Morgunblaðið - 08.04.1993, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. APRIL 1993
Að kanna Kristján
í New York
eftir Ingólf
Guðbrandsson
/
Það er stórt Gerðubergið í New
York, réttu nafni Lincoln Center
of the Performing Arts við Broad-
way, og hýsir flestar listgreinar í
mörgum byggingum með snoturt
torg í miðju; s.s. Metropolitan óper-
una, New York ríkisleikhúsið, New
York fílharmoníuna, New York
ballettinn, sviðslistasafnið, Julliard
tónlistarháskólann og ýmislegt
fleira tengt listum, sannkölluð há-
borg menningar í skýskafaraborg-
inni á Manhattan. Islendingur er
að geta sér heimsfrægðar á fjölum
Metropolitan og allt í einu vakna
íslendingar til meðvitundar og fara
að taka eftir þessari borg, hinni
mestu i heimi á mörgum sviðum,
sem þeim áður þótti eitt mesta
ómenningarbæli heims. New York
hefur sinn eigin stíl og lífsmáta,
sumum fellur hann vel, öðrum ekki,
allt eftir smekk og lífsviðhorfum.
„Haldi Kristján áfram á
þeirri glæsilegu braut,
sem hann hefur gengið
svo langt til að fegra
og bæta rödd sína og
kunnáttu, er hann verð-
ugur arftaki mesta ten-
órs aldarinnar, Carus-
os, en hann verður samt
vonandi alltaf Kristján
Jóhannsson.
Þekkingarleysið er fljótt að for-
dæma.
Við erum hér samankomin hátt
í hundrað manns á vegum Heims-
klúbbsins og VISA á íslandi að
gera úttekt á borginni og Krist-
jáni. Veðrið þennan 17. mars er
Iíkast og í sögunni um Litlu stúlk-
una með eldspýtumar, nepjukalt
og blautar snjóflygsur fylla vit
gesta á leið yfir óperutorgið að
hlusta á söngvara, sem þeir kunna
ekki alveg að flokka í heimslist-
inni. Víkingar norðursins láta veðr-
ið ekkert á sig fá í þessu skyndi-
lega áhlaupi. Það er samt hvorki
víkingasnið né útnesjabragur á
þessum gestum frá íslandi, fólk er
prúðbúið, glæsilegt og stíll yfír
hópnum, svo að sjálfír landsfeðurn-
ir gætu verið stoltir af. Ferðinni í
kvöld er stefnt í kröfuharðasta
óperuhús heimsins að gera úttekt
á frægasta söngvara íslendinga til
þessa og eftirvæntingin skín úr
hveiju andliti. Er söngur hans frá-
bær á mælikvarða heimsins, sem
er hinn eini listræni mælikvarði,
eða uppdiktuð stertimennska, eins
og sumir landa hans hafa gefíð í
skyn? Er Kristján raunverulega
kominn í tölu bestu og frægustu
söngvara heimsins eða er hann
aðeins auglýsingabrella og þjóð-
saga í nútímanum? í kvöld ætla
áheyrendur að fá svör við ýmsum
spurningum, svör sem taka af öll
tvímæli.
Gleðile
Sérefn'*
, o, vélsie®ar
rmiifbært tímarit
á næsta blaðsölustað !
Góða og örugga ferð um páskana
11
Qjeep
HEKLA
Ingvar
ífl
Helgason hf.
SONAX
Bílabón
fHanna -g- TOYOTA CLARINS
Aukahlutir SOLARVORN
• BHAPVOTTASrÓO
0SJÍO2
ESSO
Að lokinni sýningu í Metropolitan efndi Heimsklúbbur Ingólfs til
veislu á þekktum matsölustað á Manhattan ásamt þátttakendum í
stórglæsilegri óperuferð að Kristjáni Jóhannssyni og konu hans,
Siguijónu Sverrisdóttur, viðstöddum. Á myndinni frá vinstri eru
greinarhöfundur, Ingólfur Guðbrandsson, forstjóri Heimsklúbbsins,
Kristján Jóhannsson og Sigurjóna Sverrisdóttir.
Enn er hálftími fram að sýningu
og landsfrægir íslendingar hittast
í smáhópum í anddyri Metropolitan
að skála fyrir kvöldinu og taka úr
sér kuldahrollinn og sviðsskjálftann
fyrir Kristjáns hönd. Fólk rifjar upp
söguþráð og hlutverkaskipan í Cav-
elleria Rusticana. Það er merkilegt
að vera staddur hér í miðri heims-
menningunni í því óperuhúsi, sem
gert hefur hvað mestar kröfur til
söngvara sinna allt frá upphafí, í
rúma öld. Sannast hér enn einu
sinni, að sá veldur sem á heldur.
Stórhuga og metnaðarfullir hæfi-
leikamenn hafa farið með yfírstjórn
Metropolitan frá upphafí, s.s. Gatti-
Casazza, Rudolf Bing og aðrir list-
rænir skörungar, sem áttu það
sameiginlegt, að aðeins hið besta
var nógu gott. í kvöld syngur Krist-
ján Jóhannsson hlutverk Turiddus
í Cavelleria eftir Mascagni og
stendur í sporum frægustu tenór-
söngvara sögunnar, Fernandos
Valero, sem söng hlutverkið fyrst
bæði í La Scala og hér, og síðan
tóku við Caruso, Gigli og Björling,
svo að nokkrir séu nefndir.
Það er byijað að deyfa ljósin og
fólk tínist inn í salinn í sæti, sem
keypt voru fyrri mörgum mánuð-
um. Spennan eykst, stjórnandinn,
Nello Santi, stígur í pontu sína og
hefur sprotann á loft. Við sitjum
og bíðum í ofvæni eftir að heyra
fyrstu tóna Kristjáns, sem hann
syngur álengdar að tjaldabaki, ást-
arsönginn til Lolu, Siciliana í upp-
hafí óperunnar: „0 Lola ca’ai di
latti lá cammisa", syngur Krisján
og sést ekki í þessari aríu, heyrist
í fjarska en fremur dauft og grun-
ur læðist að manni, að þetta sé of
erfítt. Maður fær dálítinn hjart-
slátt, heldur niðri í sér andanum
og veltir fyrir sér, hvort þetta sé
gamla eða nýja röddin hans?
Stefka Evstatieva fer með hlut-
verki Santuzzu. Rödd hennar er í
sérflokki að stærð og gæðum,
hljómurinn fagur og blæbrigðarík-
ur og svo þéttur að smýgur um
allt húsið. Eg veit að ég var ekki
einn um að hugsa sem svo: Hvað
verður úr Kristjáni við hlið þessarar
kynngimögnuðu valkyrkju? Svo vel
söng hún „Voi lo sapete". En þeg-
ar Kristján birtist loksins á sviðinu
og ávarpar hana: „Tu qui,
Santuzza?“, hvarf allur ótti eins og
dögg fyrir sólu. Rödd Kristjáns, frá
því hann kom inn á sviðið, hljóm-
aði létt og barst um allt. í víxlsöng
þeirra hallaði hvergi á Kristján, í
samsöng þeirra blönduðust radd-
irnar vel og ekki aðeins hafði hann
í fullu tré við eina frábærustu sópr-
ansöngkonu heimsins í dag heldur
virtist rödd hans enn þéttari og
stærri en hennar, án þess að hann
reyndi að syngja í kapp við hana
og raskaði hvergi jafnvægi. Þetta
eru raddimar, sem stóru óperuhús-
in keppast um í dag. Skála-aríuna
um vínið, „Viva il vino ...“, söng
Kristján af léttleika í hinum nýja
stíl sínum, án þess að þenja rödd-
ina.
Þannig fór Kristján á kostum
með annað hlutverk sitt í Grand
Met og óx ásmegin eftir því sem á
sýninguna leið. Hann hafði hlut-
verk Turiddus fullkomlega á valdi
sínu. Hans eigin persóna hvarf inn
í hlutverkið, en bæði leiktúlkun
hans og söngur náði hæst í kveðju-
söng hans, „Mamma, quel vino e
generoso ...“, þar sem hann lék á
fínustu blæbrigði raddarinnar, svo
að ég hef aldrei heyrt betur gert í
því hlutverki, enda gullu við bravó-
hrópin um allt hús.
Að sýningunni lokinni reis ijöldi
áheyrenda úr sætum að hylla flytj-
endur og Kristján sérstaklega. ís-
lenskir óperugestir hafa lifað stóra
stund og eru í senn glaðir og stolt-
ir en trúa varla eigin eyrum. Þeir
eru reynslunni ríkari. Kristján hef-
ur enn einu sinni sannað sig, en á
hvaða maelikvarða verður hann
mældur? Á hveiju byggist þessi
einstæði árangur?
í efnisskrá Metropolitan stendur
að Kristján sé fæddur á íslandi en
hafi sungið í öllum helstu óperuhús-
um heimsins og kunni um 40 aðal-
hlutverk. I landi meðalmennskunn-
ar eiga margir erfitt með að átta
sig á stórafrekum og erfiðara með
að viðurkenna þau. Kristján er orð-
inn ótrúlega frægur söngvari á
stuttum tíma fyrir eigin verðleika.
í annríki sínu við að læra erfíðustu
hlutverk og koma sér áfram af
sjálfsdáðum í óperuheiminum hefur
hann lítinn tíma átt aflögu til að
afla sér frægðar með hljómdiska-
útgáfu eins og aðrir frægir söngv-
arar, edna varla tímabært fyrr en
hann náði því valdi á röddinni, sem
hann hefur nú, en hans tími á því
sviði er ekki langt undan. Kristján
er óvenju sjálfstæður listamaður
og raunar er saga hans sérkapítuli
í óperusögunni. Það er löng leið
úr smiðjunni á Akureyri í aðalhlut-
verk á sviði Grand Met. Kristján
hefur næma tónlistargáfu og ein-
staka rödd, sem er hans eigið hljóð-
færi en ekki eftirlíking af neinum
öðrum. Hver ætlast til að hann
syngi eins og Pavarotti eða Dom-
ingo? Ef litið er yfír óperusöguna
kemur í Ijós, að hver afburðasöngv-
ari hefur sína sjálfstæðu rödd, sem
gerir hana einstaka, í stað þess að
vera eftirlíking. Frami Kristjáns
byggist þó fyrst og fremste á kröfu-
hörku hans við sjálfan sig. Stærð
raddar hans er einstök og heldur
sama lit og breidd hljómsins upp á
efstu tóna sviðsins. Fyrir bragðið
er hann álitinn mesti dramatískur
tenór, sem uppi er í heiminum í
dag. Sannur listamaður er aldrei
búinn" í glímunni við fullkomleik-
ann. Við hvern nýjan áfanga tekur
við ný hæð að klífa. Haldi Kristján
áfram á þeirri glæsilegu braut, sem
hann hefur gengið svo langt til að
fegra og bæta rödd sína og kunn-
áttu, er hann verðugur arftaki
mesta tenórs aldarinnar, Carusos,
en hann verður samt vonandi alltaf
Kristján Jóhannsson. Þeir eiga það
sameiginlegt, sem fólgið er í fag-
mennskunni og þó mest snilldinni,
að fara létt með það, sem næstum
enginn annar getur gert.
Við hlökkum til að heyra aftur
í Kristjáni í Verona í sumar.
Höfundur er ferðamálafrömuður
og forstjóri Heimsklúbbs Ingólfs.