Morgunblaðið - 18.03.1997, Blaðsíða 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 18. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Formaður bankaráðs íslandsbanka um kaup Landsbankans á hlut í VÍS á aðalfundi íslandsbanka hf.
Pólitísk ákvörð-
un í hæsta máta
Morgunblaðið/Ásdís
GLUGGAÐ í ársskýrsluna á aðalfundi íslandsbanka í gær.
ÖLL fyrirtæki á fiármagnsmarkaði
hljóta að þurfa að skoða stöðu sína
í nýju ljósi eftir að ríkið hefur ákveð-
ið að hasla sér völl á tryggingasvið-
inu. Það mun íslandsbanki að sjáif-
sögðu einnig gera, sagði Kristján
Ragnarsson, formaður bankaráðs
íslandsbanka, á aðalfundi bankans í
gær. Fram kom hjá honum að liðið
ár hefði að flestu leyti reynst bankan-
um hagstætt. Tekjur hefðu aukist
meira en hjá stærsta samkeppnisaðil-
anum og rekstrarkostnaðurinn lækk-
aði á sama tíma og hann yxi hjá
honum.
Kristján sagði að það væri sann-
arlega umhugsunarefni fyrir einka-
reksturinn í landinu hvaða stefnu
ríkið væri að taka með kaupum
Landsbankans á helmingi hlutafjár
í Vátryggingafélagi íslands. Nú
bættust vátryggingar og líftrygging-
ar við umsvif ríkisins á fjármagns-
markaðnum og það væri vissulega
enn ein mótsögnin í yfirlýsingum
stjórnvalda um að þau vilji draga úr
eignarhaldi og umsvifum ríksins.
Ráðherrar komu að málinu
„Landsbankinn er með þessum
kaupum að ráðstafa 52% af öllu eig-
infé sínu. Fyrir liggur að stjómendur
Landsbankans höfðu samráð við eig-
anda sinn um þessi kaup. Ráðherrar
komu að málinu, svo ákvörðunin er
í hæsta máta pólitísk," sagði Krist-
ján.
Hann gerði síðan umræðu um líf-
eyrisspamað og framtíðarfyrirkomu-
lag hans að umtalsefni og sagði að
núverandi kerfi lífeyrisspamaðar
hefði að hans mati reynst vel í grund-
vallaratriðum og ekki sé ástæða til
stórfelldra breytinga. Hins vegar
væri fyrir hendi vaxandi áhugi á við-
bótarspamaði í séreignaformi og
væri sú umræða áhugaverð fyrir Is-
landsbanka. Almennt sé talið að í
framtíðinni muni peningalegur
sparnaður landsmanna fyrst og
fremst myndast í lífeyrissparnaði og
mestur vöxtur geta orðið í séreigna-
forminu og á þeim markaði vilji ís-
landsbanki keppa. Teldu þeir farsæl-
ast að á þessu sviði ríki frjáls sam-
keppni og öllum helstu aðilum á fjár-
magnsmarkaði, þ.m.t. bönkum,
sparisjóðum, verðbréfafyrirtækjum,
lífeyrissjóðum og tryggingarfélögum
verði heimilað að bjóða þessa þjón-
ustu. Nauðsynlegt sé að tryggja
jafna aðstöðu í samkeppninni, meðal
annars varðandi það að undanskilja
þennan sparnað lausafjár- og bindi-
skyldu og setja þurfi aimennar reglur
til þess að iðgjöld vegna lífeyris-
spamaðar njóti skattfrestunar.
„Af þessu leiðir að við teljum óeðli-
iegt að með stjórnvaldsákvörðunum
eða samningum verði einstaklingum
settar skorður varðandi val á aðila,
sem þeir kjósa að ávaxti þennan
hluta lífeyrissparnaðar síns eins og
gert var í nýlegum samningi ríkisins
og opinberra starfsmanna, svo og í
samningi ríkisbankanna og starfs-
manna þeirra. í samningi íslands-
banka við sína starfsmenn hafa þeir
hins vegar val um það hvert viðbótar-
lífeyrissparnaðurinn greiðist. Þeir
sem vilja samkeppni verða einnig að
sætta sig við frelsi starfsmanna til
að velja lífeyrissjóð."
Formbreyting
Kristján gerði einnig að umtalsefni
fyrirætlanir ríkisins um að breyta
ríkisbönkunum í hlutafélög og fjár-
festingarlánasjóðum atvinnuveganna
í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins.
Hvað frumvörpin um ríkisbankanna
varðaði gerðu þau efnislega ráð fyrir
því einu að bönkunum verði breytt
að forminu til úr stofnunum í hlutafé-
lög. Hér sé um að ræða skref í rétt
átt, þó vissulega hefði verið æski-
legra að stíga stærra skref og stefna
að því að selja eignarhlut ríkisins.
Ætla verði að með breytingunni jafn-
ist nokkuð starfsaðstaða þeirra og
einkabankans íslandsbanka. Með
breytingunni falli ríkisábyrgð á skuld-
bindingum bankanna niður og von-
andi muni ríkið gera kröfu til arðs
af hlutabréfum sínum í bönkunum.
Hann riflaði upp að hann hefði
gert það að tillögu sinni á aðalfundi
íslandsbanka fyrir ári að íslands-
banki keypti Búnaðarbankann með
stuðningi annarra, en með því hefði
náðst umtalsvert hagræði í banka-
starfsemi og tveir bankar af svipaðri
stærð hefðu fullnægt kröfum um
eðlilega samkeppni auk erlendrar
samkeppni. „Ef ríkisstjórnin hefði
tekið ákvörðun um að selja Búnaðar-
bankann hefði hún sýnt raunhæfan
vilja til þess að draga ríkið út úr
þessum rekstri og eflt einkavæðingu.
Það hefði þá verið áhugavert við-
fangsefni til að takast á við að fá
innlenda og erlenda flárfesta til að
efla íslandsbanka til að kaupa Bún-
aðarbankann," sagði Kristján.
Hann sagði að áformin um að
brejd-a ijárfestingarlánasjóðunum
væru umdeilanleg. Það virtist mót-
sagnakennt að stofna nýjan banka í
eigu ríkisins þegar rætt væri um að
þörf væri á að draga úr afskiptum
þess af rekstri fjármálafyrirtækja.
Sjóðir sjávarútvegs og iðnaðar hefðu
ekki verið taldir til ríkisstofnana.
Samkvæmt frumvarpinu skyldu iðn-
aðarráðherra og viðskiptaráðherra
hefja undirbúning að sölu allt að 49%
hlutafjár eftir gildistöku laganna, en
jafnframt komi fram í greinargerð
að ekki standi til að selja meirihluta
ríkisins fyrst um sinn þar sem hinn
nýi banki þurfi tíma til þess að fóta
sig á markaði við öflun lánsfjár og
afla sér trausts á erlendum lána-
markaði. íslandsbanka hefði tekist
ágætlega að fóta sig á markaðnum
undanfarin ár án þess að vera í eigu
ríkisins. Engin ástæða væri til að
ætla að hinn nýi banki gæti ekki
gert hið sama.
„Rökin fyrir nauðsyn ríkiseignar
á bankanum rista því ekki djúpt. Þau
eru fyrst og fremst pólitísks eðlis
fremur en fagleg. Ég hef persónu-
lega talið eðlilegra að fjárfestingar-
lánasjóðunum verði breytt í hlutafé-
lög, eins og ríkisbönkunum og hluta-
féð síðan selt á markaði. Þannig los-
aði ríkið sig út úr þessari starfsemi.
Markaðurinn mundi jafnframt ráða
fram úr því hvernig þessi starfsemi
þróaðist, hvort hún aðlagaðist venju-
legri bankastarfsemi eða yrði rekin
áfram í formi sjálfstæðra hlutafélaga
ótengd ríkinu. Hver sem þróunin
yrði hefði ríkið hins vegar hætt af
skiptum af starfsemi sem það -jiarf
ekki að skipta sér af.“
Óviðunandi
Kristján vék einnig að kjarasamn-
ingum við bankamenn og sagði að
þegar breytingar voru gerðar á laga-
legum ramma kjarasamninga á síð-
asta ári hefði þess ekki verið gætt
að breyta lögum um samninga
bankamanna en þau eru frá árinu
1977. í kjaradeilu starfsmanna bank-
anna væri sáttasemjari settur í þá
sérstöku aðstöðu að þurfa að setja
fram sáttatillögu með hliðsjón af
tímasetningu verkfalis en ekki efni
máls eins og í kjaradeilum annarra
hópa. „Ég hef ástæðu til að óttast
að að þetta fyrirkomulag eigi veru-
legan þátt í því að nú stefnir í verk-
fall bankamanna," sagði Kristján.
Hann sagði einnig rétt að vekja
athygli á því sem fram hefði komið
hjá formanni bankamanna í fjölmiðl-
um að ekki væri hægt að treysta því
sem gerðist í ríkisbönkunum í kjölfar
þess að þeim yrði breytt í hlutafélög.
Því geti þeir ekki samið til jafn langs
tíma og aðrir launþegar og því komi
til verkfalls. „Þetta er sérkennileg
staða fyrir okkur og okkar starfsfólk
og er raunar óásættanleg."
Kristján sagði að í rekstri bankans
á síðasta ári mætti sjá áhrif jákvæðr-
ar efnahagsþróunar á síðasta ári.
Heildarútlán hefðu aukist um 9 millj-
arða króna eða 17% og innlán hefðu
einnig aukist mikið eða um 11%.
Jafn mikill vöxtur hefði ekki orðið í
bankastarfseminni síðustu tíu árin
og íslandsbanki hefði aukið mark-
aðshlutdeild sína.
Kristján gerði einnig grein fyrir
því að stefnumótun bankans hefði
verið endurskoðuð á liðnu ári með
það að markmiði að aðlaga rekstur-
inn nýjum aðstæðum eins hratt og
kostur væri. Miklar breytingar hefðu
orðið á starfsumhverfí bankans á
undanförnum misserum og meiri
breytingar væru framundan. Erlend
samkepnni færðist í vöxt á sama tíma
og tæknibylting ætti sér stað í
bankaviðskiptum.
Valur Valsson, formaður bankastjórnar íslandsbanka hf.
Árið 1996 besta, árið
ísögu Islandsbanka
íslandsbanki hf. stærstu hluthafar mtaté, ímnrc 10Q7 milljónif samanb. vlð ' Á. .. 1 nidío 1 uu/ króna 30. júní 1996 c .7' Eignarhluti ímars 1997
1. Lífeyrissjóður verslunarmanna 391,5 ;v. m 101o/g
2. Lífeyrissjóðurinn Framsýn 389,3 öp.. ^x. j m 10,0%
3. Fiskveiðasjóður íslands 276,0 7,1%
4. Eignarhaldsfél. Alþýðubankinn hf. 228,1 5,9%
5. Burðarás hf. 223,4 5,8%
6. Hlutabráfasjóðurinn hf. 112,6 2,9%
7. Landssamb. ísl. Úfvegsmanna 86,4 2,2%
8. Sjóvá-Almennauliff 85,3tSí? 2,2%
9. Samtök iönaðarins 78,3 g! 2,0%
10. Lífeyrissjóður Norðurlands 62,9 “ 1,6%
Aðrir hluthafar 1.944,8 50,1%
SAMTALS 3.878.8 100.0%
ÁRIÐ 1996 er besta árið í rekstri
íslandsbanka frá því bankinn tók til
starfa. Umsvif bankans og dótturfé-
laga jukust. mikið og hagnaður nær
tvöfaldaðist á milli ára, að því er
fram kom í ræðu Vals Valssonar,
formanns bankastjómar íslands-
banka á aðalfundi bankans í gær
þegar hann gerði grein fyrir árs-
reikningi bankans vegna síðasta árs.
Fram kom að hagnaður íslands-
banka hefði verið 642 milljónir króna
á síðasta ári og vaxið um 311 milljón-
ir króna frá fyrra ári. Það svarar til
13,6% ávöxtunar eigin fjár, en ávöxt-
unin var 7,4% árið 1995. Heiidar-
eignir jukust um 13 milljarða króna
eða 20% og útlán og eignarleigu-
samningar um 18%. Innlán jukust
um 11% og hreinar rekstrartekjur
um 445 milljónir króna á sama tíma
og heildarrekstrargjöld lækkuðu um
sex milljónir króna.
Vaxtartekjur numu rétt rúmum sjö
milljörðum króna á síðasta ári ogjuk-
ust um 13% frá fyrra ári. Vaxtagjöld
voru 3.880 milljónir króna og hækk-
uðu um 15% milli ára. Hreinar vaxta-
tekjur numu því 3.139 milljónum sem
er 10% aukning frá árinu 1995. Valur
sagði að þrátt fyrir að hreinar vaxta-
tekjur hafí aukist um 300 milljóinir
króna hafí vaxtamunur í hlutfalli af
meðalstöðu heildarflármagns haldið
áfram að lækka og verið 4,4% sam-
anborið við 4,5% árið áður. Til sam-
anburðar hafí vaxtarmunurinn verið
5,8% árið 1990.
Aðrar rekstrartekjur námu 1.786
milljónum króna í fyrra og jukust
um 9%. Hækkunin stafí fyrst og
fremst af gengishagnaði sem orðið
hafí á veltuverðbréfum en árið áður
hafí orðið 50 milljón króna gengis-
tap. Önnur rekstrargjöld námu í heild
3.335 milljónum króna og lækkuðu
um 6 milljónir frá fyrra ári. Laun
og launatengd gjöld námu 1.724
milljónum og jukust um 79 milljónir
króna, en hækkunin skýrist fyrst og
fremst af launahækkunum sem urðu
í upphafi ársins. Að meðaltali voru
stöðugildi 707 á síðasta ári og fækk-
aði um 20 frá árinu á undan. Valur
sagði að þrátt fyrir stór aukin um-
svif hefði annar almennur rekstrar-
kostnaður nær ekkert hækkað á ár-
inu og numið 1.339 milljónum króna.
Rekstrargjöldin í heild hefðu verið
4,7% af meðalstöðu heildarfjármagns
á síðasta ári samanborið við 5,3%
árið 1995 og hefði þetta hlutfall
aldrei verið lægra frá stofnun bank-
ans. Hlutfall kostnaðar af tekjum
hefði verið 72% í fyrra samanborið
við 78% árið áður. Bankinn hefði
sett sér að ná þessu hlutfalli niður
í 60% innan fárra ára, en þeir bank-
ar sem væru taldir með mesta rekstr-
arhagkvæmni í heiminum væru með
þetta hlutfall í kringum 60% eða inn-
an við það.
Framlag á afskriftarreikning var
922 milljónir króna í fyrra og hækk-
aði um 92 milljónir frá fyrra ári.
Valur sagði að vonast hefði verið til
þess að framlagið héldi áfram að
lækka eins og það hefði gert tvö
árin þar á undan, en það hefði ekki
gengið eftir. Skýringin fælist meðal
annars í því að fasteignaverð hefði
lækkað á milli ára en það hefði áhrif
á mat fullnustueigna og mat á trygg-
ingum útlána. Hlutfallslega væri
framlagið hins vegar óbreytt frá
fyrra ári 1,3% af heildarfjármagni.
Érlendir bankar geri ráð fyrir því
að þeir þurfi að jafnaði að leggja
0,5-1% af útlánum á afskriftareikn-
ing og ekki sé ólíklegt að þróunin
verði með svipuðum hætti hér. í
framtíðinni megi búast við að fram-
lag á afskriftareikning fari lækkandi.
Heildarútlán 62 milljarðar
Heildarútlán Islandsbanka námu
61.913 milljónum króna í árslok og
jukust um 8.815 milljónir á árinu eða
um 17%. Þar af voru eignarleigu-
samningar 3.735 milljónir króna og
fullnustueignir 2.163 milljónir. Hlutur
einstaklinga í útlánum var stærstur
36,1%, hlutur sjávarútvegs 23,8%,
hlutur verslunar 15,1%, hlutur iðnað-
ar og verktaka 12,1% og annað 12,9%.
Valur sagði að aukning á útlánum
hefði verið fjármögnuð með lántök-
um annars vegar og auknum innlán-
um hins vegar. Skuldir við lánastofn-
anir, fyrst og fremst erlenda banka,
hefðu numið 9.935 milljónum króna
í árslok og aukist frá árinu áður um
5.299 milljónir. Innlán hefðu numið
38.591 milljónum króna og aukist
um 3.675 milljónir eða 11%.
Eigið fé bankans í árslok nam
5.386 milljónum króna og var eigin-
fjárhlutfall bankans og dótturfélaga
hans 10% í árslok.
íslandsbanki á þijú dótturfélög
Glitni, Verðbréfamarkað íslands-
banka og Verslunarlánasjóð og sagði
Valur að rekstur þessara dótturfé-
laga hefði gengið vel á síðasta ári.
Nýir samningar hjá Glitni á árinu
hefðu numið um 3.000 milljónum
króna sem er um 37% aukning frá
árinu á undan. Hagnaður af rekstri
félagsins nam 87 milljónum króna
samanborið við 105 milljónir árið
áður. Hagnaður af starfsemi VÍB var
37 milljónir króna í fyrra samanbor-
ið við 23 milljónir króna árið 1995
og svarar hagnaðurinn til 20% arð-
semi af eigin fé. Mikil umskipti urðu
einnig í rekstri Verslunarlánasjóðs á
síðasta ári og hagnaðurinn 57 millj-
ónir króna samanborið 131 milljónar
króna tap árið áður.
8% arður
Á aðalfundinum í gær var sam-
þykkt að greiða 8% arð. Bankaráð
bankans var endurkjörið að öðru leyti
en því að Magnús Geirsson gaf ekki
kost á sér til endurkjörs. í bankaráð
íslandsbanka voru kjörnir Kristján
Ragnarsson, Einar Sveinsson, Guð-
mundur H. Garðarsson, Orri Vigfús-
son, Haraldur Sumarliðason, Öm
Friðriksson og Helgi Magnússon.