Morgunblaðið - 18.03.1997, Blaðsíða 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 18. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Island - hvað
er svona merki-
legt við það?
NÚ ER mikið talað
um hagvöxt, stóriðju
og náttúruvernd. Ein
rökin fyrir stóriðju á
íslandi eru að við höf-
um svo náttúruvæna
orku. Mér finnst þetta
mjög merkileg rök.
ísland er kannski
upplagður stóriðju-
staður fyrir Evrópu.
Það er langt frá ann-
arri byggð. Hefur
nóga orku sem er mun
náttúruvænni en mikið
af þeirri orku sem þeir
á meginlandinu nota.
Það ætti því að flytja
helstu mengandi verk-
smiðjurnar úr þéttbýlinu og koma
þeim fyrir hér. Þó að það sé sorg-
legt að skemma þetta fallega land
þá er víða fallegt og við verðum
að hugsa um hag fjöldans. Auðvit-
að þarf mengunin að vera minnst
þar sem fólkið er.
Þegar við höfum komið fyrir öll-
um þeim verksmiðjum sem landið
ber og orkan leyfír þá verður ísland
ekki fýsilegur staður til að búa á
vegna mengunar og ljótleika. Það
borgar sig því að ganga í Evrópu-
bandalagið. Bæði til að auðvelda
þjóðinni að flytja til meginlandsins
og til að auðyelda alla uppbyggingu
í Iandinu. Útgerðarfyrirtækjunum
er alltaf að fækka og það þarf
eflaust ekki nema eitt eða tvö til
að nýta fiskistofnana. Við getum
byrjað á því að setja hlutabréfin á
frjálsan markað í Evrópu og þá
kemur þetta fljótt. Fólk getur búið
á meginlandinu og komið til íslands
til að vinna. Það væri hægt að
hafa tveggja vikna vaktir og frí í
viku á milli. Þetta ætti að vera lít-
ið mál og algjör lúxus miðað við
Smugusjómennina.
En hvað með íslensku þjóðina
og menningu hennar? Það hefur
ekki verið til siðs að láta svona lít-
inn hóp manna hafa forgang fram
yfir hag ráðandi þjóða. Frakkar
þurftu að sprengja kjarnorku-
sprengjur í tilraunaskyni. Alveg
hættulaus tilraun en það þótti betra
að sprengja sem lengst frá frönsku
landi og valin var para-
dís á jörð í Kyrrahaf-
inu. Einhveijar þjóðir
mótmæltu og einhveij-
ir hættu tímabundið
að drekka frönsk vín
en þörfín á að prófa
sprengjuna var mikil-
vægari. Finnst ein-
hveijum að það hefði
átt að stöðva þróun og
þenslu Norður-Amer-
íku til að taka tillit til
menningar indíána?
Eða að hagsmunir
Grænlendinga séu
mikilvægari en NATO
sem er varnarbandalag
margra ríkja? í okkar
tilfelli erum við að tala um mikla
hagræðingu fyrir alla Evrópu.
Við erum svo heppin að við erum
flest hvít og eigum auðvelt með
Hugmyndin um að við
flytjum til meginlands-
ins, segir Dagný Guð-
mundsdóttir, virðist
töluvert róttæk.
að aðlagast í Evrópu. Ef við dreif-
um okkur sæmilega munar ekki
svo mikið um okkur. Við ættum
líka að geta orðið sæmilega vel
fjáð eftir þessa góðu landnýtingu.
Að minnsta kosti einhver hluti af
okkur. Það væri hægt að koma
upp íslandsmiðstöð þar sem hand-
ritin væru geymd og haldið áfram
að rannsaka þau. Það verða eflaust
til áhugahópar um íslenska tungu
sem viðhalda málinu. Við getum
stofnað íþróttafélagið ísland. ís-
lenskir listamenn hefðu nógan
efnivið að vinna með í listum sín-
um. En við losnum við að þurfa
að hugsa um þá. Menntun og list-
ir hafa alltaf verið töluverð byrði
á okkur. Það er aiveg sama hvað
við dælum miklum peningum í
menntakerfið - samt er alltaf ver-
ið að væla um að ekki séu nógir
peningar til að gera neitt af viti.
Dagný
Guðmundsdóttir
Svo vill þetta fólk vera hálaunað
þegar það kemur út úr þessu námi
sem þjóðin hefur kostað. Það er
alltaf að bera sig saman við önnur
lönd, það er þá eins gott að það
sé þar sem kjörin eru betri og í
skólum sem geta boðið svona vel.
Losað ísland undan þessari byrði.
Það er líka gott að losna við lista-
mennina því það er erfitt að horfa
upp á svona stóran hóp af full-
orðnu fólki vinna við eitthvað sem
er ekki möguleiki á að auki hag-
vöxt.
Það er hægt að hafa Listasafn
íslands og Kjarvalsstaði á megin-
Iandinu. Eg er viss um að einhveij-
ar þjóðir sjá ekki eftir krónunum
sem fara í að halda þeim við. Allt-
af eykst þörfin á því að íslendingar
ráði vel við fleiri en eitt tungumál
og ég held að það verði stutt í það
að íslenskir rithöfundar og leikhús-
fólk geti farið að stunda list sína
á öðru tungumáli. í byijun geta
þau auðvitað haldið áfram að nota
íslenskuna því fólkið heldur áfram
að vera til. En hvað með allt þetta
sem við erum best í og heldur uppi
þjóðarstoltinu, sterku strákarnir og
fallegu stúlkurnar? Ég held að þeir
haldi áfram að vera sterkir og þær
fallegar þó að við flytjum. Við get-
um reynt að halda því á lofti að
þau séu af íslensku bergi brotin.
Við vonum bara að það verði lítið
um að íslendingar stingi aðra með
hnífum eða eitthvað álíka og fáum
þá í fyrirsögnunum: „Maður af ís-
lensku bergi brotinn stakk annan
með hnífi.“
Þegar ég var að reifa þessa hug-
mynd var ég spurð: „En hvað um
hjörtu landsmanna?" Jú, auðvitað
verður þetta sárt í fyrstu en það
verður orðið allt annað mál með
næstu kynslóð. Það er líka gott að
vita að við losum þéttbýlið í Evrópu
við mikið af mengun og á Islandi
verði bara rekin fyrirtæki sem
skapa mikinn hagvöxt og vonandi
verða hlutabréfin eftirsótt á fijáls-
um markaði.
Þessi hugmynd að nota ísland
sem stóriðjuland og að við flytjum
til meginlandsins virðist vera tölu-
vert róttæk en ég held að hún sé
ekki óraunsæ. Þetta gerist ekki á
einu ári en getur auðveldlega þró-
ast í þessa átt og það hraðar en
við höldum. Hvað er það sem gerir
ísland svona sérstakt?_ Hvað er
svona merkilegt við íslendinga?
Hvað réttlætir að svona örfáar
hræður hafí allt þetta landsvæði
og orku? Ef við vitum ekki hvað
það er vita aðrar þjóðir það ekki
heldur.
Höfundur er nemandi í Myndlista■
og handíðaskóla tslands.
Föstusöfnun Caritas
Flóttamanna-
vandinn og
hungurdauðinn
A ÞESSARI föstu
hefur Caritas ísland
ásamt hinum Norður-
landaþjóðunum ákveðið
að veija hinni árlegu
föstusöfnun til að hjálpa
flóttamönnum víðs veg-
ar í heiminum.
Engin hátíð rís hærra
í huga kristinna manna
en hátíð upprisunnar,
páskahátíðin. Það fer vel
á því að halda hátíð til
minningar um upprisu
Jesú Krists, sigurhátíð
lífsins yfír dauðanum,
þegar vorið er í þann
mund að vekja gróðurrík-
ið í umhverfi okkar til
nýs lífs af vetrarsvefni.
Atburðimir á Golgata hafa í viss-
um skilningin endurtekið sig með
einhveijum hætti á öllum öldum
Leggjum okkar af
mörkum, segir Sigríður
Ingvarsdóttir, til að
lina þjáningar flótta-
manna í heiminum.
mannkynssögunnar. Hver kynslóð
hefur krossfest boðskap Krists um
frið og kærleika með sínum hætti.
Tvær heimsstyijaldir með þjáningum
og ótímabærum dauða tugmilljóna
fólks, ungra og aldinna, tala sínu
máli þar um.
Enn í dag eru háð staðbundin stríð
og milljónir manna eru á flótta eða
í flóttamannabúðum, utan heima-
slóða. Fjöldi einstaklinga, ekki síst
barna, deyja ótímabærum dauða
vegna slæms aðbúnaðar og hungurs.
Evrópa heldur áfram að koma um-
heiminum og sjálfri sér á óvart. At-
burðirnir í Austur-Evrópu og fyrrum
Sovétríkjunum bera þess glöggt
vitni. Það er sorglegt til þess að vita
að á síðasta áratug tæknialdarinnar,
þeirrar tuttugustu, teljast stríð og
vopnuð átök á plánetu okkar í tugum
ef ekki hundruðum og tugmilljónir
búa við hungurmörk og viðvarandi
ótta um hag og líf sinna nánustu.
Og þótt aðeins sé hálf
öld frá helförinni miklu,
þegar milljónir gyðinga
létu líf sitt vegna kyn-
þáttafordóma, bryddar
víða á hljðstæðum for-
dómum. í þeim efnum
þarf hver þjóð sem sið-
menntuð vill teljast, að
líta í eigin barm.
Flóttamannavandinn
og hungurdauðinn í
þriója heiminum hrópa
sem aldrei fyrr á hjálp
umheimsins. Milljónir
saklausra manna búa við
hungur og örvæntingu
sem í flestum tilfellum
má rekja til valdníðslu
og styijaldarátaka. Sam-
einuðu þjóðimar hafa kallað þetta
mesta flóttamannavandamál vorra
daga. Móðir Teresa, sem hlotið hefur
friðarverðlaun Nóbels fyrir mann-
úðarstörf og kærleika í garð fátækra,
hefur sagt: „Áður en Jesús fæddist
báðu foreldrar hans um húsaskjól, en
það fannst ekki. Væru María og Jó-
sef að leita að heimili fyrir Jesúm
myndu þau leita til þín og þinna?“
Það er engin þjóð firrt ábyrgð,
jafnvel þótt hún _sé fámenn og búi
við ystu höf. Við íslendingar þurfum
að gera okkur betri grein fyrir fjöl-
þjóðlegri ábyrgð okkar og siðferði-
legum skyldum gagnvart þeim sem
verst standa í veröldinni. Píslarganga
og krossdauði Krists minna okkur
óhjákvæmilega á þjáningar þessa
fólks og ákall til mín og þín, um
hjálp handa þeim sem þjást í dag.
Og setja okkur í þá stöðu, að við
hvert og eitt, svörum spumingunni:
„Væru María og Jósep að leita að
heimili fyrir Jesúm, myndu þau leita
til þín og þinna?“
Okkur gefst nú öllum færi sem
emm aflögufær að leggja okkar af
mörkum, til að lina þjáningar flótta-
manna í heiminum.
Föstusöfnun Caritas fer fram í
öllum kaþólskum kirkjum landsins á
pálmasunnudag, 23._ mars. Gíró-
reikningur Caritas íslands er nr.
0900-196002.
Höfundur er formaður Caritas
ísland.
Sigríður
Ingvarsdóttir
Þjóðfélagsbreytingar o g
breytt hlutfall aldurshópa
BRÁTT er þessi öld til enda runn-
in. Ótrúlegar breytingar hafa átt
sér stað á öllum sviðum, ekki ein-
ungis hvað byggðamynstur varðar,
lífsgæði eða tæknibreytingar, held-
ur hefur aldurssamsetning þjóðar-
innar einnig breyst vemlega. Ér það
í raun lýsandi dæmi um betri aðbún-
að, minna vinnuálag og stórstígar
breytingar, sem líkja má við bylt-
ingu í læknavísindum. Á stundum
gleymist þetta í bölmóði þeirra við-
fangsefna sem stjórnendur þjóðar-
innar eru að fást við hveiju sinni.
Ég hefi, ásamt nokkmm sam-
flokksmönnum mínum, lagt fram á
Alþingi þingsályktunartillögu um
„áhrif breyttra hlutfalla aldurshópa
eftir árið 2010“. Margar vestrænar
þjóðir hafa verið að gera framtíðar-
spár til þess að geta áfram byggt
upp traust velferðarkerfí. Á sama
hátt tel ég afar mikilvægt að íslensk
stjórnvöld geri sér grein fyrir því á
hvem hátt þessi mál þróast hér á
landi og geri viðeigandi ráðstafanir.
Á fjárlögum ársins 1997 veijum
við yfir 53 milljörðum til heil-
brigðiskerfisins eða
um 42% af öllum út-
gjöldum fjárlaga. Hér
er um liðlega 2 millj-
arða hækkun milli ára
að ræða. íslendingar
eru í dag um 270.000
Frá árinu 1970 voru
íslendingar, 65 ára og
eldri, um 5,9% þjóðar-
innar. Árið 1995 voru
íslendingar 65 ára og
eldri 11,3% þjóðarinn-
ar og árið 2030 er
gert ráð fyrir að hlut-
fall þessa aldurshóps
verði um 19% þjóðar-
innar.
Auðvitað ber að
fagna langlífi okkar en nauðsynlegt
er að skoða þessi mál ofan í kjöl-
inn. Fjölgun aldraðra hefur miklar
þjóðfélagslegar breytingar í för með
sér. Ætla má að kostnaður heil-
brigðiskerfisins aukist verulega og
útgjöld vegna eftirlauna og lífeyris
hækki umtalsvert. Þetta leiðir til
þess að færri vinnandi hendur
standa undir velferðar-
kerfinu.
Sú staðreynd blasir
við meðal margra auð-
ugra þjóða að þeir sem
komast á eftirlaun 65
ára lifa gjarnan 15-20
ár eftir að þeir hætta
að vinna. Ef heilsan er
í lagi er hér oft á tíðum
um að ræða skemmti-
leg og notaleg ár og
það er að sjálfsögðu
skylda þjóðfélagsins að
kappkosta að skapa
öldruðum áhyggju-
laust ævikvöld. Það er
ánægjulegt til þess að
vita hve margir aldrað-
ir njóta þess að ferðast innan lands
og utan, jafnvel til staða sem þeir
höfðu ekki tækifæri til þess að
heimsækja á yngri árum eða fást
við hluti, sem ekki voru mögulegir
þegar þeir voru yngri.
A síðari hluta þessarar aldar
hefur verið stefnt að því að lækka
eftirlaunaaldurinn og hefur oft
ísólfur Gylfi
Pálmason
verið talið eftirsóknarvert að kom-
ast á eftirlaun. Á næstu 30-40
árum mun hlutfall aldurshópa
breytast enn meir sökum hærri lí-
faldurs og færri barneigna. Reikn-
að hefur verið út í erlendum rann-
sóknum að árið 2030 geti aldurs-
Aldurssamsetningin í
þjóðfélaginu árið 2030
gæti verið þannig í iðn-
væddum ríkjum, segir
ísólfur Gylfi Pálma-
son, að aðeins tveir
vinnandi menn verði
fyrir hvern eftir-
launaþega.
samsetningin verið þannig í iðn-
væddum ríkjum að aðeins tveir
vinnandi menn verði fyrir hvern
eftirlaunaþega. Þessi þróun getur
leitt til þess að aldurshópar komi
til með að takast á um fjármagn
og öll félagsleg aðstoð verði erfið.
Þess vegna er nauðsynlegt að
skoða sérstaklega hlutverk lífeyris-
kerfis okkar annars vegar og
tryggingakerfisins hins vegar.
Enginn má misskilja þessar
vangaveltur mínar. Hér er alls ekki
verið að hnýta í aldraða, síður en
svo. Flestir eiga fyrir höndum að
ná háum aldri. Það á væntanlega
jafnt við um okkur sem á Alþingi
sitjum og aðra þegna þessa lands.
Hér er aðeins verið að hvetja til
þess að gera viðeigandi ráðstafanir
til þess að við getum áfram haldið
að þróa velferðarkerfi okkar og í
raun að skapa öryggisnet þannig
að heilbrigðis- og tryggingakerfið
virki eins og þvi er ætlað.
Umræðan um framtíðina þarf að
miða að því að leita sameiginlegra
lausna eins og aðrar vestrænar
þjóðir hafa reynt að gera, enda er
liér ekki um séríslenskt málefni að
ræða heldur málefni sem aðrar vest-
rænar þjóðir hafa reynt að átta sig
á. En til þess að við getum staðið
undir þeim kröfum, sem við gerum
til þjóðfélagsins, verðum við einnig
að vera tilbúin til þess að nýta gögn
og gæði þessa lands til sjávar og
sveita en þó alltaf í sem allra mestri
sátt við náttúruna. í lok þessarar
greinar minnar langar mig til að
gera orð Vigdísar Finnbogadóttur
að mínum er hún var að velta fyrir
sér framtíðinni. „Enginn getur séð
fyrir framtíðina en saman getum
við haft hönd á stýri.“
Höfundur er alþingismaður.