Morgunblaðið - 18.03.1997, Blaðsíða 32

Morgunblaðið - 18.03.1997, Blaðsíða 32
32 ÞRIÐJUDAGUR 18. MARZ 1997 MENNTUN MORGUNBLAÐIÐ Að kunna að kenna Kennaramenntun var ásamt fleiri þáttum til umræðu manna á meðal fyrr í vetur eftir að í ljós kom hve slakan árangur íslenskir 14 og-15 ára nemendur sýndu í fjölþjóðlegri rannsókn í náttúru- fræði og stærðfræði. Hér ræðir Hafdís Ingvars- dóttir kennslustjóri í HÍ við Hildi Friðriksdóttur um auknar kröfur til kennaramenntunar í ná- grannalöndunum og nauðsyn þess að kennari læri að kenna sitt fag. Morgunblaðið/Kristinn NEMENDUR í kennslufræði í Háskóla íslands taka sameiginlegan hluta i kjarna en mest er lagt upp úr því að læra að kenna eigið fag. í kjöifar TIMSS-rannsóknarinnar veltu menn meðal annars fyrir sér hvort menntun kennara væri nægilega góð, hvort lengja ætti námið í Kennaraháskólanum um eitt ár með það fyrir augum að væntanlegir kennarar gætu lagt áherslu á það fag sem þeir ætluðu að kenna. Umræðan snerist einnig um að fáir raungreinakennarar hefðu útskrifast á undanfömum árum og gagnrýni kom fram á að þeir þyrftu að hafa lokið námi í uppeldis- og kennslufræði til að fá réttindi til kennslu í framhalds- skólum. Menntun kennara Því má skjóta hér inn að hægt er að afla sér kennaramenntunar með þrennum hætti hér á landi. Kennaraháskóli íslands býður upp á þriggja ára 90 eininga nám til B.Ed.-prófs. Þar af geta kennara- nemar valið 12 einingar í ákveðnu fagi, s.s. raungreinum, tungumál- um eða öðru. í Háskólanum á Akureyri er boðið upp á tvær brautir, grunn- skólabraut og leikskólabraut, sem hvorri tveggja lýkur með B.Ed.- gráðu. Á grunnskólabraut eru kenndar 30 einingar í uppeldis- fræði, 30 einingar í kennslufræði og 30 einingar í vali. Einnig er skólinn með 30 eininga tveggja ára nám í uppeldis- og kennslu- fræði tii kennsluréttinda. í Háskóla íslands tekur nemi 90 einingar í greinum og 30 ein- ingar í kennslufræði. Skólinn hef- ur þá sérstöðu að mennta kennara til kennslu í faggreinum á ungi- inga- og framhaldsskólastigi. mennti nánast alla framhalds- skólakennara og stóran hluta unglingaskólakennara. „Markmið raunvísindadeildar er að mennta vísindamenn, en auðvitað fer hluti útskrifaðra stundum að kenna þó svo að það hafí ekki verið upphaf- leg áætlun þeirra." Aðrar stéttir kynna sér kennslufræði Hafdís segir að á undanförnum árum hafi óskir aukist um að fá fyrirlestra og kynningu á kennslu- fræði, s.s. frá læknum, hjúkrunar- fræðingum og fleiri stéttum. „Fólk finnur að það skiptir verulegu máli hvernig það setur mál sitt fram og við höfum fengið fleiri óskir en við höfum getað sinnt. Það skýtur því skökku við að um leið og eftirspurnin eykst eftir kennslufræðiþekkingu úti í þjóðfé- laginu sé til umræðu að sleppa framhaldsskólakennurum við hana.“ Kröfur um betri kennslu innan Háskóla Islands Eftirspurnin hefur einnig aukist innan HI, sbr. að leitað hefur ver- ið til kennslufræðinnar um hvernig best sé að standa að kennslu í gegnum sjónvarpsskjái og há- skólanemar settu það á oddinn í kosningabaráttunni fyrir skömmu að bæta þyrfti kennsluna. „Krafan var ekki um að háskólakennarar fari í kennslufræði heldur að þeir fái tilsögn í henni. Sömuleiðis kom fram krafa á ráðstefnu innan há- skólans um kennslumál fyrir skömmu, um að allir háskólakenn- arar ættu kost á tilsögn í kennslu- Engin ein upp- skrift að góðri kennara- menntun Á að draga úr kröfum? Hafdís Ingvarsdóttir kennslu- stjóri í kennslufræði í Háskóla ís- lands segir mjög undarlegt að á sama tíma og verið sé að auka kröfur í menntun á öllum sviðum þjóðfélagsins sé rætt um að draga úr menntunarkröfum kennara. „Til að verða kennari þarf að hafa þekkingu í einhverri grein og að kunna að miðla henni. Það hefur margsýnt sig að ekki nægir að hafa einungis fagþekk- inguna. Ástæðan fyrir því að við fáum ekki raungreinakennara er hins vegar sú að á undanförnum árum hafa mjög fáir útskrifast úr raungreinadeild, t.d. einungis 3-4 úr stærðfræði á ári. Þó að þeir viíji fara út í kennslu eru skólarn- ir ekki samkeppnisfærir vegna launanna." Hún segir eitt af vandamálum Háskóla íslands vera það, að hann líti ekki á sig sem kennaramennt- unarstofnun, þrátt fyrir að hann fræði. HI hefur fram til þessa ekki gert kröfu um að kennarar þeirra hafi lokið kennslufræðinámi en það hefur KHÍ hins vegar gert,“ segir Hafdís og bætir við að í nágrannalöndunum sé þessi krafa einnig að koma fram í háskólum. Hún segir ennfremur að þeim ijölgi stöðugt sem nemi kennslufræði og hafi MA- eða MS-nám að baki. „Til að verða framhalds- skólakennari er nauðsyn- legt að hafa meiri þekk- ingu en BA- eða BS-próf veita,“ segir hún og ber saman stöðuna á Norðurlöndum, en þar er krafa gerð um að framhalds- skólakennarar hafi meistaranám að baki. Gjörbreytt kennslufræði - Hefur kennslufræðin innan HÍ breyst á undanförnum árum? „Já, hún hefur gjörbreyst. Við erum ekki að tala um sama nám og menn luku fyrir 20 árum. Mér er engin launung á því að það var ekki gott; alltof fræðilegt og alltof HAFDÍS Ingvarsdóttir kennslustjóri í kennslufræði í HÍ. lítil tengsl við skólana. Það er ekki verið að kenna fósturfræði hér eins og menn hafa haldið fram,“ segir hún kímin og bætir við að kennarar kennslufræðinnar hafi mikið velt fyrir sér hvaðan sú saga kom. Þeir haldi að hún eigi rætur að rekja mörg ár aftur í tímann þegar framhaldsskólun- um fjölgaði og mennta þurfti kennara í snarhasti. Þá voru hald- in sumarnámskeið og einum kenn- aranum hafi orðið á að fjalla um fósturfræði í stað þroskasálfræði, sem fjalli um unglingsárin. „Kenn- ararnir urðu að vonum reiðir og sagan hefur líklega orðið til þá.“ Kennslufræði greina Ný grein, kennslufræði greina^ var tekin upp í kennslufræði HI árið 1989 og segir Hafdís með stolti að ísland hafi verið meðal fyrstu þjóða til að taka hana upp. „Það að læra að kenna sína grein gegnir lykilhlutverki í kennara- menntuninni hjá okkur. Áður voru menn óöruggir þegar þeir höfðu lokið prófi í sálfræði, íslensku eða hverju öðru af því að þeir vissu ekki hvernig kenna ætti sitt fag. Það getur verið ágætt að vita að einbeiting helst ekki nema í 15 mínútur í senn en spurningin „Hvernig kenni ég Njálu?“ brennur á öllum þeim sem þurfa að kenna hana. Það eru til margar aðferðir til þess og sömuleiðis til að koma stærðfræði- eða tungumálaþekk- ingu til skila. í nýlegri rannsókn sem ég gerði hjá nemendum í kennslufræði tungumála kom fram að þeir kviðu því að geta ekki útskýrt málfræð- ina. Þarna lýsir sér enn einu sinni sá vandi að heim- spekideild og raun- vísindadeild líta ekki nægilega til þess að þeir eru að mennta kennara. Nemendur koma oft með mjög litla kunnáttu í málvís- indum, eru fákunn- andi um að útskýra og tala um mál- fræði. Vafalaust á þetta við um raun- greinar líka, en ég hef ekki rannsókn sem staðfestir það,“ segir hún. Ný rannsókn Rannsóknin sem Hafdís vitnar til er sú fyrsta sinnar tegundar hér á landi. „Mig langaði að skoða hvort skilningur kennaranema á hlut- verkum kennarans breyttist við það að fara í gegnum kennslurétt- indanám,“ segir hún og bætir við að nemendur komi með mjög ólík- ar væntingar í námið. Einn kom til að fá staðfestingu á fyrirfram ákveðnum skoðunum sínum um það hvernig kennari ætti að vera, annar hafði engar fyrirfram mót- aðar hugmyndir og sá þriðji vildi aðallega læra ákveðna kennslu- tækni. „Þau upplifa námið mjög ólíkt þannig að ekki er hægt að yfirfæra neitt á allan hópinn," segir hún. Þá þótti henni athyglisvert að nemendurnir, sem voru í mismun- andi tungumálanámi, fundu enga fyrirmynd í kennurum sínum frá framhalds- skólaárunum og vildu ekki kenna eins og þeim hafði verið kennt, öfugt við það sem er- lendar rannsóknir sýna. Þeim fannst tungumálanám- ið þurrt og ekki gagnlegt, kváðust ekki geta talað „stakt orð“ eftir ijögurra ára nám. „Þetta er eitt af því sem sýnir okkur að góð kennaramenntun er mikilvæg. Sé hún ekki fyrir hendi fara nemend- urnir inn í skólana án breytinga og stöðnun verður í kennslu.“ Rannsóknin leiddi einnig í ljós að æfingakennslan er ekki nægi- lega vel undirbúin og markviss. Æfingakennarar eru ekki sérstak- lega þjálfaðir til að taka við nem- um og ekki eru nægileg tengsl á milli háskólans og æfingaskól- anna. Þess vegna var síðastliðið haust tekið upp nýtt námskeið í samvinnu _við Endurmenntunar- stofnun HI fyrir þá sem annast æfingakennslu á framhaldsskóla- stigi. I rannsókninni kom berlega í ljós að verulegu máli skiptir hvern- ig æfingakennari tekur á móti nemendunum. „Fari kennarinn fram á að kennaraneminn haldi áfram að kenna þvert á það sem honum er kennt í kennslufræðinni verður neminn gjörsamlega ráð- villtur. Þegar hann fer svo inn í stórar deildir árið eftir benda sam- kennararnir oft á að svona sé kennt í þessum skóla og ekki öðru- vísi. Þess má geta að megnið af núverandi framhaldsskólakennur- um hafa ekki lært kennslufræði greina. Vegna þessara misvísandi skilaboða verða nýju kennararnir því mjög óöruggir og halda áfram að kenna á gamla mátann, jafnvel þótt þeir hafi byijað kennslufræði- námið með það fyrir augum að vilja ekki kenna þannig,“ segir Hafdís. Kandidatsár í kennslu í rannsókn hennar kom líka í ljós að æfingakennslan er í of stuttan tíma, þ.e. einungis tvær vikur í grunnskóla og tvær vikur í framhaldsskóla. „Vald kennarans er svo mikið þegar hann hefur fengið réttindin, að fjórar vikur er alltof stuttur tími til að tileinka sér kennslu. Eins og staðan er í dag er engin formleg krafa um endurmenntun kennara né að þeir fylgist með nýjungum. Auk þess er ekkert eftirlit enn sem komið er. Ég væri hlynnt því að tekið yrði upp kandidatsár sambærilegt við það sem er í læknanámi, þann- ig að fólk fengi ekki formleg rétt- indi fyrr en það hefði starfað í eitt ár undir leiðsögn úti í atvinnulífínu.“ Ein engin uppskrift Hafdís segist að lokum vilja taka fram að engin ein uppskrift sé að góðri kennaramenntun. Olík samsetning eins og í öðrum starfs- greinum sé mikilvæg þannig að kennarar geti dýpkað sig á sér- stökum sviðum, s.s. í prófi og mati, námsefnisgerð, unglingsár- unum eða öðru. „Ég tel ekki held- ur að HA og HI eigi að vera með sams konar menntun. Það hlýtur að vera styrkur hvers skóla að vera með kennara sem hafa fjöl- breyttan grunn. Þó stendur tvennt eftir; kennarinn verður að kunna það sem hann er að kenna og hann verður að kunna að kenna.“ Hlynnt því að taka upp kandidatsár fyrir kennara
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.