Morgunblaðið - 23.04.1998, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1998
MORGUNBLAÐIÐ
BRAGI Einarsson átti sér
draum, sem hann stefndi að
með ótrúlegri þrautseigju
meðan slíkir draumórar þóttu ekki
björgulegir. Strax í æsku lét hann
sig dreyma um blómarækt og síðar
á Ameríkuárunum um veitingahús
eins og hann sá þar úti við vegina,
þó þannig að fyndist leið til að þau
yrðu undir þaki á Islandi. Það lá
ekki beint við þegar hann var dreng-
ur að alast upp á Isaílrði að einblína
á plönturæktun. Þar var ekki mikill
gróður og varla hægt að setja niður
plöntu á eyrinni, sem sjórinn gekk
stundum yfir, svo drengurinn varð
að láta sér nægja að fíkta við blóma-
rækt í glugganum hjá móður sinni.
Faðir hans, Einar Þorbergsson, réri
á trillu og systkinin voru 8, svo mik-
ið mæddi á móður hans Sigríði
Valdimarsdóttur. Hún var völva
hússins, átti sig sjálf, og var í hans
huga lengi akkeri lífsins, sagði Bragi
þegar blaðamaður furðaði sig á
þessum „óeðlilega" draumi stráksins
í sjávarplássinu.
Bragi gat aldrei hugsað sér fisk
eða sjó, enda sjóveikur mjög. Og
foreldrar hans virðast hafa látið sér
það vel líka. Kannski hefur fóður
hans líka einhvern tíma dreymt í
laumi um gróður og sveit, því síð-
ustu 20 árin var hann, til dánardæg-
urs á 95. aldursári, að vinna við
ræktunina hjá Braga í Hveragerði,
svo ákafur að varð að stugga honum
úr vinnunni undir miðnætti. Settist
þar að eftir lát konu sinnar. „Hann
naut þess líka vel, því á staðinn
komu svo margir gamlir kunningjar
að vestan. Hann hafði verið í af-
greiðslu í kaupfélaginu eftir að hann
hætti sjósókn og þekkti þar alla. Og
nú var þetta fólk að flytja suður“, út-
skýrir Bragi.
Sjálfur hélt Bragi unglingur suður
á land eins og margir jafnaldrar
hans. Og varð næturgestur í ókunnu
plássi alla ævi. Arið 1948 fór hann í
Garðyrkjuskólann í Hveragerði. Var
þá búinn að vera tvö sumur hjá Stef-
áni Arasyni á Syðri-Reykjum þar
sem hann kynntist gróðurhúsum.
Hann var aldrei í vafa um hvað hann
vildi - rækta blóm. Eftir skólann fór
hann með flokki manna að stand-
setja garða í Reykjavík. En þá var
vinnan oft búin í júlflok og þeir hálf-
atvinnulausir á eftir. Bragi greip þá
til þess veturinn 1952 að leigja í eitt
ár garðyrkjustöð í Reykjakoti
(Menntaskólaselinu) og átti þai- nöt-
urlega aðbúð. Hafði varla ofan í sig
eins og hann lýsti skemmtilega í síð-
asta jólablaði Hvergerðingsins, sem
hann og Knútur Bruun ritstýra og
skrifa fyrir Sjálfstæðisfélagið Ingólf.
Þar rifjar hann oft upp fyrstu frum-
stæðu daga Hveragerðis. Hann
hætti því í bili í garðyrkjunni og fór í
vinnu suður á Keflavíkurflugvöll þar
sem hann keyrði trukk fyrir verk-
takafyritækið Hamilton. Og í fram-
haldi til Ameríku, enda bara áfangi á
leiðinni í garðyrkjuna.
Alparós, alparós ...
Bragi fór til New York í árslok
1954 og réði sig til manns, sem ræktr
aði árlega tvær milljónir alparósa,
þetta fallega rauða blóm sem við höf-
um verið að dást að í blóma í gróður-
húsinu í Eden. Bragi hefur ræktað
þar alparós síðan 1960. Það vor kom
Hollendingur dag einn inn í Eden.
Var á leið til Ameríku að selja lauka
og plöntur, stansaði á Islandi þar
sem hann tók sér bflaleigubíl og sá
þama gróðurhús við veginn. Hann
var m.a. með sölumennsku fyrir fyr-
irtæki í Belgíu sem ræktar alparósir.
Bragi fór að kaupa af því stofninn að
haustinu og rækta áfram og hefir
gert það í 38 ár.
Ekki líkaði Braga reksturinn hjá
húsbónda sínum í New York, sem
hann sagði að hefði nálgast þræla-
búðir. Svo hann var þar ekki lengi,
en flutti sig út á Long Island, til
fólks sem var með garðavinnu og
verktakavinnu á því sviði. Var þar
meira og minna í tvö ár. Hann
keypti sér bfl og kveðst hafa lært
mest af því að fara víða, aka um öll
Bandaríkin og sjá fyrir sér margvís-
lega hluti. Þá kveðst hann hafa verið
kominn með þá hugmynd að ef hann
færi heim aftur til að setjast að, þá
mundi hann einhvem tíma í framtíð-
inni stofna stað, sem væri bæði með
blómasölu og veitingar. Hann hafði
séð mikið af útiveitingatöðum í
þessu góða veðri og sá fyrir sér að ef
hægt væri að búa til brúklegt um-
Afdrifaríkast var þó kannski að
Bragi kynntist þetta sumar konu,
Steinu Dúu Björnsdóttur. Þau
ákváðu að gifta sig svo hann var bú-
inn að binda sig þegar vegabréfsá-
ritunin til Bandaríkjanna loks kom.
„Þá sótti ég um lóð langt út úr
bænum, við gamla þjóðveginn aust-
ur áður en hann var færður. Fékk
þarna heilmikið land. Maður heyrði
að fólk taldi hættulegt að vera þarna
því grjótkast frá stóram bílum
mundi brjóta allar rúður“, segir
Bragi. En hann var að sækjast í að
vera þar sem hægt væri að sameina
ræktun og sölu úr húsunum. Valdi
sér stað við gatnamót Þorlákshafn-
arvegarins. Umferðin var þó varla
meiri en af mjólkurbflum og vörubfl-
um á veturna og Hellisheiðin var oft
lokuð tímunum saman. Því var þetta
svo torsótt og auður í garði ekki
meiri en svo að tíu ár liðu áður en
hann hafði efni á því einu að bæta
við sælgætissölu. Hann reisti fyrst
500 fermetra gróðurhús og seldi eig-
in tómata og gúrkur og líka fyrir ná-
grannana uppi í þorpinu. Var þarna
næstum einyrki, með átta ára dreng
til hjálpar fyrsta árið. Hafði jafnvel
áhyggjur að geta ekki borgað hon-
um, því bið var á að það sem sáð var
skilaði sér í sölu. Þarna varð hægt
sígandi lukka.
Löngu síðar fékk Bragi lán til að
byggja við húsið á þessu sama landi,
sem er hálfur annar hektari að
stærð. Og starfsemin er komin í 4000
fermetra húsnæði. A vetrum er þar
14-15 manna starfslið, en á sumrin
hefur starfsfólk lengi verið 40-45
manns. Bragi kveðst alltaf hafa haft
veitingareksturinn í huganum og ætl-
aði 700-800 fermetra viðbótina sem
hann byggði 1970 undh veitingasölu.
Þó liðu enn 2-3 ár þar til hann hafði
efni á að nýta það undir greiðasölu.
Þá hætti hann að mestu við græn-
metið og fór að rækta pottaplöntur,
sem hefur verið grannurinn síðan.
Hann ræktar í gróðurhúsunum 200-
300 tegundir, sem hann selur mest
sjálfur. Þó á hann hlut í sölufélaginu
Blómamiðstöðin í Reykjavík, sem
þeir stofnuðu 1961 í einum litlum
Skodabíl til að sjá um dreifingu í búð-
ir. Nú er það öflugt fyrirtæki sem sér
um mestalla dreifingu. Og það getur
verið hagkvæmt fyrir Braga að
rækta meira en hann selur af ein-
hveiju í einu og gerir það þá gegnum
Blómasöluna. En í Eden þarf hann
fyrst og fremst fjölbreytni í söluna.
Þessi starfsemi byggist auðvitað
auk umferðarinnar á jarðhitanum,
sem í upphafi var þó takmarkaður
þama úti á enda leiðslunnar. Kom
fyrir að fraus í húsunum. En þá var
1963 borað í nánd hola, sem gaf
strax á 600 m dýpi 160 stiga gufu og
bjargaði svæðinu, bæði hjá Braga og
öðram.
Þótt umferðin hafi aukist svona
gífurlega, svo að upp undir 20 rútur
geta staðið í hlaði þegar mest er að
sumrinu og kannski 5000 ferðamenn
og allt upp í 7 til 10 þúsund geti litið
inn á góðum helgum að sumrinu, frá
föstudegi til sunnudags, þá segir
Bragi veturinn ennþá þannig að
hann beri sig ekki, enda þarf tals-
verðan mannskap, og það étur af
sumarhýranni. Samt er hann með
mat allan ársins hring, opið grill,
kaffiteríu, ísdeild, sjoppu, söludeild
fyrir túristana og blómadeild. Opið
til kl. 7 á vetrum, á vorin til 9 _og
sumrin til 11 á kvöídin alla daga. Áð-
ur var aðeins lokað á jóladag og ný-
ársdag, en nú gengur það ekki leng-
ur. Ferðaskrifstofur með hópa fara
fram á að opið sé. Svo nú er enginn
frídagur eftir hjá Braga.
Yeglegt málverkasafn
Við höfum setið í stofunni heima
hjá Braga, en milligengt er af vinnu-
staðnum og heim yfir samtengdar
lóðirnar. Kona hans Karen Mellk
ber okkur góðgerðir og bregður sér
svo í uppgjörið sem hún hefur á
hendi. Hún sér um túristadeildina
með fjölbreyttum varningi, sem
Bragi segir að taki inn helminginn
af tekjunum. 100 molakaffibollar
gefa 16 þús. kr. tekjur en ein peysa
selst á 5-25 þúsund krónur. Bragi
segir að Karen hafi komið til íslands
til að finna prins á hvítfextum hesti,
en ekki fundið prins heldur hvítfext-
an eiginmann. Karen er sagnfræð-
ingur, fædd og uppalin í New Jers-
ey. Faðir hennar er bandarískur en
móðirin íslensk. Afi hennar var
Bjargmundur bróðir Jóhannesar
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
BRAGI Einarsson í Eden fyrir framan kaffiplöntu sína milli bananaplantna í skálanum - sannkallað Bragakaffí.
FREISTAÐ
VIÐ VEGINN
Þegar hann Bragi Einarsson settist á sumardaginn fyrsta fyrir 40
árum að við þjóðveginn til að freista vegfarenda með grænmeti
og veitingum var umferð ferðafólks sáralítil og slíkt „veitingahús
---------------------7-------------—-------------------------
við veginn“ óþekkt á Islandi. Nú fær Elín Pálmadóttir að heyra
að svo vel hafí freistaranum tekist 1 Eden að þar koma þúsundir
ferðamanna á góðri helgi og ekki líðst lengur að loka þar svo mik-
ið sem á jóladag eða nýársdag.
FJÖLSKYLDAN f gróðurhúsinu, þar sem maður fær nú vorið í æð í litríkum blómum. Bragi, sonurinn André
Berg, eiginkonan Karen Mellk, dóttirin Olga Björk, sonurinn Einar Björn og unnusta hans Rakel Árnadóttir.
hverfi á íslandi þá væri hægt að
sameina þetta. Hann var búinn að
skrifa þetta niður hjá sér í kompu,
sem hann á enn.
Forlögin egndu fyrir Braga
með gulrót
Þetta jrði framtíðarmúsik, ef af
yrði. Hann ætlaði að vera úti í 4-5
ár, en þurfti að koma heim til að
endurnýja vegabréfsáritun sína.
Beið þess að fá hana í bandaríska
sendiráðinu í Reykjavík þegar mað-
ur nokkur vildi leigja honum tvö
gróðurhús í vesturbæ Hveragerðis
og hann ákvað loks að slá til í þrjá
mánuði. Komið var fram í mars og
of seint fyrir gúrkur og tómata, svo
hann setti bara niður gulrætur. Þeg-
ar svo kom að því að setja gulræt-
urnar á markað, þá brá svo við að
hann gat einfaldlega selt þær veg-
farendum beint. Húsin stóðu við
svokallaða Skáldagötu af því hve
margir rithöfundar og skáld bjuggu
þar, Gunnar Benediktsson, sr. Helgi
Sveinsson og Kristmann Guðmunds-
son. Plöntugarðurinn hans Krist-
manns var svo frægur að fólk
streymdi í götuna, sem raunvera-
lega hét Framskógar, til að skoða
hann - og keypti gulrætur hjá
Braga í leiðinni. Löngu seinna áttaði
Bragi sig á því að forlögin höfðu ver-
ið að hengja þessa gulrót fyrir fram-
an nefíð á honum til að freista hans.