Morgunblaðið - 23.04.1998, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Dýradauði kemur
Disney í vanda
Aftökur vegna
þjóðarmorða
í Rúanda
Kigali, Rúanda. París. Reuters, Daily Telegraph.
RÚMLEGA tuttugu menn verða
teknir af lífí á föstudag fyrir þjóð-
armorðin í Rúanda árið 1994 þegar
talið er að um 800.000 manns hafi
verið myrt. Pasteur Bizimungu,
forseti Rúanda, hafnaði á mánudag
óskum um vægð og skipaði jafn-
framt svo fyrir að aftökumar færu
fram með þeim hætti að almenn-
ingi yrði gert kleift að fylgjast með.
„Aftökumar munu kenna þeim lex-
íu sem ekki virða líf annarra“,
sagði í tilkynningu í útvarpi Rú-
anda en markmið ríkisstjómar
landsins er að vara við þá stríðs-
menn Hútú „sem enn hyggja á
frekari þjóðarmorð.“
Föðurlandsfylking RPF, sem nú
fer með stjórn í Rúanda, hóf rétt-
arhöld vegna þjóðarmorðanna í
desember 1996 en í valdatíð
Hútúmanna er talið að um 800.000
manns, af ættbálki Tútsí-manna og
hófsamra Hútúmanna, hafí verið
myrt. Um 130.000 manns bíða nú
réttarhalda vegna atburðanna.
Stjórn Hútúmanna hóf þjóðar-
morðin eftir að frönsk flugvél, sem
innihélt Juvenal Habyarimana, for-
seta Rúanda, og Cyprien Ntarya-
mira, forseta Búrúndí, var skotin
niður en talið er að RPF hafí verið
þar að verki. Gmnur leikur hins
vegar á að flugskeytið sem grand-
aði flugvélinni hafi verið uppmnnið
í vopnabúmm Frakka. Jafnframt
er deilt um hvort franskar her-
deildir, sem sendar voru á vett-
vang, hafí beitt sér sem skyldi við
að stöðva morðin.
Edouard Balladur, sem gegndi
embætti forsætisráðherra Frakk-
lands árið 1994, og Alain Juppé, þá
utanríkisráðherra, komu í fyrradag
fyrir þingnefnd í París sem rann:
sakar aðdraganda atburðanna. í
vitnisburði sínum varði Balladur
hlut Frakka og sagði rangt að
halda því fram að franskar her-
deildir hefðu ekki gert allt sem í
þeirra valdi stóð til að stöðva
fjöldamorð Hútústjórnarinnar.
„Það er Frakklandi að þakka að
tugum þúsunda mannslífa var
bjargað. Enginn annar gerði
nokkurn skapaðan hlut.“
DISNEY-fyrirtækið bandaríska
hefur lent í óvæntum erfíðleikum
í tengslum við opnun nýs og
geysistórs dýragarðs í tengslum
við Disney-land í Orlando á
Flórída.
Alls hafa um 1.500 dýr verið flutt
inn frá Afríku og þeim komið
fyrir í garðinum en afföllin í
dýrahópnum hafa verið svo mikil
að dýraverndarsamtök hafa mót-
mælt meðferð Disney á dýrunum
harðlega.
Dýragarðurinn, Animal
Kingdom (Konungsríki dýranna),
á að kosta um 800 milljónir
Bandaríkjadala, um 57 milljarða
ísl. kr., en hann er tilraun til að
endurskapa afríska dýraríkið í
einskonar þjóðgarði. Vonast
sljórnendur hans til þess að dýr-
in 1.500 geti lifað sem eðlilegustu
lífi þrátt fyrir um 10 milljónir
gesta, sem gert er ráð fyrir að
heimsæki garðinn á ári hverju.
Stjórnendur garðsins hafa hins
vegar komist að því að náttúran
er mun erfíðari viðureignar en
teiknimyndapersónur og hafa
óvænt dauðsföll nokkurra dýra
óneitanlega varpað skugga á
opnun dýragarðsins í gær.
Vandræðin hófust er tvær
afrískar trönur urðu undir
safaribíl. Skömmu síðar drápust
fjórir blettatígrisungar og reynd-
ust þeir hafa drukkið frostlög.
Þá hvarf svartur nashyrningur á
vit feðra sinna eftir að hafa
gleypt prik og flóðhestur fékk
blóðeitrun og dó.
Michael Eisner, forsljóri Disn-
ey, hefur reynt að bera blak af
starfsmönnum dýragarðsins og
sagt að aðeins lítið brot af dýrum
í garðinum hafi drepist, öfugt við
það sem gerist í náttúrunni. En
málið er eigi að síður hið vand-
ræðalegasta, ekki síst vegna þess
að um Disney-fyrirtækið er að
ræða, þar sem fólki fínnst ein-
faldlega að dýrin eigi ekki að
drepast, að sögn talsmanns fyrir-
tækisins.
I gær stóðu dýravemdunar-
samtök fyrir mótmælum í tengsl-
um við opnun garðsins en þau
telja að Disney notfæri sér dýrin
á ósmekklegan hátt. Þá óttast
margir að hnökrar verði á sam-
skiptum ferðamanna og villtra
dýra. T.d. hafi gíraffi sem stóð á
miðjum veginum í dýragarðinum
og gæddi sér á laufblöðum, verið
hrakinn á brott með priki, er bif-
reið með hópi alþjóðlegra blaða-
manna var ekið um. Sé þetta til
marks um hvernig komið verði
fram við dýrin, sé varla von á
góðu er gestunum fjölgi.
Milljóna-
sekt vegna
ofveiði
SPÆNSKIR sjómenn eiga yfír
höfði sér sektir sem svara til
rúmra 120 milljóna kr. ísl. fyrir
ofveiði í breskri landhelgi. Tíu
skipstjórar hafa viðurkennt yf-
ir 100 brot, m.a. ofveiði, og
falsaðar aflaskýrslur. Verður
mál þeirra tekið fyrir í bresk-
um dómstól á næstunni.
SPD spáð
meirihluta
ÞÝSKUM jafnaðarmönnum
(SPD) er spáð miklum yfir-
burðum, jafnvel hreinum
meirihluta í kosningum í sam-
bandslandinu Sachsen-Anhalt í
austurhluta Þýskalands, sem
fram fara á sunnudag, sam-
kvæmt skoðanakönnun sem
birt var í gær. Samkvæmt
könnuninni fá jafnaðarmenn
43% atkvæða en kristilegir
demókratar 25%.
Óttast árið
2000 í flugi
BANDARÍSKA loftferðaeftir-
litið (FAA) íhugar nú að grípa
til aðgerða til að tryggja að
ekki komi upp erfiðleikar í
flugi í Bandaríkjunum er árið
2000 gengur í garð. Fullyrt er
að tölvubúnaður kunni að
stöðvast þá þar sem forrit hans
túlki endinguna 00 sem árið
1900 og vill FAA fullvissa sig
um að tæki í flugvélum og flug-
tumum bregðist ekki er á
reyni aldamótaárið.
Rúmlega 90
taldir af
FJÖGUR lík hafa fundist og
níutíu í viðbót eru taldir af eftir
að seglbátur sökk úti við
strendur norðurhluta Haiti.
Báturinn var á leið til Nassau á
Bahama-eyjum en klofnaði í
tvo hluta og sökk í sæ á fóstu-
dag í síðustu viku. Fregnir af
atburðinum bámst lögreglu
hins vegar ekki fyj-r en á
þriðjudag í þessari viku. Að
sögn lögreglunnar olli offermi
og slæmt veður slysinu.
Egill Jacobsen
látinn
DANSKI abstraktmálarinn
Egill Jacobsen er látinn, 87
ára. Hann var einn upphafs-
manna Cobra - hóps danskra,
belgískra og hollenskra lista-
manna.
Yanunu beið-
ist náðunar
NEFND er fjallar um náðun-
arbeiðnir í Israel, fundaði í
gær um mál Mordechai Van-
unu, sem afplánar nú 18 ára
dóm fyrir njósnir. Vanunu hef-
ur verið tæp tólf ár í haldi en
ákvörðun verður tekin um náð-
unarbeiðni hans 4. maí.
Þingi líkt við
fornminjar
JACQUES Chirac Frakk-
landsforseti er sagður æfur
vegna yfirlýsingar Lionels
Jospins forsætisráðherra sem
líkti efri deild þingsins við
„fornminjar“. Telur Jospin efri
deildina of íhaldssama og
valdamikla.
Auðjöfrar saman
gegn Jeltsín
BORIS Berezovskí, auðjöfurinn sem
fjármagnaði að miklum hluta kosn-
ingabaráttu Borís Jeltsíns fyrir for-
setakosningamar 1996, hefur í nafni
hóps voldugustu iðnjöfra Rússlands
hrint af stað áróðursherferð gegn
umbótastefnu Jeltsíns og umbóta-
stefnu hans í efnahagsmálum.
Á morgun, fóstudag, á að fara
fram þriðja og síðasta atkvæða-
greiðslan í Dúmunni, neðri deild
rússneska þingsins, um staðfest-
ingu Sergejs Kíríjenkós í embætti,
hins unga umbótasinna sem Jeltsín
skipaði forsætisráðherra eftir að
hafa rekið alla ríkisstjórnina í lok
marz. Fréttaskýrendur telja líkleg-
ast að Kíríjenkó hljóti loks sam-
þykki þingsins, en óljósara er hvaða
málamiðlanir Jeltsín og Kíríjenkó
þurfa að gangast inn á til að tryggja
að svo fari. Nú hafa línur skýrst í
valdatogstreitunni sem liggur að
baki erfiðleikunum á að ný ríkis-
stjóm nái að festa sig í sessi í Rúss-
landi. Þessi togstreita snýst ekki að-
eins um andstöðu kommúnista á
þingi, sem þar eru atkvæðamestir,
gegn Jeltsín og stefnu hans, heldur
um hagsmunaárekstur umbótasinn-
anna, sem Jeltsín hefur sett traust
sitt á, og nýríkra auðjöfra landsins,
sem em menn sem tókst að sölsa
undir sig arðvænlegustu ríkisfyrir-
tækin er þau voru einkavædd.
I einu dagblaðanna, sem Ber-
ezovskí, sá þessara auðjöfra sem
mest berst á, ræður yfir, Neza-
visimaya Gazeta, birtist í fyrradag
harðorð yfirlýsing, þar sem því var
lýst gegn hvaða skilyrðum Jeltsín
gæti „keypt“ sér stuðning meiri-
hluta þingheims við forsætisráð-
herraefni sitt.
Skilyrðin era þau, að Jeltsín
svipti hörðustu umbótasinnana
áhrifum, en þeir hafa komið sér upp
á kant við auðjöfraklíkuna með því
að reyna að hafa betri stjóm á sölu
ríkiseigna og að hamla gegn inn-
herjaviðskiptum. Eða eins og það
var orðað í blaðinu: Komast mætti
hjá andstöðu þingsins ef Jeltsín
gengist einfaldlega inn á skilyrði
„stórkapítalsins“. Ljóst er að á
stefnuskrá ríkisstjórnar undir for-
sæti Kírijenkós verður að gera rót-
tækar umbætur á skattakerfinu, ná
betri stjóm á einkavæðingu og ekki
sízt að stýra hinum voldugu einokun-
arfyrirtækjum á borð við gasfyrir-
tækið Gazprom og raforku-einokun-
arfyrirtækið.
Oljóst er hver niðurstaðan verður
í þessari togstreitu, en víst er að
andspænis þeirri andstöðu sem
blasir við umbótastefnu Kíríjenkós
mun hún eiga erfitt uppdráttar.
GENNADÍ Zjúganov, leiðtogi rússneskra kommúnista, bindur rauðan klút um háls ungrar stúlku á Rauða torginu í gær,
þar sem kommúnistar minntust afmælis Vladimírs Leníns.
Reutcrs