Morgunblaðið - 23.04.1998, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1998 55
Félagi Jónas Árnason er dáinn.
Með honum er horflnn einn af svip-
mestu íbúum Vesturlands. Hann
var forustumaður sem jafnan barð-
ist fyrir málstað sem höfðaði til
þeirra sem standa vildu vörð um þá
þætti íslensks þjóðlífs sem styrktu
og efldu sjálfstæði íslenskrar þjóðar
í landi sínu. Hann beitti sér gegn er-
lendri hersetu á Islandi, lagði
drjúgan skerf til sigurs í helgun
fiskveiðilögsögunnar, hélt uppi
kröfu um að íslensk náttúra og um-
hverfl yrði ekki fyrir mengun frá
stóriðjufyrirtækjum, var í forustu
fyrir uppgræðslu örfoka lands og
svo mætti lengi telja.
A síðustu árum var Jónas oftast
titlaður rithöfundur, þann titil bar
hann með réttu. En á æviferlinum
tók hann sér fyrir hendur marg-
háttuð störf sem hann skilaði svo
vel að í minnum er haft. Hann starf-
aði sem blaðamaður, kennari, sjó-
maður og alþingismaður auk þess
að vera mikilvirkt skáld og rithöf-
undur. Tæpast er hægt að velja
honum þann titil sem væri fyrst og
fremst einkennandi fyrir hann. Við
munum hann fyrst og fremst sem
Jónas Árnason í öllum hans fjöl-
breytileik. Oftast fór hann nýjar
leiðir í störfum sínum, var ferskur
og vakti athygli.
Það var á vordögum um miðjan
sjötta áratuginn að við spjölluðum
fyrst saman. Jónas var þá í nokkra
daga gestur þeirra góðu hjóna Ingu
Magnúsdóttur og Teits Þorleifsson-
ar skólastjóra hér á Hellissandi.
Hann hafði þurft að láta setja sig
hér í land vegna lasleika af físki-
bátnum Mýrdælingi. Kynni mín og
annarra Vestlendinga við Jónas og
hans fjölskyldu efldust svo við flutn-
ing þeirra í Reykholt árið 1965.
Á undraskömmum tíma varð
hann þekktur um allt Vesturland. Á
fyi’sta vetri sínum í Reykholti lét
hann sig ekki muna um það að nota
frístundir sínar frá kennslunni og
fara til Borgarness og stjóma þar
æfingum á Delerium búbónis og
leika eitt aðalhlutverkið. Hann mun
oftast hafa ferðast milli Reykholts
og Borgarness þennan vetur á „put-
anum“.
Svo völdum við hann sem fyrsta
mann á framboðslista okkar við al-
þingiskosningarnar 1967. Kosninga-
barátta hans þá og reyndar síðar
var ekki öll með hefðbundnum
hætti. Hann vildi kynnast kjördæm-
inu, bæði byggðum og fólki. Jónas
átti lengi vel ekki bíl. Ráð hans í
þeirri stöðu var það að hann fór vel-
búinn, sérstaklega átti hann góð
stígvél, út á þjóðveginn og „húkk-
aði“ sér far. Með þeim hætti fór
hann um kjördæmið ferð eftir ferð,
á fyrstu áranum. Ekki komst hann
alltaf til þess gististaðar sem hann
hafði áætlað og stundum voi-u gest-
gjafarnir pólitískir andstæðingar.
Þeir tóku jafnan gestinum fegins
hendi og frá þannig tilfellum eða
svipuðum eignaðist hann góða vini
þótt þeir yrðu kannski ekki kjós-
endur hans. Á þessum ferðalögum
gerði hann lítið af því að biðja okkur
að boða til fundar með stuðnings-
fólkinu. Til þess að hitta fólk og þar
með kjósendur hafði hann þann hátt
á að fara á bryggjurnar, um borð í
fiskibátana og niður í lúkar eða
matsal og spjalla þar um landsins
gagn með sömu tilburðum og hann
þekkti frá vera sinni á togurum og
bátum. Hann heimsótti vinnustaði
og kaffistofur fiskvinnslustöðva og
annaira vinnustaða í sveit og við
sjó. Þetta var ný og næstum óþekkt
aðferð frambjóðenda. Það voru
ýmsir sem reyndu að feta í fótspor
Jónasar en þeim gekk það misjafn-
lega.
Ekki var það svo að Jónas vildi
ekki halda fundi með samherjum.
Þeir fundir voru margir. Svo og
ferðalög og skemmtanir. Hann hélt
ekki langar ræður yfir okkur, þó
kom það fyrir. Það brást ekki að
hann stjómaði fjöldasöng á sam-
komum okkar, sérstaklega á
skemmtunum og ferðalögum, og
alltaf lét hann syngja Nallann í lok
fundar.
Framboðsfundir. Maður hafði
það á tilfinningunni að sá frambjóð-
andi sem flestir biðu eftir að heyra í
væri Jónas. Ræður hans vora
kryddaðar með margháttuðum
aukaefnum, stundum í bundnu máli,
til áréttingar málstaðnum. Það ríkti
þögn í salnum meðan hann flutti
mál sitt nema þegar efnið krafðist
hláturs eða lófaklapps. Framboðs-
fundirnir enduðu stundum með
fjöldasöng sem þá Jónas stjórnaði
með aðstoð annarra frambjóðenda
sem sumir voru mjög góðir söng-
menn. Frambjóðendur voru uppi á
sviði. Sönghópurinn var því nokkuð
tvískiptur. Það sló nokkuð á víga-
móð manna í lok baráttufundar þeg-
ar fundarmenn og frambjóðendur
sungu af innlifun og tilfinningu
„Hvað er svo glatt sem góðra vina
fundur“.
Viðmælendur Jónasar voru ekki
úr sérstökum hópi, þeir vora allt frá
börnum til gamals fólks, bændur
jafnt sem sjómenn. Börnin vildu
gjarnan spjalla við hann og hann
mundi vel eftir áhugamálum þeirra.
Lítil stelpa sýndi honum safn sem
hún átti af eldspýtustokkum og
þóttist eiga þar góða hluti. Jónas
var nokkra síðar valinn til að sitja
Allsherjarþing Sameinuðu þjóð-
anna. Þá bregður svo við að þessi
litla stelpa á Vesturlandi fer að fá
bréf með umslögum sem merkt
vora þessari stofnun og inni 1 um-
slögunum var kveðjubréf frá Jónasi
Árnasyni ásamt eldspýtnabréfum
og -stokkum. Á þessum dögum
Jónasar í New York var hann í önn-
um við að kynna málstað íslands í
landhelgismálinu og leita sér gagna
til að styrkja málflutning sinn um
friðlýsingu Norður-Atlantshafsins.
Samt hafði hann tíma til að skrifa
smástelpu heima á Islandi.
Ekki er nokkur vafi á því að fyrir
baráttu Jónasar og forustu hans
gegn byggingu Járnblendiverk-
smiðjunnar á Grandartanga var sú
verksmiðja betur búin hreinsitækj-
um en annars hefði orðið.
Minnisstæðir eru Leirárfundir
sem haldnir voru til að mótmæla
verksmiðjunni. Fundimir og um-
ræðan sem varð um stóriðjumálin
vakti fólk til umhugsunar um að
koma yrði í veg fyrir mengun. Hér
sem oftar var Jónas brautryðjandi
og hikaði ekki við að halda fram
skoðunum sínum þótt á brattan
væri að sækja og stefnan ekki líkleg
til kjörfylgis - þótt á annan veg
færi.
Jónas var sjaldan einn á ferða-
lagi. Hans góða kona, Guðrún Jóns-
dóttir, fylgdi honum á flesta fundi
og á öllum ferðalögum eftir að þau
eignuðust bfl.
Það var mikið happ fyrir okkur á
Vesturlandi að þau Guðrún og
Jónas ásamt börnum sínum skyldu
setjast að og eiga heima í Reyk-
holtsdalnum. í í’úm þrjátíu ár færðu
þau okkur margar ánægjustundir,
bæði á heimili sínu og vítt um Vest-
urland. Mörg nutum við þess að
vera samherjar Jónasar í barátt-
unni fyrir þeim góðu málefnum sem
hann beitti sér fyrir. Alþýðubanda-
lagsfólk og kjósendur hans á Vest-
urlandi þakka honum baráttuna og
samfylgdina.
Ég flyt samúðarkveðjur frá minni
fjölskyldu til aðstandenda og ég veit
að sömu kveðjur eru í huga margra
sem um leið þakka þeim Guðrúnu
og Jónasi fyrir árin sem þau vora
með okkur Vestlendingum.
Skúli Alexandersson.
Eftir að við Jónas Árnason
kynntumst á áranum 1953-54 urðu
fljótt allgreiðar leiðir á milli okkar.
Hin fyrstu kynni tengdust glöðum
stúdentsárum sjötta áratugar, þeg-
ar við félagarnir Baldur, Kjartan og
síðar Sigurjón, drógumst að þessum
unga blaðamanni og upprennandi
rithöfundi og stjómmálamanni, sem
kosinn hafði verið á þing liðlega
hálfþrítugur. Við tókum að sækja
hann heim og njóta sálufélags hans
og hans góðu konu, Guðrúnar.
Jónasi virtist falla vel að fá hina
ungu stúdenta til skrafs og ráða-
gerða, þar sem alvaran og kímnin
blönduðust æskufjörinu. Þarna upp-
hófst diskussjón, sem átti eftir að
standa lengi, með hléum, í Reykja-
vík og nærbyggðum. Okkur fannst
strax við eiga svo mikið í Jónasi og
hann standa okkur nærri með sitt
róttæka lífsviðhorf og rétta tungu-
tak. Hann varð einkar verðugur
fulltrúi á opinberum vettvangi fyrir
róttækan æskulýð þessara ára, sem
aðhylltist hugsjónir um frjálst þjóð-
félag, byggt á réttlæti og jöfnuði og
ekki sízt herstöðvalausu Islandi.
Hér var ekki lítið lagt upp með í
farteskinu, og kannski óljós fyrir-
heit um margt, þótt hið síðast talda
yrði framar öðru mál málanna, þar
sem Jónas Árnason var í forystu-
sveit í aldarfjórðung, skeleggur
talsmaður og engum ráðum ráðið án
hann liðveizlu. Aldrei leit hann þó
+
Eiginmaður minn, faðir okkar og tengdafaðir,
ÓLAFUR L. BJARNASON,
Stóru-Hildisey,
Austur-Landeyjum,
lést á Landspítalanum laugardaginn 18. apríl
síðastliðinn.
Minningarathöfn verður haldin í íþróttahúsinu
á Hvolsvelli laugardaginn 25. apríl kl. 13.30.
Þeim, sem vildu minnast hans, er bent á íþróttafélagið Dímon.
Birna Þorsteinsdóttir,
Freyr Ólafsson, Kristjana Skúladóttir,
Örvar Ólafsson, Elísabet Halldórsdóttir,
Andri Ólafsson,
Bjarni Már Ólafsson.
+
Innilegar þakkir til allra þeirra, sem sýndu
okkur samúð og hlýhug við andlát og útför
móður okkar, tengdamóður, ömmu og lang-
ömmu,
STEINUNNAR ÁSGEIRSDÓTTUR,
Sérstakar þakkir færum við starfsfólki á deild
V II A á elli- og hjúkrunarheimilinu Grund fyrir
góða umönnun.
Lea Kristín Þórhallsdóttir, Bjarni Helgason,
Ásrún Þórhallsdóttir, Jónas Jóhannsson,
Leó Þórhallsson,
Þórhallur Þórhallsson, Theodóra Emilsdóttir,
Ásgeir Þórhallsson. Jóhanna Árnadóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
sjálfur á sig sem þann er stýrði lið-
inu, en einlægt sem jafningja félaga
sinna, enda andstæður öllum for-
ingjastælum („donnakúnstum“, sem
hann nefndi svo!). En auðvitað varð
ekki hjá því komizt, að svo vörpu-
legur maður á velli bæri höfuð og
herðar yfir samherja.
Á tíðum samfundum okkar fom-
vina á áranum eftir að Jónas og
Guðrún fluttust suður frá Neskaup-
stað, kom sitthvað upp á teninginn,
þegar rætt var um baráttuna gegn
hersetunni. Mér eru í minni umræð-
umar veturinn 1959-60 um baráttu-
aðferð, sem upp skyldi taka hér að
erlendri fyrirmynd. Eg má held eg
fullyrða, að þar hafi í upphafi ráðið
mestu framkvæði, baráttuhugur og
samstaða Jónasar Árnasonar, Kjart-
ans Ólafssonar og Einars Braga,
sem varð til þess að samtök gegn
hersetunni undir forystu þeirra
safnaði saman fólki, þúsundum sam-
an, innan flokka og utan, í göngu frá
Keflavík til Reykjavíkur í júní 1960
og stofnaði í framhaldi þess Samtök
hernámsandstæðinga á Þingvalla-
fundi um haustið. Þrátt fyrir glæsi-
legan árangur, - m.a. enn stæri’i
Kefiavíkurgöngu vorið 1961, -
reyndist tíminn þó hallkvæmari
þeim landstjómarmönnum, og urðu
það ekki lítil vonbrigði Jónasi Ama-
syni og samherjum hans. Hann hélt
þó ótrauður áfram að vera fremstur
í fylkingu í andófinu á næstu áram,
hvort sem það var að koma boð-
skapnum á framfæri við varaforseta
Bandaríkjanna í ryskingum við
Hótel Sögu árið 1963, ellegar með
því að ryðjast inn á bannsvæði her-
stöðvarinnar haustið 1979 og sýna
með áhrifaríkum og táknrænum
hætti um hvaða land væri teflt. Und-
ir slíkum kringumstæðum sýndi
Jónas í verki baráttukraft og ósér-
hlífni, svo að við samherjar hans
gátum verið stoltir af slíkum manni.
Að ganga uppréttur til leiks eins og
frjálsbomum sæmdi var hans aðal.
Andblær þessara viðburðaríku
ára leikur um hug minn og þar rís
einlægt minningin um glæsilega
framgöngu Jónasar Árnasonar
hæst. Á fundum okkar með fornvin-
unum, þar sem Ragnar hafði bætzt í
hópinn, hvort heldur í Kópavogi og
Hafnarfirði hjá Jónasi og Guðrúnu,
eða á heimili mínu, var rætt um
málin fram og aftur, glaðzt yfir góð-
um tíðindum, en harmað það sem
mistókst. Þar koma í hugann vænt-
ingar um lausn herstöðvamálsins
hjá vinstri stjórninni, sem mynduð
var 1971, síðan landhelgismálið
1972-73, en þar gegndi Jónas mikil-
vægu hlutverki sem sérstakur
sendiboði Lúðvíks Jósepssonar,
sjávarútvegsráðherra, við kynningu
á málstað Islendinga í Bretlandi.
Eftir að Jónas og Guðrún fluttust
upp í Borgarfjörð árið 1965, lá leið
okkar félaganna, einkum Kjai-tans
og Ragnars, í Reykholt, og þannig
haldið við hinum gömlu tengslum.
Alltaf tóku þau hjón okkur fagn-
andi, og enn sem fyrr var ánægju-
legt að spjalla um heima og geima,
hvort heldur það var pólitíldn, her-
stöðvamálin eða „land, þjóð og
tunga, þrenning sönn og ein“, eins
og skáldið kvað. Þá var ekki síður
lærdómsrflrt að ferðast með Jónasi
um Borgarfjarðarhérað, þar sem
hann undi hag sínum vel og kunni
frá ýmsu að segja úr þeirri byggð,
enda varð hann vinsæll og vinmarg-
ur og átti eftir að festa sig í sessi
lengi sem þingmaður Vesturlands.
Era mér í minni ferðir að Húsafelli
að kanna kvíahellur, að Kirkjubóli
til Guðmundar skálds Böðvarsson-
ar, eða gönguferðir á Skáneyjar-
bungu, um Fellaflóa Jóns Helgason-
ar og víðar. Ennfremur koma í hug-
ann stórskemmtilegar leikhúsferðir,
bæði í Logaland, þar sem Jónas fór
á kostum sem Skugga Sveinn, og í
Borgames, þar sem hann lék jafn-
vægismálaráðherrann í Delerium
Bubonis, og í þessum hlutverkum
nutu hæfiieikar hans til söngs sín
vel.
Jónas Ámason var baráttumaður
og listamaður, sem gat slegið á
marga strengi á sinni stóru hörpu,
ef gripið er til slíkrar lfldngar, og
þar mátti heyra margbreytilega
músik, alltaf áhugaverða og oft
stórkostlega. Fyrir þann „konsert“
sem við fornvinir nutum í návist
Jónasar Árnasonar þakka ég marg-
faldlega í nafni okkar allra, og kveð
með klökkum huga góðan og
skemmtilegan dreng með orðum
skáldsins: „Farðu vel, bróðir og vin-
ur!“ Um leið sendi ég samúðar-
kveðjur til barnanna hans, sem öll
eru mér í fersku minni frá því við
nutum gistivináttu foreldra þeirra.
Einar Laxness.
• Fleirí minningargreinar um Jón-
as Árnason bíða birtingar og munu
birtast í blaðinu næstu daga.
+
INGIBJÖRG FRIÐGEIRSDÓTTIR,
Hofstöðum,
Álftaneshreppi,
lést sunnudaginn 19. apríl.
Útför verður frá Borgarneskirkju þriðjudaginn 28. apríl kl. 14.00.
Blóm og kransar eru afþakkaðir, en bent er á minningarspjöld
„Álftársjóðs" eða líknarstofnanir.
Gestur, Ólöf og Jón Friðjónsbörn
og aðrir aðstandendur.
+
Innilegar þakkir til allra, er sýndu okkur samúð
og hlýhug við andlát og útför
ELÍNAR BJÖRGHEIÐAR
ANDRÉSDÓTTUR
frá Snotrunesi.
Sérstakar þakkir til starfsfólks sjúkrahússins á
Egilsstöðum fyrir góða umönnun.
Lifið heil.
Hjalti Pétursson og fjölskylda.
+
Þökkum af alhug auðsýnda samúð og
vinarhug vegna fráfalls og jarðarfarar
ÁRDÍSAR PÁLSDÓTTUR
áður húsfreyju
á Núpi í Öxarfirði.
Fyrir hönd vandamanna,
Björg Guðmundsdóttir, Árni R. Guðmundsson.