Morgunblaðið - 23.04.1998, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ

1
1
«
i
4
4
4
I
4
\
4
4
'
4
I
1
4
I
I
4
I
I
4
"l
FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1998 61
_____AÐSENDAR GREINAR_
Hugmyndafræði
endurhæfingar og
þáttur hjúkrunar
GRENSÁSDEILD,
endurhæfingar- og
taugadeild Sjúkrahúss
Reykjavíkur á 25 ára
starfsafmæli um þessar
mundir. Grensásdeild
er eina endurhæfingar-
deild sinnar tegundar
hér á landi og þjónar
því mikilvæga hlut-
verki að veita frum-
eða bráðaendurhæf-
ingu eftir slys eða sjúk-
dóma. Fjölmargir ís-
lendingar ungir sem
aldnir hafa notið þjón-
ustu deildarinnar og
flestir fengið nokkum
bata. Markviss endur-
hæfing hefur gert þeim kleift að
komast út í þjóðfélagið að nýju þar
sem þeir eiga meiri möguleika á að
njóta betra og auðugra lífs en ella.
Hugmyndafræðin í starfsemi
endurhæfingar er byggð á þverfag-
legri samvinnu og teymisvinnu ým-
issa faghópa heilbrigðisstétta,
skjólstæðingsins og fjölskyldu
hans og felur í sér m.a. lækningu,
hjúkrun, þjálfun og ráðgjöf. Allir
vinna þeir að sama markmiðinu að
auka fæmi og sjálfsbjargargetu
sjúklingsins til að gera honum
kleift að útskrifast heim, oft við
breytt lífsskilyrði. Um leið er reynt
að hámarka gæði þess lífs sem
honum verður mögulegt að njóta
við breyttar forsendur. Þetta
krefst mikillar aðlögunar fyrir
sjúklinginn og aðstandendur hans.
Búast má við félagslegri röskun á
högum fólks sem verður íyrir
skyndilegri fotlun, og ekki síður
maka þess. Breyting getur orðið á
venjubundnum athöfnum daglegs
lífs, röskun verður á þátttöku í fé-
lagslegu lífi og vinnutengdum at-
burðum.
Starf við hjúkrun í endurhæf-
ingu veitir fjölbreytta sýn á flesta
þætti mannlegra þarfa. Hjúkmn á
endurhæfingardeild byggist fyrst
og fremst á umönnun einstaklings
þar sem einn þáttur mannlegra
þarfa verður ekki aðskilinn frá
öðrum. Andlegar, líkamlegar og
félagslegar þarfir sjúklingsins
mynda eina heild og hjúkrunin
verður að vera byggð á umhyggju
fyrir einstaklingnum. Að vera
þátttakandi í baráttu hans og sorg
yfir því sem tapast hefur veitir sýn
á misjöfn gæði lífsins og er lær-
dómsríkt. Að taka þátt í gleði hans
yfir framförum og bata, er stór-
kostleg sigurtilfinning. Þegar
máttur og líkamlegur styrkur
eykst, örlítið líf kemur í hönd eða
fót, hægt er að mynda orð eða tjá
heilar setningar er miklum áfanga
náð. Oft þarf að læra að ganga upp
á nýtt, svo einfalt atriði sem var að
beita fæti, útheimtir nú óbilandi
kjark, fullkomna einbeitingu og
allt það þrek sem fyrir hendi er.
Það getur þurft að læra að matast
á nýjan leik og nú með vinstri
hendi. Þetta kallar á þolinmæði og
þrautseigju, eiginlega baráttuvilja
og auðvelt er að missa vonina um
betri hag. Sjálfsímyndin skerðist
og sjálfsvirðingin bíður hnekki.
Vitrænt ástand getur raskast, ein-
beiting, minni og dómgreind eru
ekki sem áður. Athafnir daglegs
lífs svo sem að klæðast, matast og
að leysa úr einföldum atriðum
verða flóknar og óviðráðanlegar.
Kvíði og vanlíðan þjaka vegna
óvissu um batahorfur og hvort tak-
ist að ná fyrri færni og komast til
fyrra lífs. Ahyggjur af vinnu og af-
komu fjölskyldunnar læðast að.
Þannig geta allir þættir mannlegra
þarfa orðið samofnir á endurhæf-
ingardeild.
Hjúkrun sjúklinga á
endurhæfingardeild
þarf að vera veitt á for-
sendum sjúklingsins
og miðast við þarfir
hans, lífsgildi og getu.
Hún byggist á því að
efla sjálfsbjargargetu
einstaklingsins með því
að veita honum stuðn-
ing og hjálp við fram-
kvæmd daglegra at-
hafna, hvatningu og
von, og vera til staðar
þegar þarf. Viðhalda
og efla sjálfsímynd
hans og sjálfsvirðingu
og veita honum um-
önnun með umhyggju og virðingu.
Þeir sem vinna við hjúkrun í end-
urhæfingu hafa þá sérstöðu að vera
í 'nálægð við sjúklinginn allan sól-
arhringinn. Miklu skiptir að sá tími
sé nýttur vel í þágu hans með stöð-
ugu mati á einkennum, líðan hans,
getu og framförum. Snerting og
hlýja getur glætt nýja von og eflt
þrek til að takast á við það sem áð-
ur byrgði sýn.
Miklu skiptir að vel takist til við
innlögn sjúklingsins þar sem oft er
um langa dvöl að ræða. Hjúkrunar-
fræðingar og sjúkraliðar eru þeir
aðilar sem gefa sjúklingnum fyrstu
sýn á nýjan dvalarstað og andleg
og líkamleg líðan þeirra skiptir
miklu máli upp á daglega getu til
þjálfunar. Rannsóknir sýna að virk
Brýnt forgangsmál er
að skapa endurhæfíng-
arstarfsemi í landinu
tryggan starfsgrund-
völl, segir Ingibjörg S.
Kolbeins í tilefni af
endurhæfíngu á Grens-
ási í aldarfjórðung.
og ábyrg þátttaka fjölskyldunnar í
meðferðinni flýti fyrir bata sjúk-
linga í endurhæfingu og stytti um
leið fjölda legudaga. Félagslegt ör-
yggi þeirra hefur einnig áhrif á
framgang meðferðar en ekki er
óalgengt að breyting verði á efna-
hagslegu öryggi fólks við skyndileg
veikindi eða áföll.
Mikilvægt er að aðlögun og allur
undirbúningur fyrir útskrift heim
sé vel skipulagður og markviss.
Það getur þurft að fara í heimilis-
athugun og jafnvel að breyta hús-
næði heima fyrir. Koma þarf á
sambandi við heimahjúkrun, út-
vega nauðsynleg hjálpartæki og
heimilishjálp. Ganga þarf frá
tryggingar- og bótamálum og upp-
lýsa um leiðir við úrlausnir mála
sem upp koma við breyttar aðstæð-
ur.
Þannig er endurhæfingarstarf-
semi Grensásdeildar byggð upp á
samvinnu ýmissa faghópa heil-
brigðisstétta sem að meðferð sjúk-
lingsins koma í samvinnu við hann
og fjölskyldu hans.
Skjólstæðingar okkar ganga oft í
gegnum ferli baráttu og þrauta-
göngu við að endurheimta fyrri
færni. Þeir upplifa depurð og sorg
yfir óvæntum, breyttum og erfið-
um aðstæðum. Þeir upplifa líka til-
finningu gleði, stolts og sigurs þeg-
ar vel tekst til. Það er þess virði að
vera þátttakandi í því.
Ovissutímabil hefur ríkt um
rekstur, uppbyggingu og heildar-
skipulag endurhæfingar. Fjárveit-
Ingibjörg S.
Kolbeins
ingar hafa verið takmarkaðar.
Rekstrarlegar ákvarðanir hafa ver-
ið teknar um skipulagningu í mál-
efnum endurhæfmgar en þær ekki
gengið eftir.
Islenskt heilbrigðiskerfi mun
þurfa að leggja til fjármagn fyrir
endurhæfingarstarfsemi á Islandi
ekki síður en heilsugæslu eða
þjónustu við aldraða. Það er orðið
forgangsmál og mjög brýnt að
skapa endurhæfingarstarfsemi í
landinu stöðugan og tryggan
starfsgrundvöll, hlúa að henni og
að gera þar langtímamarkmið og
áætlanir.
Heilbrigði fyrir alla árið 2000
byggist á bættu heilsufari lands-
manna, líðan þeirra og velferð.
Forvamir og heilsuefling draga úr
áhættu á sjúkdómum og slysum og
um leið þörfinni fyrir dýra heil-
brigðisþjónustu. En markviss og
vel skipulögð meðferð í endurhæf-
ingu þeirra Islendinga sem verða
fyrir þeiiTÍ ógæfu að hljóta skaða
eða fötlun af völdum sjúkdóma eða
slysa í framtíðinni skiptir sköpum
fyrir vellíðan þeirra og möguleika á
að lifa mannsæmandi lífi úti í þjóð-
félaginu.
Höfundur er hjúkrunardeildar-
stjóri á Grensásdeiid, endurhæf-
ingar- og taugadeild Sjúkrahúss
Reykjavíkur.
Lesið í liti
• •••«
• «•<#•
«••••
Nú geturðu látið greina húðlit þinn... fljótt, auðveldlega og
nákvæmlega. Estée Lauder nýtir sér tölvutæknina til aó lesa í
húðliti eins og spákona í lófa.
Litgreinirinn les á augabragði hvaóa litur af Estée Lauder andlits-
förðunum fer hverri konu best.
Líttu inn og láttu sannfærast!
Estée Lauder býður viðskipta-
vinum sínum þessa þjónustu í
Hygeu Kringlunni, á morgun,
föstudag frá kl. 13 til 18, og á
laugardag frá kl. 12 til 17.
UtttttQ
H Y G E A
dnyrtivöruvcrjLun
sími 533 4533
í tilefni sumars
10 rosir
Pottarósir