Morgunblaðið - 23.04.1998, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1998 13
FRÉTTIR
ERU ÞEIR AÐ FÁ’ANN?
Hjálmar Jónsson formaður Blaðamannafélags íslands
Brýnt að vinna að breyt-
ingum í lífeyrismálum
Góð veiði í
V atnamótunum
HJÁLMAR Jónsson, blaðamaður á
Morgunblaðinu, var kjörinn for-
maður Blaðamannafélags íslands á
aðalfundi félagsins í fyiTakvöld.
Tekur hann við af Lúðvík Geirs-
syni sem verið hefur formaður frá
árinu 1987. Hjálmar segir breyt-
ingar á lífeyrissjóði félagsins það
mál sem einna brýnast sé að vinna
að á næstu mánuðum.
„I framhaldi af gildistöku nýrra
laga um lífeyrissjóði er ætlunin að
skipa vinnuhóp til að kanna þær
leiðir sem hugsanlega er hægt að
fara varðandi breytingar á Lífeyr-
issjóði Blaðamannafélags íslands,“
segir Hjálmar Jónsson. „Vonir
okkar standa til þess að hægt verði
að fjölga valkostum í lífeyrissjóðn-
um. Við höfum einnig allt frá árinu
1990 haft uppi kröfur í kjaravið-
ræðum okkar um að auka lífeyris-
réttindi blaðamanna en talað fyrir
daufum eyrum. Ég tel að ekki
verði lengur undan því vikist að
gera skurk í þessu máli því eðh
blaðamannsstarfsins krefst þess að
greiðslur í lífeyrissjóð séu meiri en
almennt gerist. Þetta þekkist nú
þegar meðal nokkurra stétta og
það er mjög mikilvægt fyrir okkur
að ná árangri í þessum efnum.“
Annað fyrirferðarmikið mál á
næstunni segir Hjálmar vera
samninga um höfundarétt sem
stöðugt séu til umfjöllunar og nú
ekki síst í tengslum við þá mögu-
leika sem opnast hafi með netinu.
Segir hann að semja verði um alla
samnýtingu efnis og séu þau rétt-
indamál vel tryggð í samningum
félagsins.
Félagsmenn Blaðamannafélags-
ins eru nú um 440 og kveðst
Hjálmar ekki eiga von á mikilli
fjölgun á næstunni, hún hafí verið
mikil síðustu árin. „Það sem hefur
líka breyst á síðasta áratug er að æ
fleiri gera blaðamennsku að ævi-
starfi. Það hraða gegnumstreymi
sem lengi var í félaginu, þegar
menn störfuðu sem blaðamenn í fá-
ein ár áður en þeir hurfu í aðrar
starfsgreinai’, er nú að mestu liðið.
Þetta styrkir stéttina faglega enda
er mikilvægt að í félaginu sé
stöðug og vakandi fagleg umræða.
Hana þarf að efla og faglegan
metnað til þess að fjölmiðlunin geti
orðið enn betri og skarpari. Það
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
FRÁFARANDI formaður Blaðamannafélags íslands, Lúðvík Geirs-
son (t.v.), tekur við þakklætisvotti frá félaginu úr hendi Hjálmars
Jónssonar sem kjörinn var formaður á aðalfundi félagsins síðastlið-
ið þriðjudagskvöld.
segi ég ekki vegna þess að ég telji
ekki að fjölmiðlun hér sé góð, held-
ur vegna þess að blaðamannas-
starfíð gerir kröfu um stöðuga
sjálfsgagnrýni."
Huga þarf strax að kröfugerð
Þá segir Hjálmar að þrátt fyrir
að kjarasamningar verði ekki laus-
ir fyrr en seint á árinu 2000 verði
strax farið.að huga að þeim málum.
„Það skiptir miklu máh að nota
tímann th að undirbúa kjarasamn-
ingana vel og þar á ég bæði við at-
riði í launakerfinu og lífeyris- og
eftirlaunamálum. Það er langur
vegur frá því að kjör blaðamanna
almennt geti talist viðunandi og því
viljum við breyta.“
Hjálmar var kjörinn í stjóm
Blaðamannafélagsins árið 1990 og
hann er að lokum spurður hvort
breytingar verði strax sjáanlegar
með nýjum formanni. „Það fylgja
honum kannski einhverjar áherslu-
breytingar en ég hef setið um ára-
bil í stjórninni og borið ábyrgð á
þeirri stefnu sem fylgt hefur verið
og það verður engin bylting í þeim
efnum. Starf félagsins hefur verið
öflugt undir stjórn fráfai’andi for-
manns og ég tek því við góðu búi.“
Auk Hjálmars sitja í stjórninni
Þór Jónsson Stöð 2, G. Pétur
Matthíasson, Ríkissjónvarpinu,
Ragnhildur Sverrisdóttir Morgun-
blaðinu, Geir Guðsteinsson Degi,
Guðrún Helga Sigurðardóttir
Degi, Haukur L. Hauksson DV,
Júlíus Sigurjónsson Morgunblað-
inu, Eh’íkur St. Eiríksson Fróða og
Steingrímur Ólafsson á Stöð 2.
Lífeyrissjóður Blaðamannafélagsins
Vextir lækka í 5,5%
STJÓRN Lífeyrissjóðs Blaða-
mannafélags Islands ákvað á
fundi sínum í fyrradag að lækka
vexti á lánum til félagsmanna úr
6% í 5,5%. Þá verður hámarks-
lán framvegis 1.500.000 krónur
en það var áður 1.200 þúsund
krónur.
Vextir lífeyrissjóðsins hafa síð-
ustu fjögur árin verið 6% og er
með vaxtalækkuninni tekið mið
af lækkandi vöxtum á almennum
markaði og því tók stjórn sjóðs-
ins þessa ákvörðun. Eign sjóðsins
nam um síðustu áramót rúmlega
1.100 milljónum króna.
Eins og frá var greint i veiði-
þættinum fyrir skömmu, verður
farið af stað með tilraunaveiðar á
bleikju og urriða á neðstu svæðum
Vatnsdalsár í Húnaþingi um næstu
mánaðamót. Pétur Pétursson
leigutaki er þegar farinn að aug-
lýsa leyfin og hann sagði í samtali
við blaðið í gærdag að bændur
hefðu verið að veiða í net og
merkja silung að undanfórnu.
„Þeir vakta netin til að fiskur
fari sér ekki að voða í þeim. Ég
veit ekki hvað þeir hafa veitt og
merkt mikið í vor, en það er
drjúgt. Þeir voru að þessu í fyrra
einnig og þeir hafa veitt fiska í vor
sem voru með merki frá í fyrra.
Dæmi eru um að fiskar hafi vaxið
allt að 8 sentimetra á þessu ári
sem liðið er. Það er feiknavöxtur,"
sagði Pétur.
ÁGÆT veiði hefur ver-
ið í Vatnamótum
Skaftár, Geirlandsár,
Hörgsár og Fossála
þegar menn hafa á
annað borð verið þar
við veiðiskap. I gær
voru komnir 96 sjóbirt-
ingar á land að sögn
Gunnlaugs Óskarsson-
ar formanns Stanga-
veiðifélags Keflavíkur
sem hefur svæðið á
leigu.
Veiðin nemur 16
fiskum að meðaltah í
holli, en aðeins sex holl
höfðu verið við veiðar í
Vatnamótunum frá
opnun og til gærdags-
ins, en nokkrum sinn-
um hefur verið óselt á
svæðið. Menn bóka sig
htið á það framan af
apn'l þar eð oft er ekki
hægt að hefja þar veið-
ar fyri’ en síðar í mán-
uðinum og svo er
svæðið krefjandi. En
það er gríðarlega gjöf-
ult þegar þannig hittir
á og það hafa menn
nokkrum sinnum feng-
ið að reyna í vor. Þó
hafa skilyrði verið erf-
ið eins og annars stað-
ar í sveitinni og aflatöl-
ur því væntanlega eitt-
hvað lægri fyrir vikið,
að sögn Gunnlaugs. GUNNLAUGUR Óskarsson með vænan
„Feiknavöxtur..." Wrting úr Geirlandsá’
Forsætisráðherra leggur fram skýrslu um stöðu aldraðra í QECD-ríkjunum
Kjör aldraðra síst
lakari hér á landi
SKÝRSLA um stöðu eldri borgara
hér á landi og í öðrum OECD-ríkj-
um leiðir í ljós að kjör aldraðra eru
síst lakari hér en þar, að því er fram
kemur í fréttatilkynningu frá for-
sætisráðuneytinu, en skýrslan var
lögð fyrir Alþingi í vikunni. Skýrsl-
an var gerð að beiðni þingflokks
jafnaðarmanna og unnin af Þjóð-
hagsstofnun að ósk forsætisráðu-
neytisins. I skýrslubeiðninni voru
24 ítarlegar spurningar um kjör
aldraðra en nokkrir annmarkar
voru á að svara sumum þeirra, þar
sem ekki lágu fyrir samhæfðar upp-
lýsingar hjá OECD.
Fyrir er séð að aldraðir verði um
fimmtungur íslensku þjóðarinnar
árið 2030, að því er segir í skýrsl-
unni. Þótt fjölgun aldraðra verði all-
hröð hér verður landið áfram í neðri
kantinum hvað þetta hlutfall varðar
en ráðgert er að OECD-meðaltalið
verði 22,5% árið 2030. Hin breytta
aldurssamsetning þjóðanna mun
hafa í för með sér umtalsverðan
kostnað en útgjöld munu einkum
aukast á sviði lífeyris- og heilbrigð-
ismála. Mun færri verða á vinnu-
aldri fyrir hvern ellilífeyrisþega.
OECD hefur áætlað að ef ekki komi
til aukin framleiðni í aðildarlöndun-
um muni öldrun leiða til þess að árið
2030 verði landsframleiðsla á mann
um 10% minni í Bandaríkjunum en
nú er, um 18% minni í löndum Evr-
ópusambandsins og 23% lægri í
Japan. Fram kemur að við þessu
verði best spornað með því að reka
efnahagsstefnu með aukna fram-
leiðni í huga.
Hlutfall aldraðra lægra hér
Hlutfall aldraðra er lægi-a hér en
í öðrum ríkjum OECD, að írlandi
og Nýja-Sjálandi undanskildum, en
í þessum löndum eru 65 ára og eldri
um 11,5% þjóðanna. Meðaltal
OECD-ríkjanna er hins vegar 14%.
Hlutfall aldraðra er hærra á öðrum
Norðurlöndum en Islandi. Þá er at-
vinnuþátttaka í meira lagi hér á
landi. í skýrslunni kemur fram að
mörg OECD-ríkjanna hafi brugðist
við þrengingum á vinnumarkaði
með því að bjóða eldri launþegum
að flýta starfslokum með ýmsum
hætti og rýmka mjög reglur um ör-
orkumat. Þetta hefur haft í för með
sér að atvinnuþátttaka fólks á aldr-
inum 55-64 ára í mörgum þessara
ríkja hefur minnkað stórlega. Sem
dæmi má nefna að í Belgíu eru ein-
ungis um 35% karla á þessum aldri
á vinnumarkaði og um 75% á öðrum
Norðurlöndum, nema í Finnlandi,
þar sem atvinnuþátttaka þessa hóps
er 46%. Hér á landi eru hins vegar
93% karla 55-64 ára á vinnumark-
aði. Þá eru 44% íslenskra karla 65
ára og eldri á vinnumarkaði.
Ástæða til að huga að sveigjan-
legum starfslokum
Eftirlaunaaldur í helmingi
OECD-n'kjanna er 65 ár en hér er
hann miðaður við 67 ár. Mörg aðild-
arríkjanna eru þó að hækka lífeyris-
aldurinn, m.a. Bandaríkin og Ítalía,
og breytingar eru fyrirhugaðar víð-
ar. Er þetta gert til þess að sporna
við útgjaldaauka en einnig er horft
til þess að margir eftirlaunaþegar
geta og vilja vinna lengur. Ástæða
er sögð til að huga að sveigjanleg-
um starfslokum fremur en að fólki
sé með lagaboði gert að setjast í
helgan stein.
Þá segir í skýrslunni að athugan-
ir OECD á lífeyriskerfum aðildar-
ríkjanna bendi til þess að sá lífeyrir
sem almennir íslenskir launþegar
eigi í vændum sé góður miðað við
laun og raunar sé hlutfall launa og
lífeyris hærra hér á landi en í flest-
um aðildarríkjanna. Að áliti
skýrsluhöfunda er íslenska lífeyris-
kerfið til fyrirmyndar í mörgu, en
alþjóðastofnanir hafa einmitt lagt
áherslu á að mæta öldrun í þjóðríkj-
unum með því að efla lífeyrissparn-
að. Bent er á að umræður hafi orðið
um við hvað miða eigi hækkun líf-
eyrisbóta hér á landi en bætur al-
mannatrygginga hafi lengstum ver-
ið miðaðar við almenna launaþróun.
Hins vegar sé lífeyrir úr lífeyris-
sjóðum miðaður við verðlag. Fram
kemur í skýrslunni að mjög sé mis-
jafnt milli landa hver viðmiðunin er.
Lífeyrissjóðsaðild
skiptir sköpum
Viðamiklar upplýsingar eru í
skýrslunni um tekjur og eignir aldr-
aðra, en meðaltekjur þeiiTa á mán-
uði voru 88 þúsund kr. árið 1996.
Fram kemur að hjón sem bæði eru
lífeyrisþegar eru með um 60% af
tekjum hjóna 25-65 ára og samsvar-
andi hlutfall meðal einhleypra er
72%. Þá eru eignir lífeyrisþega
meiri en hinna sem yngri eru, eign-
arskattstofn hjóna sem bæði eru líf-
eyrisþegar er um 50% hærri en
yngri hjóna. Þá er bent á að staða
lifeyrisþega sé afar misjöfn og að
þar skipti lífeyrissjóðsaðild sköpum.
Fram kemur að mikill munur sé á
milli yngi’i og eldri lífeyrisþega en
hinir yngri eigi mun fleiri réttindaár
að baki.
I skýrslunni segir ennfremur að
vistrými fyrir aldraða sé meira hér
á landi en í flestum aðildarríkjun-
um. Stofnanai-ými á hverja 100 íbúa
eldri en 70 ára hér séu rúmlega 17
og aðeins Hollendingar státi af hlut-
fallslega meira stofnanarými.