Morgunblaðið - 05.05.1998, Page 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 5. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 5. MAÍ 1998 41
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
I* MORGUNBLAÐINU í dag
birtist grein eftir þá Stefán
Jón Hafstein, ritstjóra Dags, og
Birgi Guðmundsson, aðstoðarrit-
stjóra Dags, þar sem þeir gagn-
rýna Morgunblaðið fyrir birt-
ingu á grein eftir Sverri Her-
mannsson, fyrrverandi banka-
stjóra Landsbanka íslands, hér i
blaðinu hinn 1. maí sl. Segja
þeir, að í grein þessari sé „vegið
að tveimur einstaklingum, sem
hvergi hafa komið nærri, með
ógeðfelldri svívirðingu, sem tæp-
ast á sér hliðstæðu í opinberri
umræðu á Islandi hin síðari ár“.
Þeir Stefán Jón og Birgir kom-
ast að þeirri niðurstöðu, að með
því að nota orðið „tíkarsyni" sé
greinarhöfundur að vísa til
mæðra þeirra beggja og krefjast
þess, að Morgunblaðið biðji þær
afsökunar á bii’tingu greinar
með þessu orðalagi.
Af þessu tilefni er ástæða til
að árétta nokkur atriði varðandi
birtingu á gi-einum eftir nafn-
greinda höfunda i dagblöðum,
sem þeim ætti að vera kunnugt
um. I 15. gr. laga um prentrétt
segir m.a.: „Höfundur ber refsi-
og fébótaábyrgð á efni ritsins, ef
hann hefur nafngreint sig og er
auk þess annaðhvort heimilis-
fastur hér á landi, þegar ritið
kemur út, eða undir íslenzkri
lögsögu, þegar mál er höfðað.
Ef enginn slíkur höfundur hef-
ur nafngreint sig ber útgefandi
rits eða ritstjóri ábyrgðina...“
Samkvæmt þessu er ljóst, að
þegar grein er birt í dagblaði
undir fullu nafni höfundar ber sá
hinn sami ábyrgð á efni hennar
að lögum. Það firrir ritstjóra
dagblaðs hins vegar ekki ábyrgð
á því að meta hverju sinni, hvort
grein sé birtingarhæf. Um þann
þátt málsins sagði í forystugrein
Morgunblaðsins í fyrradag m.a.:
„Meginregla Morgunblaðsins
er sú að birta ekki greinar, þar
sem um er að ræða ærumeiðandi
ummæli um nafngreinda ein-
staklinga. Túlkun á því hvort og
hvenær sú meginregla er brotin
er alltaf álitamál. En jafnframt
fer ekki á milli mála, að við mat á
því skiptir réttur einstaklingsins
til þess að tjá sig og lýsa skoðun-
um sínum miklu máli.“
Þegar að slíku mati kemur
hljóta ritstjórar dagblaða m.a. að
taka mið af niðurstöðum dóm-
stóla um það, hvað geti talizt
ærumeiðandi ummæli og hvað
ekki. Svo vill til, að á síðasta ári
féllu dómar í Héraðsdómi
Reykjavíkur og Hæstarétti í
máli, sem höfðað var vegna æru-
meiðinga og ærumeiðandi að-
dróttana. Það var ákæruvaldið,
sem höfðaði mál vegna ummæla,
sem ritstjóri og ábyrgðarmaður
Alþýðublaðsins viðhafði um Har-
ald Johannessen, sem þá gegndi
embætti fangelsismálastjóra. Al-
þýðublaðið er, eins og kunnugt
er, eitt þeirra þriggja dagblaða,
sem felld hafa verið inn í útgáfu
Dags.
Þau ummæli, sem Alþýðublað-
ið hafði um þáverandi fangelsis-
málastjóra, voru svohljóðandi:
„Haraldur Johannessen er ekki
fangelsismálastjóri. Hann er
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
glæpamannaframleiðandi ríkis-
ins.“
Niðurstaða héraðsdóms var sú
að sýkna bæri ritstjóra og
ábyrgðarmann Alþýðublaðsins.
M.ö.o. það teldust ekki ærumeið-
andi ummæli að kalla nafn-
greindan einstakling „glæpa-
mannaframleiðanda ríkisins".
Rökstuðningur héraðsdóms fyrir
þessum dómi er afar athyglis-
verður. Þar segir m.a.:
„Hin tilvitnuðu niðurlagsorð
blaðagreinarinnar eru hvöss.
Dómurinn telur hins vegar, að
þegar ummælin eru skoðuð í
samhengi verði ekki annað sagt,
en að þau séu ályktun ákærða
eða eins konar stílbragð til að
leggja áherzlu á innihald grein-
arinnar í heild og þá gagnrýni,
sem þar kemur fram.
Blaðaskrif og önnur umfjöllun
um mál í fjölmiðlum er iðulega
til þess fallin að valda einstak-
lingum vonbrigðum og/eða reiði
eða vekja hjá þeim sambærileg
viðbrögð. Það eitt og sér nægir
ekki til að skerða tjáningarfrels-
ið. Fjölmiðlar fylgjast þannig
stöðugt með framkvæmd opin-
berrar starfsemi og einstaklinga
á flestum sviðum og gegna
þannig ákveðnu eftirlits-, að-
halds- og upplýsingahlutverki að
þessu leyti. Opinberir starfs-
menn mega því eins og aðrir gera
ráð fyrir að fjallað sé um störf
þeirra á þann hátt, sem tíðarand-
inn býður. Undir hælinn er lagt,
hvort forsvarsmenn stofnana eru
nafngreindir í umfjöllun fjöl-
miðla. Af dómaframkvæmd má
ráða, að áður voru menn dæmdir
fyrir ummæli, sem fjarri lagi má
telja að sakfellt yrði fyrir í dag.
Réttarframkvæmdin breytist
eins og annað í samfélaginu.
Dómurinn telur, að heimildir
til að setja skorður á eða tak-
marka tjáningarfrelsi, sem getið
er um í 3. mgr. 73. gr. stjórnar-
skrárinnar og 2. mgr. 10. gr.
Mannréttindasáttmála Evrópu,
beri að skýra þröngt. Þannig er
höfundum, sem t.d. birta greinar
í dagblöðum eða koma fram á
annan hátt í fjölmiðlum, tryggð-
ur rúmur réttur til að fjalla um
mál á þann hátt og með því orð-
færi, sem höfundur telur viðeig-
andi hverju sinni, þótt takmark-
anir séu á tjáningarfrelsinu."
Þessi niðurstaða Héraðsdóms
Reykjavíkur var staðfest í
Hæstarétti, sem kvað upp það
dómsorð, að Héraðsdómur skyldi
vera óraskaður.
Á síðasta ári féll einnig dómur
hjá Mannréttindadómstóli Evr-
ópu, sem hefur þýðingu fyrir rit-
stjóra dagblaða, þegar þeir leit-
ast við að meta, hvort í aðsend-
um greinum eftir nafngreinda
höfunda séu ærumeiðandi um-
mæli um aðra einstaklinga. Þar
var um að ræða, að blaðamaður í
Austurríki hafði verið dæmdur
af dómstóli þar í landi fyrir refsi-
verða móðgun við kunnan stjórn-
málamann. Blaðamaðurinn hafði
kallað stjórnmálamanninn hálf-
vita. I frétt sem birtist um þenn-
an dóm hér í Morgunblaðinu
hinn 4. júlí árið 1997 segir m.a.:
„I dómi sínum segir mannrétt-
indadómstóllinn að mörk leyfí-
legrar gagnrýni séu rýmri gagn-
vart stjórnmálamönnum, sem
koma opinberlega fram sem slík-
ir, heldur en gagnvart öllum al-
menningi... Vissulega væri ómál-
efnalegt að nota orðið „hálfviti“
en ekki væri unnt að líta svo á,
að um rætna persónulega árás
væri að ræða, þar sem fram
hefði komið hjá höfundi á skilj-
anlegan hátt, hvers vegna hann
notaði þetta orð um stjórnmála-
manninn.
Oberschlick (þ.e. blaðamaður-
inn) hefði þarna lýst skoðun
sinni og vísaði dómstóllinn þar til
sérstakrar verndar, sem skoðan-
ir manna njóta umfram fullyrð-
ingar, sem beinlínis er hægt að
sanna eða afsanna. Dómstóllinn
tók þó fram, að ekki væri þar
með sagt að menn mættu alltaf
setja skoðun sína fram með þess-
um hætti, einkum ef engar stað-
reyndir renndu stoðum undir
hana. Samkvæmt þessu hefði
ekki verið sýnt fram á, að nauð-
synlegt hefði verið að refsa
Oberschlick fyrir ummæli sín, og
því teldist Austurríki hafa brotið
gegn 10. grein mannréttinda-
'sáttmálans, sem verndar tján-
ingarfrelsi."
Þegar til þess er horft, að
bæði Héraðsdómur Reykjavíkur
og Hæstiréttur íslands hafa
komizt að þeirri niðurstöðu, að
það teljist ekki ærumeiðandi um-
mæli að kalla nafngreindan ein-
stakling „glæpamannaframleið-
anda ríkisins" og Mannréttinda-
dómstóll Evrópu hefur komizt að
þeirri niðurstöðu, að það séu
ekki ærumeiðandi ummæli að
kalla nafngreindan stjórnmála-
mann „hálfvita", er ljóst, að rit-
stjórar dagblaða hér hljóta að
ganga býsna langt í að verja
tjáningarfrelsi fólks með birt-
ingu greina, þótt þar sé farið
hörðum orðum um aðra einstak-
linga. Enda ljóst, að greinarhöf-
undar geta vísað til þessara
dóma með rökstuðningi um að í
greinum þeirra felist ekki meið-
yrði.
Orðið „tíkarsynir" í grein
Sverris Hermannssonar, sem
þeir Stefán Jón Hafstein og
Birgir Guðmundsson gera at-
hugasemdir við, hlýtur í þessu
samhengi að teljast almennt
skammaryrði og á þeirri for-
sendu var greinin birt með þessu
orði. Ef Morgunblaðið hefði
talið, að með því orði væri vísað
til mæðra ritstjóra og aðstoðar-
ritstjóra Dags, hefði greinin að
sjálfsögðu ekki verið birt
óbreytt. En í því samhengi, sem
orðið er notað, er ómögulegt að
líta svo á, að það megi túlka á
þann veg, sem forsvarsmenn
Dags gera í grein sinni í Morg-
unblaðinu í dag.
í dómum íslenzku dómstól-
anna er vikið að því að opinberir
starfsmenn verði að taka ýmsu í
þessum efnum. Mannréttinda-
dómstóllinn telur að túlka verði
tjáningarfrelsið mjög rúmt þeg-
ar stjórnmálamenn eru annars
vegar. Frá því að regluleg blaða-
útgáfa hófst á Islandi hafa rit-
stjórar og blaðamenn orðið að
taka því, að vegið er harkalega
að þeim í opinberum umræðum.
Telja verður að það sama eigi við
um þá og stjórnmálamenn að
þessu leyti vegna þess hlutverks
sem þeir gegna í opinberum um-
ræðum.
Þá ákvörðun ritstjórnar Morg-
unblaðsins að birta fyrrnefnda
grein Sverris Hermannssonar,
fyrrverandi bankastjóra Lands-
bankans, verður að meta í ljósi
þeirrar réttarþróunar og rök-
semda, sem hér hafa verið rakt-
ar - og kemur fjölskyldum fyrr-
nefndra blaðamanna að sjálf-
sögðu ekkert við.
Hitt er svo annað mál, að sjálf-
ir verða þeir að bera ábyrgð á
eigin ritsmíðum og þola viðbrögð
við þeim.
TJÁNINGARFRELSIÐ
OG RÉTTARÞRÓUNIN
Evrópureglur um merkingar og innihaldslýsingar matvæla
Leiðtogar ESB-ríkjanna ná umdeildu samkomulaffl um seðlabankastjóra
Morgunblaðið/Árni Sæberg
ÞAÐ verður í verkahring sveitarfélaganna að annast eftirlit með því að reglur EES um
umbúðamerkingar matvæla verði haldnar hér á landi.
Mótmæli innflytjenda
til meðferðar
hjá ráðherrum
_______Enn stefnir í að ýmsar tegundir______
vinsælla bandarískra matvæla verði ólöglegar
á markaði hér á landi á næstunni vegna
nýrra Evrópureglna um innihaldslýsingar
matvæla. Pétur Gunnarsson ræddi við
hagsmunaaðila um málið.
VEITARFÉLÖGIN fá það
hlutverk að annast eftirlit
með því að reglur EES um
umbúðamerkingar matvæla
verði haldnar hér á landi. Reglurnar
tóku gildi hérlendis 1. maí en þá lauk
aðlögunartíma íslenskra innflytjenda
að ákvæðum reglugerðar frá árinu
1993. Mótmæli innflytjenda við gild-
istöku reglnanna og fyrirhugaðri
framkvæmd hennar eru enn til með-
ferðar hjá ráðherrum í ríkisstjórn-
inni.
Innihaldslýsingar miðað
við 100 g eða einn skammt
Á Evrópska efnahagssvæðinu og í
Bandaríkjunum gilda mismunandi
reglur um innihaldslýsingar og merk-
ingu matvæla. Breytingin sem verður
við gildistöku reglnanna er sú að gerð
er krafa um að öll matvæli, sem boðin
verða til sölu hérlendis, verði merkt
samkvæmt evrópsku reglunum.
Helsti munurinn á reglunum er sá
að EES reglurnar gera kröfu um að
næringargildi sé gefíð upp sem hlut-
fall af hverjum 100 grömmum en í
Bandaríkjunum er miðað við hlutfall
af einum skammti.
Undanfai'in ár hafa innflytjendur
margra þekktra bandarískra vöru-
merkja gi'ipið til þess ráðs að flytja
vöruna inn í íslenskum umbúðum.
Ljóst er þó að talsvert af vinsælli mat-
vöru í íslenskum verslunum er enn
merkt upp á bandaríska mátann og
verður sú vara því senn ólögleg í hill-
um íslenskra verslana.
Eftirlit ekki
verið skipulagt
Rögnvaldur Ingólfsson, sviðsstjóri
matvælasviðs heilbrigðiseftirlits
Reykjavíkur, sagði í samtali við Morg-
unblaðið að Heilbrigðiseftirlitið hefði
fengið fyrirmæli frá Hollustuvernd
ríkisins um að eftir 1. maí mætti ekki
dreifa matvælum nema merkingar
þeirra samræmdust Evrópureglunum
og eftir 1. september megi ekki bjóða
slíkar matvörur til sölu.
Rögnvaldur sagði að ekki væri farið
að skipuleggja hvernig staðið verður
að eftirlitinu en málið væri komið til
kasta stofnana sveitarfélaganna.
Hann sagði að heilbrigðisfullti-úar
sveitarfélaganna hefðu meir og meir
farið inn á þá braut að samræma sín
eftirlitsstörf en það væri Hollustu-
verndar ríkisins að samræma aðgerðir
heilbrigðisfulltrúanna. Slíkt samráð
hefði hins vegar ekki verið rætt enn
varðandi merkingarnar.
Rögnvaldur sagðist ekki vera farinn
að kanna eftirlitsþöi'fína vegna þess-
ara nýju reglna en undanfarin ár
hefðu margir innflytjendur undirbúið
að láta merkja sinn innflutning í sam-
ræmi við reglurnar.
Gengu á fund Davíðs Oddssonar
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins hafa íslenskir stórkaupmenn
reynt til þrautar að fá reglunum
breytt eftir pólitískum leiðum og mál-
ið hefur komið á borð fjölmargra ráð-
herra. Stórkaupmenn gengu á fund
Davíðs Oddssonar forsætisráðhen-a
nýlega og binda enn nokkrar vonir við
að forsætisráðherra komi til móts við
sjónarmið þeirra að því Morgunblað-
inu er tjáð.
Fram hefur hins vegar komið hjá
Guðmundi Bjamasyni umhverfísráð-
herra að ljóst sé að fslendingar geti
ekki komist hjá því að innleiða þessar
reglur hér á landi, það sé afleiðing
þeirra skuldbindinga sem menn tók-
ust á hendur með aðild að EES-samn-
ingnum.
Vilja samræmi í framkvæmd EES
Birgir Ái'mannsson, lögfræðingar
Verslunarráðs íslands, segir að and-
staða Verslunarráðsins byggist m.a. á
því að mönnum þar sé kunnugt um að
þessum reglum sé mjög frjálslega
framfylgt víða á efnahagssvæðinu.
Samræmd framkvæmd reglnanna sé
hluti af EES-samningnum og menn
telji ekki réttlætanlegt að beita ítr-
ustu hörku í þessum efnum hér á landi
meðan það sé ekki gert í öðrum aðild-
arlöndum.
Birgir segir hins vegar að vilji
Verslunarráðsins standi til þess að
leitað verði leiða til að leysa þetta mál
þannig að ekki komi til stórfeildra
verðhækkana á vörunum sem um er
að ræða eða þá að þær detti út af
markaðnum.
Fram kom í Morgunblaðinu fyrir
rúmu ári að innflutningur matvæla frá
Bandaríkjunum næmi um 18% af
veltu innfluttra matvæla í smásölu-
verslun. Innflutningsverðmæti við-
skiptanna, þ.e. án virðisaukaskatts,
tolla og annarra gjalda, nam 1,1 millj-
arði króna árið 1994. Af um 70 fyrir-
tækjum, sem eru skráðir matvælainn-
flytjendur, flytja 35 inn frá Bandaríkj-
unum, allt frá broti af veltu sinni og
upp í 60% af veltu.
„Pólitískt klastur“ eða
„merkileg málamiðlun“?
Reuters
WIM Duisenberg (t.v.), sem var skipaður yfirmaður Evrópska seðlabankans (ECB) á fundi leiðtoga ESB-ríkjanna
um helgina, og Jean-Claude Trichet, seðlabankastjóri Frakklands. Duisenberg lýsti því yfir að hann hygðist draga
sig í hlé og víkja fyrir Trichet eftir fjögur ár.
Leiðtogar ESB-ríkjanna
hafa sætt harðri gagn-
rýni fyrir málamiðlunar-
samkomulag í deilunni
um fyrsta yfirmann Evr-
ópska seðlabankans og
verið sakaðir um að
brjóta Maastricht-sátt-
málann og grafa undan
trúverðugleika bankans.
LEIÐTOGAR ESB-ríkjanna
stofnuðu Efnahags- og mynt-
bandalag Evrópu (EMU)
formlega á sögulegum fundi í
Brussel um helgina og staðfest var að
ellefu í'íki - Þýskaland, Frakkland,
Italía, Spánn, Belgía, Holland, írland,
Lúxemborg, Finnland, Portúgal og
Austun-íki - yrðu stofnaðilar að banda-
laginu um næstu ái'amót.
Deilan um hver ætti að gegna emb-
ætti yfirmanns Evrópska seðlabank-
ans (ECB) varpaði hins vegar skugga
á fundinn og hún var leyst aðfai'anótt
sunnudags með umdeildu málamiðlun-
arsamkomulagi eftir erfíðar samninga-
viðræður í tæpan hálfan sólarhring.
Ákveðið var að skipa Hollendinginn
Wim Duisenberg í embættið til átta
ára, en hann hefur stýrt Peningamála-
stofnun Evrópu (EMI), fyrirrennara
Evrópska seðlabankans. Duisenberg,
sem er 62 ára, lýsti því hins vegar
strax yfír að hann myndi láta af emb-
ættinu eftir fjögur ár vegna aldurs árið
2002 þegar EMU-ríkin ellefu leggja
niður gjaldmiðla sína og taka upp sam-
eiginlega Evrópumynt, evróið.
Að kröfu Jacques Chiracs, forseta
Frakklands, samþykktu leiðtogarnir
einnig að franski seðlabankastjórinn,
Jean-Claude Trichet, tæki við af Du-
isenberg árið 2002 og yrði skipaður til
átta ára.
Maastricht-sáttinálinn brotinn?
Þessi málamiðlun mæltist illa fyrir í
mörgum Evrópuríkjanna og margir
hagfræðingai' töldu að hún gæti grafið
undan trausti fjármálamarkaðanna á
Evrópska seðlabankanum og evróinu.
Nokkrii' hagfræðinganna lýstu
málamiðluninni sem „pólitísku klastri"
og spáðu því að viðbrögð markaðanna
yrðu neikvæð fyrii- EMU. Dagblöð,
stjórnmálamenn og hagfræðingar í
mörgum Evrópuríkjanna sögðu sam-
komulagið ganga í berhögg við Ma-
astricht-sáttmálann, sem kveður skýrt
á um að skipa eigi fyrsta seðlabanka-
stjórann til átta ára.
Stjórnarandstæðingar í Hollandi
gagnrýndu hollensku stjórnina fyrir að
falla frá þeirri kröfu að Duisenberg
gegndi embættinu í átta ár og lýstu til-
slökuninni sem uppgjöf. „Þetta er ósig-
ur. Samkomulagið skortir allan trú-
verðugleika," sagði Jaap de Hoop
Scheffer, leiðtogi Ki-istilegra
demóki-ata, og hvatti til þess að efnt
yrði til skyndifundar á þinginu til að
ræða figjngöngu Wim Koks
forsætisráðherra í málinu.
Jafnaðarmannaflokkur-
inn í Þýskalandi sagði að
málamiðlunarsamkomulag-
ið væri brot á Maastricht-
sáttmálanum. „Þetta er
slæmt fyrir okkur öll sem
verðum að verja evróið hér í Þýska-
landi,“ sagði Franz Múntefering, fram-
kvæmdastjóri flokksins.
Sjálfstæði bankans í hættu?
Viðbrögð evrópskra dagblaða voi'u
einnig neikvæð. „Þjóðhöfðingjunum,
sem komu saman í Brussel, tókst hið
ómögulega, að eyðileggja þennan
sögulega leiðtogafund," sagði ítalska
dagblaðið La Republicca.
Viðbrögð franskra blaða voru blend-
in. Dagblaðið Le Figai-o fór lofsamleg-
um orðum um framgöngu Chiracs en
Liberatíon gagnrýndi forsetann fyrir
að styrkja stöðu andstæðinga EMU í
Þýskalandi með þvi að standa fast á
þeirri kröfu að Frakki yrði skipaður
seðlabankastjóri. „Var það nauðsyn-
legt... að hefja evró-tímabilið með
hrossakaupum, höggum undú- beltis-
stað og rýtingsstungum í bakið þegar
enginn ágreiningur var í raun um
frambjóðendurna tvo?“ spurði blaðið
og bætti við að Chirac hefði ekki gert
greinarmun á þjóðarhagsmunum
Frakka og þjóðrembu.
Breska blaðið Sunday Telegraph
sagði að samkomulagið sýndi „enn
einu sinni að Evrópusambandið er
fyrst og fremst franskt verkefni, sem
Érakkar stjórna fyrir Frakka“.
Blaðið sagði að samkomulagið væri
til marks um að Frakkar, sem vildu að
stjómmálamenn hefðu áhrif á stefnu
Evrópska seðlabankans, hefðu borið
sigurorð af Þjóðverjum, sem vildu að
bankinn yrði óháður ráðamönnum í
Evrópuríkjunum. Niðurstaðan væri í
raun sú að fallið hefði verið frá kröf-
unni um sjálfstæði bankans.
William Hague, leiðtogi breska
Ihaldsflokksins, sagði að þessi „farsa-
kennda deila“ væri ekki góðs viti fyrir
fraintíð evrósins. Kenneth Clarke,
fyrrverandi fjármálaráðherra Bret-
lands, fagnaði hins vegar samkomu-
laginu sem „mikilvægustu pólitísku
ákvörðun í Vestur-Evrópu frá lokum
kalda stríðsins". Hann gagnrýndi þó
framgöngu Frakka í deilunni og sagði
að Blair hefði gefíst upp fyrir þeim.
Blair gagnrýndur
Leiðtogar ESB-ríkjanna reyndu þó
að gera lítið úr ági'einingnum og sefa
markaðina.
„Deilan var erfíð, en niðurstaðan er
sterk. Við náðum ekki veiku málamiðl-
unarsamkomulagi,“ sagði
Romano Prodi, forsætisráð-
herra Italíu. Hann gagn-
rýndi hins vegar Tony Bla-
ir, forsætisráðherra Bret-
lands, sem stjórnaði leið-
togafundinum þar sem
Bretai' eru nú í forsæti í
ráðherraráði ESB.
Prodi sakaði Blair um að hafa ekki
staðið sig sem skyldi við undirbúning
fundarins. Jean-Claude Juneker, for-
sætisráðherra Lúxemborgar, tók und-
ú' þetta og sagði að Blair hefði ekki
veitt nokkrum leiðtoganna nægilegar
upplýsingar um samkomulagið áður en
gengið var frá því.
The Daily Telegraph sagði að Blaú'
hefði verið í mjög erfiðri aðstöðu sem
sáttasemjari í deilunni þar sem Bretar
eru ekki á meðal stofnaðila Efnahags-
og myntbandalags Evrópu. Breskir
embættismenn visuðu gagnrýninni á
Blair á bug og sögðu að honum hefði
tekist að afstýra því að báðum fram-
bjóðendunum yrði hafnað, sem hefði
haft mjög alvarlegar afleiðingar fyrú’
myntbandalagið. Undirbúningúr fund-
arins hefði ekki verið sem skyldi þar
sem fulltrúar annarra ríkja hefðu ekki
gert upp hug sinn í deilunni fyrir fund-
inn.
Líkt við vanskapað barn
Finnski seðlabankastjórinn Sirkka
Hamalainen, sem var skipaður í sex
manna bankaráð Evrópska seðlabank-
ans, sagði að deilan myndi brátt
gleymast og ekki gi'afa undan trúverð-
ugleika bankans til lengri tíma litið.
Forseti Evrópuþingsins, Jose-Maria
Gil-Robles, líkti hins vegar samkomu-
laginu við fæðingu vanskapaðs bams
og sagði að enginn vafí léki á því að
það gengi í berhögg við anda Ma-
astricht-sáttmálans.
Evrópuþingið getur ekki hafnað
seðlabankastjóranum en neiti þingið
að samþykkja samkomulagið gæti það
grafíð frekar undan trúverðugleika
bankans.
Blair vísaði því á bug að samkomu-
lagið væri „pólitískt klastur" og sagði
að það gengi ekki í berhögg við Ma-
astricht-sáttmálann þar sem Duisen-
berg hygðist draga sig í hlé af fúsum og
frjálsum vilja og myndi sjálfur ákveða
hversu lengi hann gegndi embættinu.
Kohl í vörn
Þýskir fjölmiðlar gagnrýndu
Helmut Kohl, kanslara Þýskalands,
fyrir að gefa eftir í deilunni við Chirac
og talið er að samkomulagið kunni að
veikja stöðu hans í þingkosningunum í
september.
Kohl varði þó samkomulagið og lýsti
því sem „merkilegri mála-
miðlun“. „Þetta er svo
sannarlega þýðingarmikil
ákvörðun," sagði Kohl á
blaðamannafundi í Bonn.
„Duisenberg var kjörinn til
átta ára. Hann tók sjálfur
þá ákvörðun að hætta fyrr.
Ég verð að virða hana.“
Einn af helstu ráðgjöfum Kohls
gagnrýndi þó samkomulagið á sunnu-
dag. „Þetta er ekki góð byrjun,“ sagði
Júrgen Donges, sem á sæti í efnahags-
ráðgjafarnefnd þýsku stjórnarinnar.
Andstæðingar EMU í Þýskalandi
hafa lýst því yfir að þeir ætli að vísa
samkomulaginu til stjórnlagadómstóls
Þýskalands á þeirri forsendu að það
gangi í berhögg við Maastricht-sátt-
málann. Talið er þó ólíklegt að dóm-
stóllinn geti hafnað samkomulaginu
þar sem viljayfirlýsing leiðtoga ESB-
ríkjanna um að Trichet taki við af Du-
isenberg eftir fjögur ár sé ekki laga-
lega bindandi.
' „Lagalega er staða málsins sú að*
seðlabankastjórinn er skipaður til átta
ára þannig að hann getur gegnt emb-
ættinu í átta ár,“ sagði talsmaðui-
Yves-Thibault de Silguy, sem fer með
peningamál í framkvæmdastjórn ESB.
„Hvað sem Duisenberg aðhefst gerú'
hann að eigin frumkvæði og af fúsum
og frjálsum vilja. Það hefur verið tekið
skýrt fram.“
Bankaráðið mælist vel fyrir
Auk Duisenbergs voru fímm menn
skipaðir í bankaráð ECB, en þeir eru
Frakkinn Christian Noyer, Finninn
Sú'kka Hamalainen, Spánverjinn Dom-
ingo Solans, Italinn Tomasso Padoa
Schioppa og Þjóðverjinn Otto Issing.
Sú ákvörðun mæltist vel fyrir meðal
hagfræðinga og seðlabankastjóra í
Evrópuríkjunum.
„Þetta er seðlabanki sem er líklegur
til að standa fast á sínu og það stuðlar
að sterku evrói,“ sagði Alison Cottrell,
hagfræðingur hjá bandaríska verð-
bréfafyrirtækinu PaineWeber.
Nokki-ir fjármálasérfræðingar telja
að bankaráðið reyni að auka trúverð-
ugleika bankans með því að hækka
vexti í aðildarríkjum EMU, ef til vill
fyrir þýsku kosningarnar í september.
„Ef eitthvað er flýtir samkomulagið
fyrir vaxtahækkun," sagði einn sér-
fræðinganna.
Annálaður fyrir styrka
stjórn peningamála
Wim Duisenberg starfaði við rann-
sóknir og fræðistörf hjá Alþjóðagjald-
eyrissjóðnum og hollenska seðlabank-
anum þar til hann haslaði sér völl í
stjórnmálum. Hann var fjármálaráð-
heira Hollands á árunum
1973-77 og síðan seðla-
bankastjóri 1982-97.
Duisenberg naut mikillar
virðingar sem seðlabanka-
stjóri og gat sér gott gott
fyrir styrka stjóm peninga-
mála, sem stuðlaði að lágri
verðbólgu, lágum vöxtum, stöðugum
hagvexti og minnkandi atvinnuleysi í
Hollandi. Stuðningsmenn hans segja
að hann sé kjörinn til að stjórna Evr-
ópska seðlabankanum þar sem hann
hafi sýnt að hann geti staðið af sér
þrýsting stjórnmálamanna. Andstæð-
ingar hans segja hins vegar að hann sé
rígbundinn af stefnu þýska seðlabank-
ans, ófær um að taka sjálfstæðar
ákvarðanir og hafí því aðeins apað eft-
ir Þjóðverjum.
Vekur efa-
semdir um
sjálfstæði
seðlabankans
Sagt ganga í
berhögg við
Maastricht-
sáttmálann