Morgunblaðið - 11.12.1999, Blaðsíða 1

STOFNAÐ 1913
283. TBL. 87. ÁRG.
LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 1999 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Leiðtogafundur Evrópusambandsins 1 Helsinki
Tyrkland viðurkennt sem
tilvonandi aðildarríki
Aðildarviðræður hafnar á næsta
ári við sex ríki til viðbótar
Helsinki. AP, AFP, Morgnnblaðið.
LEIÐTOGAR Evrópusambandsins
(ESB) ákváðu í gær, á fyrra degi
fundar síns í Helsinki, að hefja að-
ildarviðræður af alvöru við sex ríki
til viðbótar og staðfestu jafnframt
að Tyrkland væri tilvonandi aðildar-
ríki. Viðræður um aðild gætu þó
ekki hafízt fyrr en stjórnvöld þar
hefðu bætt sig í mannréttindamál-
um og komið á betri samskiptum við
nágrannaríki sín.
„Við höfum ákveðið að staðfesta
að Tyrkland sé tilvonandi aðildar-
ríki Evrópusambandsins," sagði
Paavo Lipponen, forsætisráðherra
Finnlands, en hann er gestgjafi leið-
togafundarins. Suleyman Demirel,
forseti Tyrklands, fagnaði ákvörð-
uninni. Javier Solana, æðsti tals-
maður ESB í utanríkismálum, hélt í
gær í skyndiheimsókn til Ankara til
að útskýra nákvæmlega fyrir tyrk-
neskum ráðamönnum hvað í sam-
þykktinni fælist.
Leiðtogarnir ákváðu ennfremur
frekari breytingar á stofnanakerfi
sambandsins og skipulagi ákvarð-
anatöku, en þessar breytingar eru
nauðsynlegar vegna væntanlegrar
fjölgunar um allt að tólf ný aðildar-
ríki. Skuldbundu leiðtogarnir stofn-
anir sambandsins til að hafa lokið
við að gera ákvarðanatökuna skil-
virkari fyrir lok árs 2002, þannig að
sambandinu yrði ekkert að vanbún-
aði að veita fyrstu ríkjunum sem
bíða aðildarinngöngu á árinu 2003.
Það eru Lettland, Litháen, Slóv-
akía, Rúmenía, Búlgaría og Malta
sem með ákvörðun leiðtoganna bæt-
ast eftir áramótin í hóp Eistlands,
Póllands, Tékklands, Ungverja-
lands, Slóveníu og Kýpur, en síðar-
nefndu ríkin sex hafa átt í fullgild-
um aðildarviðræðum í á annað ár.
Eflt varnar
samstarf samþykkt
Leiðtogarnir samþykktu einnig
að koma á sameiginlegri stefnu í
varnarmálum og koma upp fyrir ár-
ið 2003 viðbragðshersveit með allt
að 60.000 hermönnum, sem hægt
væri að senda til að stilla til og gæta
friðar á svæðum nærri sambandinu.
Alistair Campbell, talsmaður
brezka forsætisráðherrans Tony
Blairs, sagði að tilgangurinn með
þessu væri alls ekki sá að grafa und-
an Atlantshafsbandalaginu, heldur
að gera Evrópuríkjunum kleift að
grípa til friðarstillandi aðgerða í
deilum í álfunni, sem Bandaríkja-
menn kærðu sig ekki um að blanda
sér í með beinum hætti.
Fundurinn hófst hálfbrösulega,
þar sem á viðræður leiðtoganna
skyggðu tvö erfið deilumál. Ákvörð-
un Frakka um að viðhalda innflutn-
ingsbanni á brezkt nautakjöt
hleypti illu blóði í Breta, sem beittu
sér fyrir vikið af enn rneiri einurð en
ella gegn sameiginlegum áformum
ESB-ríkjanna um 20% skatt á fjár-
magnstekjur fyrirtækja og einstakl-
inga, sem fengnar eru í öðru ESB-
landi. Þykja Bretum áformin ógna
viðskiptum á verðbréfamarkaðnum
í Lundúnum, einkum skuldabréfa-
viðskiptum, og neituðu að ræða
málamiðlunartillögu. Engin niðurs-
taða fékkst því í málið, þar sem ein-
róma samþykki þarf fyrir því. Leið-
togafundinum lýkur í dag.
Um 5.000 finnskir bændur mót-
mæltu landbúnaðarstefnu Evrópu-
sambandsins í Helsinki í gær en
þeir eru óánægðir með framlögin
frá sambandinu, einkum bændur í
suðurhluta landsins.
• •
Oryggismál
í fyrirrúmi
Jerúsalem. AP, AFP.
ÍSRAELAR ætla að leggja áherslu á
öryggismálin í friðarviðræðum sín-
um við Sýrlendinga en ekki ræða
brottflutning frá Golan-hæðum fyrr
en síðast. Var þetta haft eftir tals-
manni Ehuds Barak, forsætisráð-
herra ísraels, í gær.
Gadi Baltiansky, talsmaður Bar-
aks, sagði, að ekki yrði rætt um af-
hendingu Golan-hæða til Sýrlend-
inga fyrr en önnur mál hefðu verið
útkljáð en ísraelar skiptast nokkurn
veginn til helminga í afstöðu sinni til
afhendingarinnar. Gerir það Barak
erfitt fyrir í viðræðunum, sem hefj-
ast í Washington í næstu viku.
Meginkrafa Sýrlendinga er að fá
aftur Golan-hæðirnar og landamær-
in verði eins og þau voru 1967.
Skýrsla um Sviss á dögrim síðari heimsstyrjaldar
Gyðingum neitað um hæli
þótt dauðinn biði þeirra
Bern. AFP, AP.
SVISSNESK yfirvöld neituðu þús-
undum gyðinga um hæli á dögum
síðari heimsstyrjaldar þótt þau
vissu, að þeirra biði aðeins dauðinn í
fangabúðum nasista. Kemur þetta
fram í skýrslu, sem svissneskir sagn-
fræðingar hafa tekið saman og lengi
hefur verið beðið eftir.
Jean-Francois Bergier, formaður
sagnfræðinganefndarinnar, sagði á
fréttamannafundi í gær, að í þessari
dapurlegu sögu væru tvær ákvarð-
anir mikilvægastar. Sú fyrri var tek-
in 1938 eftir að Þjóðverjar höfðu inn-
limað Austurríki en þá var ákveðið
að auðkenna vegabréf þýskra gyð-
inga með „J“ fyrir gyðingur. Sú
seinni var tekin 1942 en þá var
ákveðið að loka landamærunum fyrir
fólki, sem væri ofsótt vegna kynþátt-
ar þess. Var það m.a. réttlætt með
matarskorti í Sviss á stríðsárunum
en Bergier segir, að aðalástæðan
hafi verið andúð á gyðingum, sem þó
var fremur af menningar-, félags- og
stjórnmálalegum ástæðum en kyn-
þáttalegum.
Létu oft samviskuna ráða
Flóttamenn í Sviss á stríðsárunum
voru 51.000, þar af 20.000 gyðingar. í
maí 1945 hafði 24.500 gyðingum ver-
ið snúið við á landamærunum og
margir þeirra lentu í útrýmingar-
búðum. Bergier segir, að fólk, sem
kom ólöglega yfir landamærin, hafi
þó yfirleitt ekki verið rekið burt. Þá
segir hann, að margir svissneskir
landamæraverðir hafi liðið miklar
sálarkvalir vegna fyrirskipananna,
sem þeim voi-u gefnar, og oft hafi
þeir hunsað þær og látið samviskuna
ráða.
Ruth Dreifuss, forseti Sviss, fagn-
aði í gær skýrslunni og ítrekaði yfir-
lýsingu svissnesku stjórnarinnar frá
1995 þar sem gyðingar eru beðnir af-
sökunar.
Nóbels-
verðlaunin
afhent
N ÓBELS VERÐL AUNIN voru af-
hent. í gær í Stokkhólmi og Ósló en
að þessu sinni voru þau m.a. veitt
fyrir kenningar, sem stuðiað hafa
að framförum í vísindum og við-
skiptum, og fyrir að vekja athygii á
mannréttindabrotum og grimmdar-
verkum víða um heim. Hér er þýski
rithöfundurinn Giinter Grass að
þakka fyrir sig en hann fékk verð-
launin í bókmenntum. Friðar-
verðlaunin voru að venju afhent í
Ósló en þau komu í hlut samtak-
anna Lækna án landamæra. Gustaf
Adolf Svíakonungur var viðstaddur
verðlaunaafhendingfuna en verð-
launaféð er tæplega 70 milljónir ís-
lenskra króna. Kvaðst Grass ætla
að nota það mcðal annars til að
bæta hlutskipti sigauna í Evrópu.
Tsjetsjníustríðið
AP.
Þessar tsjetsjnesku konur mót-
mæltu hernaðinum í landi sínu í
Moskvu í gær. Voru þær með
tsjetsjneska fánann og spjald
þar sem á stóð: „Grosní í dag,
Moskva á morgun."
Framlengja
frestinn
Gekhi-Chu, Moskvu. AP, AFP.
RÚSSAR munu hugsanlega fram-
lengja frestinn, sem óbreyttum borg-
urum var gefinn til að koma sér burt
úr Grosní, höfuðborg Tsjetsjníu, en
hann átti að renna út í dag. Sagt er, að
leynilegar viðræður Rússa og Tsjet-
sjena um frið hafi farið út um þúfur.
Rússar héldu uppi árásum á Grosní
í gær en Sergei Shoígú, sem fer með
neyðarástandsmál í rússnesku stjórn-
inni, sagði, að laugardagurinn væri
ekki síðasti dagurinn fyrir óbreytta
borgara til að forða sér.
Rússneska fréttastofan Interfax
sagði í gær, að Vladímír Pútín, for-
sætisráðherra Rússlands, hefði átt
leynilegar viðræðm’ íyrir nokkrum
dögum við háttsettan, tsjetsjneskan
embættismann en þær hefðu engan
árangur borið.
Leiðtogafundur Evrópusambands-
ins fordæmdi í gær hemað Rússa í
Tsjetsjníu og ákvað ennfremur að
fresta ýmsum viðskiptasamningum
við Rússa.
MEST SELDA
SKÁLDSAGAN
SLÓÐ
. FIÐRILDANNA
ÓLAFUR jÓHANN
ÓLAFSSON
MORGUNBLAÐIÐ 11. DESEMBER 1999