Morgunblaðið - 28.04.2000, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 28. APRÍL 2000 11
FRÉTTIR
Stofnmælingar botnfíska á Islandsmiðum árið 2000
Miklar vonir bundnar við
nýjustu árganga þorsksins
Niðurstöður úr stofnmælingu botnfiska (SMB, togararaii) 1996-2
ÞORSKUR, kgítogi 1996 1997 1*998 1999 ^loocf MEÐALTAL
Breiðaflörður 82 kg/tog 130 kg/tog 158 kg/tog 69 kg/tog 76 kg/tog 103 kgí togi
Faxaflói A 55 kg/tog 81 kg/tog 142 kg/tog 54 kg/tog 32 kg/tog 73 kgitogi
Selvogsbanki/Eyrarbugt 85 kg/tog 225 kg/tog 184 kg/tog 123 kg/tog 110 kg/tog 145 kg í togi
Þrídrangar/Skeiðarárdjúp 137 kg/tog 131 kg/tog 177 kg/tog 138 kg/tog 105 kg/tog 138 kg i togi
Meðalland/Hvítingar 196 kg/tog 113 kg/tog 96 kg/tog 73 kg/tog 43 kg/tog 104 kgítogl
ALLS 554 kg/tog 679 kg/tog 757 kg/tog 456 kg/tog 366 kg/tog 562 kg í togi

BRÁÐABIRGÐA niðurstöður úr
stonfmælingu botnfiska og stofn-
mælingu þorsks, togararalli og neta-
ralli sýna þríi- síðustu árgangar
þorsks virðast gefa nokkrar vonir um
að tveimur til þremur árum liðnum er
þeir fara að bera uppi verulegan
hluta aflans, en svo virðist sem hér sé
um að ræða árganga sem eru um eða
yfir meðalstærð. Uttekt á þorskstofni
á síðasta ári benti ári til svipaðrar
stöðu stofnsins í ár þar sem aukinnar
nýliðunar væri ekki farið að gæta.
Nú eru hins vegar uppi sterkar vís-
bendingar um lakara ástand eldri ár-
ganga og þar með um minna veiðiþol
þorsks en áætlað hefur verið sl. tvö
ár. Petta fæst þó ekki staðfest fyrr en
að lokinni úttekt á öllum megin þátt-
um máls í júní nk., svo sem áhrifum
breytilegs veiðanleika og umhverfis-
þátta.
Stofnmæling botnfíska á ís-
landsmiðum í mars (togararall)
Stofnmæling botnfiska á Islands-
miðum (togararall) fór fram í 16. sinn
dagana 6.-25. mars sl., en fjórir tog-
arar voru leigðir til verkefnisins:
Bjartur NK 121, Jón Vídalín ÁR 1,
Ljósafell SU 70 og Páll Pálsson ÍS
102. Togað var á 532 stöðluðum tog-
stöðvum allt í kringum land eftir
sfastri áætlun.
Alls voru mældir um 239 þúsund
fiskar af 75 tegundum og kvarnir til
aldursgreiningar voru teknar úr um
15 þúsund fiskum. Af einstökum teg-
undum var mest mælt af þorski,
58.600 fiskar, en af þeim fjölda voru
kvarnir teknar til aldursákvörðunar
úr 4.300 fiskum. Næstmest var mælt
af ýsu, um 48.600 fiskar (4.100 kvöm-
um safnað), um 40.000 gullkarfar
vom mældir, 21.700 skrápflúrur,
19.300 steinbítar, en mun minna af
öðrum tegundum.
Stofnmæling þorsks
á hrygningarslóð
Stofnmæling á hrygningarslóð
(netarall) hefur farið fram allt frá ár-
inu 1996 í samvinnu við netabáta
sunnan og suðvestanlands. Ails tóku
fimm bátar þátt í rannsókninni á
tímabilinu 5.-19. apríl s.l.: Ai-nar SH
157, ÁJaborg ÁR 25, Glófaxi VE 300,
Hafdís SF 75 og Örvar SH 777.
Rannsóknunum er fyrst og fremst
ætlað að varpa ljósi á samsetningu
hrygningarstofns þorsks, en mun er
fram í sækir og þegar samanburður
fæst á milli ára, einnig nýtast við
stofnmat. Enn sem fyrr er stofnmæl-
ing botnfiska í mars ásamt rannsókn-
um á afla og aflabrögðum mikilvæg-
ustu þættir við mat á ástandi
þorskstofnsins.
Meðfylgjandi tafla sýnir aflabrögð
í netaralli 1996 til 2000 þar sem í gróf-
um dráttum er svipuð sókn ár hvert á
hverju svæði. Töluverð aukning í
þorskafla var frá 1996 til 1998, en síð-
an hefur aflinn í netarallinu farið
minnkandi.
„Magn af þorski er nokkuð minna í
ár en það var árið 1999, og verulega
minna en árin tvö þar á undan, sem
reyndar voru mun betri en næstu 5 ár
þar áður. Mikilvægt er þó að hafa í
huga að áraskipti geta verið á veiðan-
leika og á það einnig við um togara-
rallið jafnt sem aflabrögð fiskiskipa.
Mikið var af eins árs fiski og sam-
kvæmt núverandi stofnmælingu er ár-
gangur 1999 svipaður 1984 árgang-
inum bæði í magni og útbreiðslu en
hann fannst mest út af Austfjörðum.
Af 2ja ára fiski mældist svipað magn
og áður af árgöngum 1985 og 1993 sem
bendir til meðalárgangs eða um 200
milljónir 3ja ára nýliða. Af 3ja ára fiski
hefur ekki fengist meira magn síðan
1988 sem er þó mun minna en fékkst
af árgöngum 1983-1985. Flest bendir
þó til að 1997 árgangur sé af meðal-
stærð miðað við langtíma meðaltal.
Varðandi eldri árgangana staðfesti
stofnmælingin enn fyrri grunsemdir
um að árgangar 1994 og 1996 séu
mjög lélegir. Einkum er árgangm-
1996 slakur, sennilega sá lakasti frá
upphafi mælinga, en 1994 árgangur-
inn er sá þriðji lélegasti. Af eldri
þorski en 6 ára fékkst frekar lítið,
sérstaklega veldur 1993 árgangurinn
vonbrigðum. Hann hefur verið met-
inn sem besti þorskárgangur síðan
1985, þ.e. meðalárgangur, en vísitala
7 ára fisks reyndist nú sú lægsta síð-
an árið 1995.
Magn ýsu í ralli var mun minna en
áður hefur sést, en stofninn virðist
hafa minnkað jafnt og þétt síðan árið
1989. Talsvert fékkst af 1 og 2ja ára
ýsu sem bendir til betri tíðar þótt
ástand veiðistofnsins sé ekki gott í
augnablikinu.
Víðast lægð hjá
öðrum tegundum
Varðandi aðrar tegundir er víðast
að sjá nokkra niðursveiflu í stofn-
mælingunni 2000 miðað við leið-
angurinn 1999. Hvort slæmt tíðarfar
og veiðanleiki ráði einhverju þar um
er erfitt að segja að svo stöddu, en
niðursveiflan virðist ná til flestra teg-
unda.
Niðurstaða stofnmælingarinnar
sem hér er kynnt til bráðabirgða, er
einn þáttur árlegrar úttektar Haf-
rannsóknastofnunarinnar á ástandi
nytjastofna við landið, en úttektinni
mun ljúka í byrjun júní. Fyrir dyrum
stendur mikil úrvinnsla gagna svo
sem nánari sundurgreining á afla í
stofnmælingunni (m.a. með tilliti til
aldurs) og nákvæmari greining afla á
vertíðinni sem ekki er síður mikil-
vægt til glöggvunar á ástandi stofns-
ins,“ segir meðal annars í fréttatil-
kynningu frá Hafrannsóknastofnun.
Skipaður
stýrihópur
um mótun
stefnu í
málefnum
aldraðra
HEILBRIGÐIS- og trygginga-
málaráðherra hefur skipað stýri-
hóp til að móta stefnu í málefnum
aldraðra til næstu fimmtán ára.
Hópnum er ætlað að gera úttekt á
málefninu og skila tillögum um
stefnumótun hinn 1. janúar 2002.
Hrafn Pálsson, deildarstjóri í
heilbrigðisráðuneytinu, segir að
stýrihópurinn hafi verið skipaður í
kjölfar árs aldraðra. Fyrir fyrsta
fund hópsins, sem haldinn var í
gær, voru lögð ýmis gögn sem til
eru um málefnið.
Stýrihópnum er ætlað að skoða
ýmsa málaflokka með tilliti til
stöðu aldraðra, meðal annars at-
vinnumál, efnahagslega stöðu, fé-
lagslega stöðu, heilbrigðismál og
húsnæðismál. Hlutverk hópsins er
að leggja mat á stöðuna eins og
hún er í hverjum málaflokki fyrir
sig, meta hvaða áhrif fyrirsjáan-
legar breytingar á aldurssamsetn-
ingu þjóðarinnar og þróun búsetu
mun hafa á hvern þessara mála-
flokka á næstu árum og meta
hvort nauðsynlegt sé að mæta
þessum áhrifum með því að breyta
áherslum.
Ráðherra hefur skipað Jón
Helgason, fyrrverandi ráðherra,
formann stýrihópsins. Aðrir nefnd-
armenn eru Guðmundur H. Garð-
arsson, viðskiptafræðingur og
fyrrverandi alþingismaður, til-
nefndur af forsætisráðherra,
Helga Jónsdóttir hagfræðingur í
fjármálaráðuneytinu, Hrafn Páls-
son, deildarstjóri í heilbrigðisráð-
uneytinu og Ingi Valur Jóhanns-
son, deildarstjóri í
félagsmálaráðuneytinu. Ritari
stýrihópsins er Margrét Erlends-
dóttir, verkefnisstjóri í heilbrigðis-
ráðuneytinu.
Lögfræðingar sjá meinbugi á tillögu um að Alþingi staðfesti skipun hæstaréttardómara
Eðlilegt að skoða
hvernig dómarar
eru skipaðir
EIRÍKUR Tómasson, prófessor
við lagadeild Háskóla íslands, og
Ásgeir Thoroddsen, formaður Lög-
mannafélags Islands, sjá ýmsa
meinbugi á þeirri hugmynd að Al-
þingi verði falið það hlutverk að
staðfesta skipun dómara við
Hæstarétt, eins og gerð er tillaga
um í frumvarpi sem sjö þingmenn
Samfylkingarinnar hafa lagt fram á
Alþingi. Eiríkur telur þó eðlilegt að
skoðað sé hvaða fyrirkomulag eigi
að hafa á við skipun dómara við
Hæstarétt og Ásgeir segir að lög-
mönnum hafi þótt skorta á jafn-
vægi í Hæstarétti.
Eins og greint var frá í Morgun-
blaðinu í gær hafa nokkrir þing-
menn Samfylkingai'innar lagt fram
frumvarp á Alþingi, þar sem gerð
er sú tillaga að forsætirsáðherra
tilnefni hæstaréttardómara að
fengnu samþykki 2/3 hluta atkvæða
á Alþingi í stað þess að dómsmálar-
áðherra hafi það verkefni að gera
tillögu um dómara.
Aðspurður hvort tímabært sé að
breyta fyrirkomulagi við skipan
dómara við Hæstarétt sagðist Eir-
íkur Tómasson hafa verið þeirrar
skoðunar að eðlilegt sé að skoða
með hvaða hætti dómarar við
Hæstarétt séu skipaðir.
„Þeim er fengið vald til að skera
úr um hvort lög sem Alþingi setur
standist stjórnarskrána. Sú skoðun
hefur verið sett fram, að það sé
óeðlilegt að dómarar, sem ekki
hafa hlotið skipun eða staðfestingu
af hálfu þjóðþingsins, hafi þetta
vald. Hins vegar er það svo að
dómurum hefur verið falið þetta
vald i öðrum Evrópuríkjum þótt
þeir séu skipaðir af ráðherra. í
Bandaríkjunum þurfa hins vegar
hæstaréttardómarar að fá staðfest-
ingu í skipun af öldungadeild
þingsins. Þar hefur Hæstiréttur
einnig gengið lengra en þekkt er í
öðrum löndum að víkja lögum til
hliðar ef hann telur að þau stangist
á við stjórnarskrá," segir Eiríkur.
Hætta á að pólitísk
lirossakaup ættu sér stað
„Gallinn við þessa tillögu (í frum-
varpi Samfylkingarinnar, innsk.
Mbl.) er sá, að ef þetta fyrirkomu-
lag yrði tekið upp er hætt við því
að skipun dómara yrði pólitískari
en hún er núna og það myndu jafn-
vel eiga sér stað pólitísk hrossaka-
up um skipun dómara í réttinn,
sem er auðvitað óheppilegt. Eg
dreg því í efa að þetta sé rétta leið-
in sem þarna er boðið upp á,“ sagði
Eiríkur.
„Önnur leið væri sú að snúa
þessu við þannig að ráðherra skip-
aði dómarana en tiltekinn meiri-
hluti á Alþingi mætti hnekkja
þeirri ákvörðun.
En gallinn við þá leið að draga
Alþingi inn í þetta er sá að hætta
skapast á að skipanir dómaranna
verði pólitískari," sagði hann.
Eiríkur benti einnig á að gert sé
ráð fyrir því í gildandi lögum að
Hæstiréttur Iáti í té umsögn um
umsækjendur um dómarastöður
við réttinn. Gagnrýna megi það
fyrirkomulag sem geri ráð fyrir að
þeir dómarar sem fyrir eru í réttin-
um ákveði hverjir taki sæti dómara
við réttinn.
„Mér finnst hins vegar sjálfsagt
að þessi mál séu skoðuð með þessi
sjónarmið í huga. Á þessu er engin
einföld lausn. Sú skipan sem hér
er, tíðkast víðast hvar annarsstað-
ar. Það heyrir til undantekninga að
þingið staðfesti skipun dómar-
anna,“ sagði Eiríkur að lokum.
Hæstiréttur hefur
synjunarvald
„Gildandi lög um dómstóla eru
nýleg, frá 1. júlí 1998. I þeim er
nýmæli að dómsmálaráðherra er
skylt að hlíta umsögn Hæstaréttar
um hæfi umsækjenda. Hæstiréttur
hefur nú synjunarvald um umsækj-
endur, sá verður ekki skipaður sem
Hæstiréttur metur ekki hæfan,“
segir Ásgeir Thoroddsen.
„í frumvarpi Lúðvíks Bergvins-
sonar og fleiri þingmanna virðist
gert ráð fyrir að synjunarvald
Hæstaréttar verði frá honum tekið
og fært til Alþingis. Þar muni sérn-
efnd Alþingis eiga að fjalla um
hæfni umsækjanda, en Hæstiréttur
aðeins hafa umsagnarrétt.
Hjá Lögmannafélaginu hefur
nýframkomið frumvarp ekki verið
rætt né reyndar er sérstök um-
ræða í gangi um þörf á breyttri til-
högun við skipun hæstaréttardóm-
ara,“ sagði Ásgeir.
Þriðjungur þingmanna gæti
gert Hæstarétt övirkan
Hann benti á að íslensk stjórn-
skipun byggist á þrígreiningu rík-
isvalds en samkvæmt 1. grein
stjórnai'skrárinnar er ísland lýð-
veldi með þingbundinni stjórn.
Ríkisstjórn sitji því aðeins með
vilja eða að minnsta kosti aðgerð-
arleysi einfalds þingmeirihluta.
„Mér sýnist því skjóta skökku við
að einfaldan þingmeirihluta þurfi
til að mynda eða fella ríkisstjórn en
2/3 hluta þingmanna þurfi til þess
að hæstaréttardómari verði skipað-
ur eins og frumvarpið gerir ráð
fyrir.
Er hyggilegt að þriðjungur þing-
manna geti gert Hæstarétt óvirkan
með því að hafna tillögu forsætis-
ráðherra um skipun hæstaréttar-
dómara? Á minnihluti þingmanna
hér að hafa meira afl og betri
samningsstöðu en í öðrum þingmál-
um? Þannig þarf aðeins einfaldan
meirihluta til breytinga á stjórnar-
skrá þótt þar þurfi að vísu tvö þing
með kosningum á milli. Þriðjungur
þingmanna hefur ekki það afl
hvorki við almenna lagasetningu né
við myndun ríkisstjórnar. I óefni
mundi stefna ef forsætisráðherra
þyrfti í þessum efnum að lúta áliti
minnihluta þings. Gæti þannig
þriðjungur þingmanna gert æðsta
dómstól ríkisins illa starfhæfan -
og jafnvel haft líf ríkisstjórnar í
sínum höndum," sagði Ásgeir.
Hefur þótt skorta á
jafnvægi í Hæstarétti
„Hefði frumvarpið hins vegar
gert ráð fyrir því að skipun hæsta-
réttardómara væri háð samþykkis
einfalds meirihluta þingmanna í
stað 2/3 hluta væri sú tilhögun
vissulega verð umhugsunar. Að því
er best verður séð virðast lögmenn
sæmilega sáttir við núverandi laga-
ákvæði um skipun hæstaréttar-
dómara. Annað mál er að lögmönn-
um hefur þótt skorta á jafnvægi í
Hæstarétti. Þar þyrftu að starfa
fleiri sem hafa aðra starfs- og lífs-
reynslu en einungis af störfum við
héraðsdómstóla eða hjá hinu opin-
bera. Hér er spurning um fram-
kvæmd skipunarvalds dómsmála-
ráðherra og lagabreytinga vonandi
ekki þörf,“ sagði Ásgeir að lokum.