Morgunblaðið - 28.04.2000, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 28. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakurhf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MERKILEGUR
VIÐBURÐUR
VÍKINGASÝNING Smithsoniansafnsins í Washington
í Bandaríkjunum er merkilegur sögulegur viðburður.
Þó að það verði vissulega að hafa fyrirvara á öllum fullyrð-
ingum um hver hafi verið fyrstur Evrópumanna að sigla
vestur um haf og þó að hugtakið landafundir hafi sérkenni-
legan hljóm í eyrum frumbyggja Ameríku, sem eru heldur
ekki að öllu leyti sáttir við afleiðingar þeirra, þá voru Vín-
landsferðir íslenskra manna mikil afrek, afrek sem jafna
má við merkustu landnám sem gerð hafa verið í tækni og
vísindum nútímans. Hillary Rodham Clinton, forsetafrú
Bandaríkjanna, dregur upp þessa skemmtilegu hliðstæðu í
formála að mikilli bók sem gefín er út í tilefni af víkinga-
sýningunni er hún líkir langskipum hinna norrænu víkinga
við veraldarvefinn. I formála sínum segir frú Clinton enn-
fremur að gildi frumkvöðulsins og rannsakandans sem
saga víkinganna boðar eigi vel við nú á árþúsundamótum
þegar við horfum fram veginn.
Gildi sýningarinnar fyrir Islendinga felst hins vegar
ekki síst í því að hún mun tvímælalaust gera vitneskjuna
um afrek íslenskra sjófarenda til forna almennari. Miðað
við þá miklu upplýsingu sem átt hefur sér stað um Amer-
íkuferðir Kólumbusar hafa sögur um Vínlandsferðir Is-
lendinga vart náð máli á alþjóðlegum vettvangi. Með þess-
ari sýningu má vænta að þar verði nokkur breyting á.
Jafnframt hefur sýningin gildi fyrir rannsóknir á þessu
sviði. Þar er ekki aðeins dregin saman sú þekking sem al-
þjóðlegur hópur fræðimanna hefur aflað um ferðir víkinga
til forna heldur mun sýningin væntanlega einnig vekja
meiri áhuga á þessum rannsóknum og mikilvægi þeirra
fyrir sögu Evrópu og Ameríku, ekki aðeins sögu landa-
funda sem slíkra heldur og hugmyndasögu, samfélagssögu
og fleira. Og okkur Islendinga skiptir kannski ekki
minnstu máli að með sýningunni og allri þeirri kynningu
sem henni fylgir, til dæmis í bandarísku menntakerfi,
hljóta Islendingasögurnar aukna athygli, sá arfur sem
sýnir að íslendingar bjuggu ekki aðeins yfir áræði og
þekkingu sem skilaði þeim þvert yfir úfíð Atlantshafíð
heldur skrifuðu einnig heimsbókmenntir.
Það má til sanns vegar færa að íslendingar hafa verið
óþarflega hógværir í kynningu á þessum afrekum sínum.
Sú hógværð er ef til vill til merkis um skilnings- og skeyt-
ingarleysi um menningararfleifðina eins og Jón Baldvin
Hannibalsson, sendiherra, benti á í grein í Morgunblaðinu
í gær. Nú eins og að fornu kemur upphefðin utan frá. Við
ættum að nýta okkur þann meðbyr eins og hetjur sagn-
anna kunnu manna best.
KRISTINNIMETRO-
POLITAN-ÓPERUNNI
KRISTINN Sigmundsson þreytti frumraun sína í því
heimsfræga óperuhúsi, Metropolitan í New York, sl.
þriðjudagskvöld. Þá söng hann hlutverk Hundings í Valkyrj-
um Wagners undir stjóm James Levines. Margir þekktir
söngvarar tóku þátt í flutningi óperunnar með Kristni, en
þekktastur þeirra er vafalaust Placido Domingo.
Óperugestir tóku vel á móti Kristni og féll áheyrendum
augljóslega vel í geð söngur og framkoma þessa frábæra
söngvara að mati Islendinga, sem viðstaddir voru sýninguna.
Full ástæða er til að óska Kristni til hamingju með frama hans
á söngbrautinni. Hann hefur nú sungið í öllum helztu óperu-
húsum heims, auk Metropolitan, La Scala, Covent Garden,
Berlínaróperunni og Bastilluóperunni í París. Aðeins Vínar-
óperan er eftir, en Kristinn vonar að þar syngi hann og síðar.
Hann syngur aftur í Metropolitan-ópemnni nk. þriðjudag,
en vegna anna varð hann að hafna þátttöku í fímm sýningum
þar fyrr í vetur. Hann býst við því að verða boðið að synga aft-
ur í þessu fræga óperuhúsi í framtíðinni. Tveir Islendingar
hafa sungið þar á undan honum, María Markan og Kristján
Jóhannsson.
Frami Kristins Sigmundssonar er orðinn einstaklega glæsi-
legur. Hann hefur unnið marga og mikla sigra á listabrautinni
með sinni fögru og djúpu rödd og þeirri hófsemd og látleysi,
sem einkennir alla framkomu hans. Kristinn Sigmundsson
hefur uppskorið virðingu þjóðarinnar allrar fyrir einstakan
árangur á alþjóða vettvangi og hvemig þeim árangri hefur
verið náð. Sú hógværð sem einkennir afstöðu hans til þessa
árangurs og listarinnar sjálfrar er aðalsmerki mikils lista-
manns.
Víkingasýning í tilefni þúsund ára afmælis landai
V, f\ VV'Jíf
'5 » U
Meðal gesta við opnun víkingasýningarinnar í Smithsonian-safninu voru Ingibjörg Sólrún Gísladóttir borgarstjóri,
íslands í Washington, og eiginkona hans, Bryndís Schram.
Washington. Morgunblaðið.
Áætlað er
manna mi
Víkingar: Saga Norður-Atlantshafsins,
sýning í tilefni þúsund ára afmælis landa-
funda norrænna manna í Ameríku var opnuð
í Smithsonian-safninu í Washington í gær.
Björn Ingi Hrafnsson blaðamaður og
Ásdís Asgeirsdóttir ljósmyndari voru
viðstödd opnun sýningarinnar og greina
frá henni í máli og myndum.
VIKINGASYNINGIN er til
húsa í The National Mu-
seum of Natural History,
einu af ellefu sýningarhús-
um Smithsonian-stofnunarinnar í höf-
uðborg Bandaríkjanna. Hún verður
opnuð almenningi á morgun, laugar-
dag, og stendur fram á haust er hún
mun flytjast til annarra borga í Banda-
ríkjunum og Kanada. Áætlað er að um
15-20 milljónir manna muni skoða
hana áður en yfír lýkur, en sýningunni
lýkur um haust árið 2002 í Ottawa í
Kanada.
Formleg opnunarathöfn hófst í
Washington í morgunsárið í gær er
þeir Lawrence Small, forstjóri Smit-
hsonian-stofnunarinnar, og Robert
Fri, stjórnandi NMNH, tóku á móti
fúlltrúum Norðurlanda við komuna til
safnsins, forseta íslands, Ólafí Ragnari
Grímssyni, og Dorrit Moussaieff, Har-
aldi konungi Noregs og Sonju drottn-
ingu, Tarja Halonen Finnlandsforseta
og manni hennar, Pentti Arajarvi,
Jóakim Danaprinsi og Viktoríu,
krónprinsessu Svía.
Aðrir í sendinefnd Islands við opn-
unina voru Björn Bjamason mennta-
málaráðherra og eiginkona hans Rut
Ingólfsdóttir, Jón Baldvin Hannibals-
son, sendiherra íslands í Washington,
og Bryndís Schram, eiginkona hans,
Sigríður Anna Þórðardóttir, forseti
Norðurlandaráðs, og Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir borgarstjóri og eiginmaður
hennar Hjörleifur Sveinbjömsson.
Auk þeirra vora viðstödd opnunina
Lilja Árnadóttir frá Þjóðminjasafni ís-
lands og Gísli Sigurðsson prófessor frá
stofnun Ama Magnússonar auk Hann-
esar Heimissonar, Sveins Bjömssonar
og Maríu Gylfadóttur úr utanríkisþjón-
ustunni, Örnólfs Thorssonar, ráðgjafa
forsetans, og Guðnýjar Helgadóttur úr
menntamálaráðuneytinu.
Meðal annarra gesta frá Norður-
löndum má nefna Thorbjom Jagland,
utanríkisráðherra Noregs, Erkki
Tuomioja, utanríkisráðherra Finn-
lands, Suvi Linden, menningarmálar-
áðherra Svíþjóðar, Monu Sahlin, ráð-
herra iðnaðar- og atvinnumála í
Svíþjóð, og Elsebeth Gemer Nielsen,
menningarmálaráðherra Danmerkur
og formann norrænu ráðherranefndar-
innar.
Hlutur íslands
veglegur
Smithsonian-stofnunin í Bandaríkj-
unum hefur unnið að undirbúningi vík-
ingasýningarinnar um nokkurra ára
skeið í samstarfi við norrasnu ráð-
herranefndina og helstu þjóðminjasöfn
á Norðurlöndum og á Bretlandi. Hlut-
ur íslands er veglegur á sýningunni og
hafa Þjóðminjasafn íslands og Stofnun
Áma Magnússonar lánað nokkrar af
menningargersemum íslendinga til
sýningarinnar, t.d. næluna frá Trölla-
skógi, eina af fjölunum frá Flatatungu,
sverðið sem fannst á Hrafnkelsdal, tvö
blöð úr Eiríkssögu rauða, fjögur blöð
úr Egilssögu Skallagrímssonar og
handrit Jónsbókar. Þá er og til sýnis
eftirlíking af Flateyjarbók.
Kostnaður við sýninguna er alls um
þijár milljónir bandaríkjadala, eða sem
nemur um 230 miHjónum íslenskra
króna. Sýningarsvæðið er gríðarstórt
og alls era til sýnis um 300 munir frá
víkingatímanum; skartgripir, vopn,
handrit, haugfé (frá um 800 til 1400),
kirkjumunir, handrit og margt fleira.
Fimmtán sérfræðingar frá mörgum
löndum komu að uppsetningu sýning-
arinnar undir stjóm Williams Fi-
tzhugh og Elisabeth Ward. Sú síðar-
nefnda er af íslensku ættemi - móðir
hennar er íslensk.
í veglegri sýningarskrá, eða bók öllu
heldur, eru greinar eftir fjölmarga
fræðimenn, þar á meðal íslenska, og
forsíðuna prýðir mynd af víkingaskip-
inu Islendingi. í tengslum við opnun
sýningarinnar verður haldið málþing
um víkinga. Sonja Noregsdrottning
mun flytja ávarp við setningu þess, í
bítið í dag, föstudag, ásamt Birni
Bjamasyni menntamálaráðherra og
Elsebeth Geme Nielsen, menningar-
málaráðherra Danmerkur. Meðal fyr-
irlesara á málþinginu er dr. Gísli Sig-
urðsson, sérfræðingur á Stofnun Árna
Magnússonar, en hann fjallar um Vínl-
andssögu. Þá mun fyrstu sýningar-
helgina verða boðið upp á brúðuleik-
húsverkið Leifur heppni og
landafundimir, en leikhúsið Tíu fingur
setur það upp í leikstjóm Þórhalls Sig-
urðssonar og leikari er Helga Amalds.
Ein umfangsmesta sýning
í sögu Smithsonian
Þegar þjóðhöfðingjamir höfðu geng-
ið um sýningarsalina í gærmorgun
stilltu þeir sér upp á sviði fyrir hina
formlegu opnunarathöfn.
Fulltrúar Smithsonian-stofnunar-
innar tóku fyrstir til máls. í máli þeirra
kom fram að Víkingasýningin væri ein
sú umfangsmesta sem stofnunin hefði
ráðist í á seinni áram. Miklar vonir
væra bundnar við hana, enda væri hún
söguleg íyrir margra hluta sakir. Hún
væri afrakstur samvinnu margra
landa, fjölmargra fræðimanna af ólíku
þjóðemi og að líkindum myndu margar
milljónir manna líta hana augum áður
en yfir lyki. Til þessa hefði þekking
Bandaríkjamanna á víkingatímanum
ekki verið mjög yfirgripsmikil, en lík-
legt væri að það breyttist mjög með
sýningunni og vegna áhrifa hennar til
lengri tíma litið.
Haraldur V. Noregskonungur mælti
fyrir munn þjóðhöfðingja Norðurlanda
og hann hóf mál sitt á að óska aðstan-
dendum sýningarinnar til hamingju
um leið og hann þakkaði þeim fyrir
framúrskarandi vinnu við undirbúning
og skipulagningu hennar.
„Fyrir vikið er sameiginieg aríleifð
okkar nú aðgengileg á þessari sýningu.
Um leið kemur enn betur í ljós hin
sameiginleg saga Norðurlandanna.
Þjóðimar eru ekki aðeins nágrannar,
heldur eiga þær svo ótalmargt sameig-
inlegt að öðram finnst á stundum erfitt
að greina þar á milli. Um leið eiga þjóð-
imar sameiginlega einlæga vináttu við
Bandaríkin og bandarísku þjóðina,"
sagði Haraldur.
Noregskonungur lagði í ræðu sinni
áherslu á vísindalegt gildi sýningarinn-
ar, hún sýndi glögglega að víkingar
hefðu verið á ferð í vesturheimi fimm
hundrað áram áður en Kólumbus
sigldi þangað, og minntist tímamóta
rannsóknar norsku hjónanna Helge og
Anne Stine Ingstad árið 1960 sem
leiddi til fundar L’Anse Aux Meadows,