Morgunblaðið - 28.04.2000, Blaðsíða 62

ii
FOSTUDAGUR 28. APRIL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Hvers virði eru
heilbrigðir fætur?
Vafalaust svara
flestir þessari spum-
ingu á þann veg að
heilbrigði fóta þeirra
sé þeim mikils virði.
Samt sem áður gera
margir sér ekki grein
fyrir því fyrr en eitt-
hvað bjátar á og fer
wsu'skeiðis.
Það er einfaldlega
þannig að okkur finnst
sjálfsagt að allt kerfið
virki vel þótt eðlilegu
viðhaldi sé ekki sinnt
eða forvörnum.
Bfleigendur vita að
bfllinn endist þeim
ekki lengi sé viðhaldi
hans ekki sinnt sem skyldi. Þess er
vandlega gætt að hann fái sitt eftir-
lit og smurningu með reglulegu
millibili. Þannig endist bíllinn leng-
ur og þeim mun lengur sem betur er
Margrét
Jónsdóttir
hugsað um hann. Um
síðir kemur þó að því
að hann gengur úr sér,
en þá er hægt að
skipta honum út fyrir
annan, nýrri og betri.
Þetta getum við ekki
gert við fæturna okkar
þegar þeir verða sárir
og aumir. Að vísu geta
fótaaðgerðafræðingar
bætt aumt ástand fót-
anna og oft komið
þeim í samt lag aftur,
en til að fyrirbyggja
fótamein er afar brýnt
að byrja nógu snemma
að hyggja að því að
halda fótunum vel við
svo þeir haldist heilbrigðir sem allra
lengst. Betra er heilt en vel gróið.
Við könnumst við það að ef við
finnum fyrir sársauka í fótunum
veigrum við okkur við að ganga og
Fætur
hhh
Gl/ÍSILEG SÍRVERSLUN MEÐ ALLT i BAÐHERBERGIÐ
BAÐSTOFAN
BÆJARLIND 14. SÍMI 564 57 00

Samtdk um betri byggð
Aðalfundur DG MALÞING
STDFA 1 D1 , ODDA, Háskdla Íslands
í DAB FÖSTUDAG KL. 1 5:DD
FRAMTÍÐ HÖFUÐBDRGARINNAR
« Guðjdn Erlendssdn, arkitekt
NÝ VIÐHORF í AÐFERÐAFRÆÐI SKIPULAB5 DG
KYNNING Á RANN5ÓKNARVERKEFNI UM FRAMTÍÐAR’
ÞRÓUN 5YGGÐAR Á HÖFUBBORGARSVÆÐINU,
* SlGURÐUR ElNARSSDN, ARKITEKT
SVÆÐI5S KIPULAG HDFUÐBGRGARSVÆÐISINS
2000-2020
e Anna jdhannsddttir dg
□ rn Sigurðssdn, arkitektar
Nesio, þróun til vesturs: Tillöguorög vinnu-
hóps Samtaka um betri byggð að svæðis-
SKIPULAGI HÖFUÐBDRGAR5VÆÐI5IN5 2D00-2040.
e ÖSSUR SKARPHÉÐINSSDN - ERINDI
e PALLBORÐSUMRÆÐUR
e egill Helgason stýrir málþinginu
Brúðhjón
Allur borðbúnaöur - Glæsileg gjafðva-ra - Biúóhjónalislar
Ar.if/)"X\\v\V VERSLUNIN
Lattgai'egi 52, s. 562 4244.
Flest fótamein, segir
Margrét Jónsddttir, or-
sakast af röngu skóvali.
allir vita hvaða áhrif hreyfingarleysi
hefur á líkamann auk þess sem röng
líkamsbeiting, sem oft er afleiðing
sársauka í fótum, getur haft slæm
áhrif á bak og mjaðmir.
Mikilvægt er að velja skó sem
hæfa fótunum. Foreldrar eru oftast
meðvitaðir um mikilvægi þess að
velja rúma og rétt formaða skó
handa börnum sínum fyrstu ár
þeirra, en eftir að börnin komast á
legg er oft ekki eins mikið lagt upp
úr því og þá fá tískustraumar oft að
ráða skóvali. Fóturinn er áhrifa-
gjarn alla ævi og breytist auðveld-
lega eftir ytri aðstæðum og skór
geta oft á tíðum verið skaðræði.
Flest fótamein orsakast af röngu
skóvali.
Það er útbreiddur misskilningur
að fótaaðgerð sé eingöngu fyrir
aldraða. Eðlilega sækja fleiri aldr-
aðir en þeir sem yngri eru eftir
þjónustu fótaaðgerðafræðinga.
Fætur þeirra eru oft orðnir slæmir
eftir áralangt álag og af ýmsum öðr-
um ástæðum auk þess sem stirðleiki
og sjóndepra geta valdið því að þeir
eiga erfitt með að annast fætur sína
sjálfir.
Heilladrýgst er að leggja sig fram
um að halda fótunum heilbrigðum
alla ævi. Það eykur líkur á almennri
vellíðan. Því er það góð regla eftir
tvítugt að fara a.m.k. einu sinni á ári
til fótaaðgerðafræðings, láta skoða
fæturna og þiggja ráð um eigin
meðhöndlun. Fótaaðgerðafræðing-
ar leiðbeina og gefa ráð varðandi
skóval og almenna umhirðu fóta.
Þeir koma líka oft fyrstir auga á ef
eitthvað er að fara úrskeiðis varð-
andi fæturna og geta beitt viðeig-
andi meðferð eða bent á leiðir til úr-
bóta.
Fætur íþróttafólks, þjóna, verzl-
unarmanna, hjúkrunarfólks og
einnig þeirra sem standa mikið við
vinnu sína eru oft undir miklu álagi
og hjá þeim er mikið í húfi að halda
fótum sínum heilbrigðum. Þeim er
því einkar brýnt að vera vel á verði
varðandi heilbrigði fóta sinna og
sinna umhirðu þeirra reglulega.
Látum fæturna ekki verða útund-
an í rækt og umönnun líkamans.
Að halda fótunum heilbrigðum er
ein af meginforvörnum á heilbrigð-
issviði og eykur lífsgæði.
Höfum fæturna í fyrirrúmi.
Höfundur er formaður Félags
íslenskra fótaaðgerðafræðinga.
Island og öryggi
á vinnustöðum
ISLENDINGAR
leggja mikla áherslu á
mannréttindamál og
velfarnað sjúklinga
sinna. Við gerum hvað
við getum til að skapa
mannlegt og réttlátt
umhverfi fyrir þá en
nú er kominn tími til
að við lítum á starfs-
fólkið. íslendingar
þurfa að kynna sér
betur þarfir starfs-
manna og hugtakið
„öryggi á vinnustað".
Við vitum að heimur-
inn verður æ smærri Eyþór
og að við getum lært Vfðisson
mikið af reynslu ann-
arra þjóða og menningarheima, en
ísland hefur hlotið litla umfjöllun
hvað varðar öryggismál.
Það er grundvallarmunur á því
hvernig tekið er á hlutunum í
Bandaríkjunum og á íslandi.
Astæðan er kannski stærðarmunur-
inn sem endurspeglast í ólíkri
menningu. Helsta vandamál örygg-
issérfræðings á Islandi er sú stað-
reynd að almenningur, þ.m.t. marg-
ir stjórnendur fyrirtækja, lítur ekki
á öryggismál sem verðugt málefni.
Afbrotatíðni er hlutfallslega lág á
íslandi þó þar séu framdir glæpir
eins og þjófnaður, falsanir, innbrot
og líkamsárásir. Sjaldgæfari eru þó
alvarlegri glæpir. Sterk tengsl eru
milli áfengisneyslu og afbrota og þó
um sé að ræða mun færri einstakl-
inga en í öðrum löndum þá hafa ís-
lendingar áhyggjur af tölu eitur-
lyfjaneytenda.
Mig langar að segja nokkur orð
varðandi þeSsi mál og þar sem lítið
sem ekkert er til af vísindalegum
fróðleik varðandi öryggismál á ís-
landi þá mun ég tala út frá pers-
ónulegri reynslu minni. Ég hef bæði
lært og unnið að öryggismálum í
Bandaríkjunum og legg nú stund á
nám við slík fræði í Bretlandi. Því
tel ég mig vita talsvert um þennan
málaflokk í báðum þeim löndum og
hef grunn fyrir samanburð þar af.
Á íslandi hef ég unnið á sjúkra-
deild sem vinnur með eiturlyfja-
neytendur og langveika áfengis-
sjúklinga sem þjást einnig af
gæðrænum sjúkdómum. Slíkri
vinnu fylgir óumflýjanlega nokkurt
ofbeldi og fólst starf
mitt á deildinni því
helst í að sinna örygg-
ismálum.
Almennt viðhorf til
öryggismála á Islandi
er ólíkt því sem gerist í
Bandaríkjunum. Þar
sem afbrotatíðni hér
er lág er oft litið á
brotamenn sem utan-
gsirðsmenn. Það virðist
sem almenningur líti á
slíkt fólk sem „öðru-
vísi“ og því sé okkur
sem heiðarleg teljumst
í lófa lagið að „sjá út“
hver er líklegur til að
brjóta af sér og þar
með koma í veg fyrir það. Þetta
leiðir til örvæntingar og skorts á
umburðarlyndi. Einstök atvik eru
Oryggi
Islendingar eru ansi aft-
arlega á merinni, segir
Eyþór Víðisson, hvað
varðar nútímahug-
myndir um öryggi á
vinnustað.
meðhöndluð sem slík, einstök, og
eins og hvert um sig séu þau „slys“
þar sem einstaklingnum er alltaf
um að kenna. Gagnrýni á sér sjald-
an stað á stærri grundvelli, að eitt-
hvað gæti verið að í þjóðfélaginu,
uppbyggingu þess og einstaka kerf-
um innan þess. Kannski þess vegna
lítum við svo á að við þurfum ekki
að takast á við glæpi í sameiningu,
heldur láta lögregluna alfarið um
slíkt. Lögreglan upplifir því ein-
angrun og gagnrýni, fyrirtæki og
stofnanir deila ekki ábyrgðinni og
virðast ekki sjá tilganginn í sameig-
inlegri vinnu að öryggismálum.
Ég þykist stundum sjá hugsana-
ganginn „hver maður fyrir sig“ og
hvergi er það eins sláandi og í
heilsugeiranum. Ofbeldi sem starfs-
fólk lendir í er ekki meðhöndlað á
breiðum grundvelli, ef það er höndl-
að yfir höfuð. Sem dæmi nefni ég
deildina sem ég vann á. Þar er lítill
gaumur gefinn að öryggismálum.
Húsnæðið er afar illa hannað, þung-
ir blómapottar lausir á öllum göng-
um, venjulegt gler í öllum myndar-
ömmum, öll horn kröpp og
veggirnir með svo grófri hraun-
málningu að ekki þætti öruggt inni
á heimilum fólks. Engin skipulögð
aðferðafræði er þar til þegar kemur
að ofbeldi gagn-vart starfsfólki, öll
atvik eru meðhöndluð ein og sér og
eftirmeðferð fyrir starfsfólk er eng-
in. Sjötíu ára gömul regla gildir
þess efnis að ekki má nota nein
áhöld til að reyna að halda ofbeldis-
hneigðum sjúklingum niðri. Ef slík
staða kemur upp verður að treysta
á handafl starfsfólksins, sem allt of
oft er óreynt og líkamlega vanhæft
til að eiga við ofbeldi og eru meiðsl á
starfsfólki því allt of algeng. Þegar
um meiðsl á starfsfólki er að ræða,
þá er ekki hægt að kæra þann sem
meiðir og lítil sem engin fjárhagsað-
stoð er fyrir persónulegar skemmd-
ir. Viðhorf stjórnenda er ýmist
undrun á því að atvikið skuli eiga
sér stað eða, það sem verra er,
starfsmanninum er jafnvel kennt
um að hafa meiðst. Almennt við-
horft stjórnenda er: „Þú valdir það
að vinna hér, þú veist um hætturnar
ogJ)ú ræður alveg við þetta.“
Island er eitt af iðnvæddustu
löndum heims og við teljum okkur
standa framarlega í mannréttinda-
málum. Okkur finnst réttlæti þjóðar
endurspeglast í því hvernig farið er
með þá þegna sem minna mega sín.
Þessi hugsanagangur er aðdáunar-
verður og margar þjóðir mættu
vissulega taka hann upp. Hinsvegar
erum við ansi aftarlega á merinni
hvað varðar nútíma hugmyndir um
öryggi á vinnustað. Hugtakið er
nánast ekki til á sumum vinnustöð-
um. Á þeim árum sem ég hef dvalið
erlendis hef ég oft rætt við sérfræð-
inga um þessi mál og oftar en ekki
greint frá aðstæðum í smáatriðum
og sjaldnast verið trúað. Við getum
lært heilmikið af öðrum þegar kem-
ur að nýjum aðferðum og hugmynd-
um í öryggismálum og kannski er
Island verðugt verkefni í þeim efn-
um.
Höfundur stundar mastersnám í
öryggisstjórnun við háskólann í
Leicesterá Englandi.