Morgunblaðið - 28.04.2000, Blaðsíða 40

Morgunblaðið - 28.04.2000, Blaðsíða 40
40 FÖSTUDAGUR 28. APRÍL 2000 LISTIR MORGUNBLAÐIÐ SJÓNMENNTAVETTVANGUR j| Undrapunktar Morgunblaðið/Sverrir U ndrapunktar MYNDLIST K j a r v a 1 s s t a ð i r VEGGVERK GUNNAR ÖRN Opið alla daga frá 10-18. Til 27. apríl. Aðgangur 400 krónur í allt húsið. NAUMAST hefur farið framhjá gestum og gangandi, að viðvarandi athafnasemi hefur undanfarið átt sér stað í miðrými Kjarvalsstaða, sem upprunalega hafði þann til- gang að tengja sal FIM við Kjar- valssal. Þetta miðrými á sér nokkra sögu og er komið býsna langt frá sinni upprunalegu mynd og þó veitingabúðin hafi ratað á réttari stað í byggingunni er hún mun takmarkaðri. Munu margir sakna stemmningarnar sem þar ríkti upprunalega, þótt aldrei fengi starfsemin að þróast á eðlilegan hátt, ekki síst gróðursins svo og munanna i glerkistunum, aðkoman jafnframt öllu virðulegri í húsið en nú gerist, sumt til bóta en annað ekki. Miðrýmið býður upp á ýmsa gjörninga í sjónlistum, einkum inn- setninga og þótt skrifari sé málari og vilji veg myndlistar sem mestan í húsinu eru honum einna minnis- stæðust uppsetning ljóða á veggi miðrýmis svo og ganganna. Þar kom fram að hægt er að gera skáldskap að gildri sjónlist og hér var íslenzki grunnurinn afar sterk- ur, en það er hann sem á að skína í gegn hvað sem menn taka sér fyrir hendur í listum og hvaðan sem áhrifin koma. List sem ekki spegl- ar að einhverju leyti næsta um- hverfí og hræringar þjóðlífsins, hver svo sem stílbrögðin eru, telst vel að merkja fólsk útrás sköpun- argleði og sækir frjómögn sín í þykistuna. Þessi inngangur er ekki út í hött og þótt málarinn Gunnar Örn, sem nýlokið hefur sínum hlut í tengi- rýminu komi mjög á óvart fyrir vinnubrögð sem ekki hafa sést í verkum hans áður, má telja þau mjög í samræmi við lífsheimspeki hans. Nú má öðrum þræði gjaman nefna listamanninn búhöld að Kambi í Rangárvallasýslu og inn- takið í sköpunarferli mynda hans á síðustu árum hafa verið áhrif frá náttúrunni allt um kring, á köflum óhamið og óbeislað líkt og er eðli ís- lenzkrar náttúru. Þá er hann nátt- úruunnandi út í fingurgóma, er mikið er á ferli, heldur hesta og ríð- ur vítt og breitt um nærsveitir, ek- ur allt austur í Hornafjörð og jafn- aðarlega með augun galopin og sjónop myndavélarinnar á lofti. Verk sem slíkir taka sér fyrir hendur mótast iðulega af þeim áhrifum sem þeir verða fyrir á hverjum stað og svo við svissum hér aðeins yfir í húsagerðarlistina leituðu nafnkenndustu arkitektar síðustu aldar til erfðavenjunnar og hins staðbundna umhverfis hverju sinni, grómagnanna, jafnvel skor- dýranna og örveranna við útfærslu hugmynda sinna. Við áttum marga slíka á Norðurlöndum og nægir að nefna af því úrvali Eliel Saarinen og Alvar Aalto frá Finnlandi, Ame Jacobsen frá Danmörku og okkar eigin Guðjón Samúelson. Eins og Gunnar Öm segir og getur skilmerkilega að lesa á tveim spjöldum í rýminu; hóf hann að iðka jóga fyrir fjóram áram og opnaðist þá fyrir honum nýr og áð- ur óþekktur heimur - heimur án nokkurra takmarkana. I jógafræð- unum væri m.a. notuð einbeiting- aræfing, sem byggist á öndunar- punkti, sem er einn sentimeter í ummáli. Þessi punktur er lúmsku- lega lftill miðað við þau afgerandi áhrif sem hann getur haft á líf þess sem kýs að nota hann. Með því að horfa daglega á þennan litla punkt, í það um bil 4 mínútur, getur við- komandi aukið einbeitingarhæfni sína, róað hugann og skynjað nær- vera annarra vídda. Hér þarf ekki til nema smáfyrirhöfn, er að auk án útgjalda og Gunnar hefur þá trú að það sem skipti hvað mestu máli í mannlífinu kosti ekki peninga, lán hvers manns sé andlegur þroski. Þegar svo Gunnari bauðst að taka þátt í verkinu, Veggir, kom ekki annað upp í hugann en að út- færa hugmynd sem væri tengd þessum undrapunkti, enda bauð hið sérstaka rými upp á fátt sem væri jafn samofið núinu í lífi hans sjálfs. Hugmyndin var að raða flöt- unum þvert á vegginn, með einn öndunarpunkt í hveijum fleti. Síð- an fékk hann til liðs við sig hóp nemenda úr nálægum skóla, um tuttugu talsins, mældi hæð hvers nemanda fyrir sig og bjó til öndun- arpunkta í samræmi við hvern og einn, en punkturinn stillist í augn- hæð. Við formlega lokun verksins er ætlunun að fá nemendurna til að stilla sér upp við hann og taka önd- unaræfingu, neitar því loks ekki að undir niðri blundar sú ósk að ein- hver fái nú eða síðar á lífsleiðinni löngun til að skyggnast inn í innri heima þar sem ríkir kyrrð og sam- hljómur. Hvað sem öllum samhljómi líður getur kyrrðin ekki talist hafa verið meginveigur listar Gunnars Amar fram að þessu. Að hann eigi einnig til þessa hlið kemur þó ekki með öllu á óvart, því ýmsar myndheildir hans hafa verið vel upp byggðar, þrátt fyrir allan óróann á yfirborð- inu. Flestir myndlistarmenn koma líka einhvern tímannn á ferli sínum á óvart með listbrögðum sem eng- inn hefði búist við frá þeirra hendi og sumir eiga tímabO sem þeir snúast svo öndverðir gegn, þótt þeir hafi einmitt komist á blöð sög- unnar fyrir þau; er Giorgio de Chirico eitt besta dæmið í útland- inu en Sverrir Haraldsson á Is- landi. Aðrir leita hinnar algjörastu andstæðu vinnubragða sinna til að hrista upp í hlutunum, fá víðari yf- irsýn og losa um sköpunarkraftinn. Allt er fullgilt nema að hjakka í sama farinu til að þóknast ein- hverjum og vera með, hvort heldur það séu nústefnusjónarmið eða hrein sölumennska, en í báðum til- vikum er verið að vinna fyrir mark- aðsöfl. Það sem Gunnar er að fást við er ekki strangflatarlist í orðisins fyllstu merkingu, þótt svo líti út í fyrstu, mun frekar að búa til vel skipulagðan afmarkaðan ramma utan um andegt orkuflæði. Ekki litafræði í eiginlegri merkingu heldur stemmningsbundin stig- mögnun lita í kringum orkuflæði. Það má þó vera augljóst að sam- ræmi milli hinna ferhymdu flata, svo og innbyrðis í hveijum og ein- um, hafa skipt miklu í ferlinu og hér era hinir veikari litafletir þrungnir meiri dulrænum krafti en þeir öflugri. Sterku litafletirnir þrengja sér fúll mikið fram og draga áhrif frá hinum, þótt í heild- ina megi Gunnar vera meira en ánægður með útkomuna. Slík vinnubrögð útheimta þó afar mikla sjón- og skynræna þjálfun og hér gæti Gunnar hægast náð langt ef vill, hæfileikamir era vissulega fyrir hendi. Þetta að leggja lit við lit byggist á meiri hugmyndafræði en flestir halda sem ekki hafa þroskað litnæmi, í raun botnlausri hugmyndafræði. Hyggja mín er, að Gunnar hafi haft mjög gott af þessari glímu sem er ein erfiðasta þraut skyn- rænnar litafræði, tekur ár að þróa til mikilla afreka, og að þessa muni fljótlega sjá stað í verkum hans. Bragi Ásgeirsson Orsök og afleiðing Miklar umræður hafa lengi verið í gangi um fölsunarmálið svonefnda, sem rústað hefur málverkamarkaðinn að áliti margra, en Bragi Asgeirsson er á annarri skoðun eins og fram kemur. Vísar til og minnir á, að engin er afleiðing án orsaka, ekki hægt að rústa markað sem varla er til og margar ástæður fyrir þeim misvísandi ruglingi sem einkennir listmiðlun á landinu, eins og hann endurtekið hefur vísað til í skrifum sínum. ALLLANGT er síðan ég hugðist skrifa sjónmenntavettvang sem skyldi skara hið svonefnda fölsunar- mál, er beinist aðallega í eina átt, sem sé að uppvísa sekt eins manns, en hér hangir margt fleira á spýt- unni. Settist niður fyrir framan tölv- una, en þá ég tók að íhuga málið komst ég fljótlega að þeirri niður- stöðu, að það væri mun umfangs- meira en í fljótu bragði virtist, flet- irnir fleiri og því farsælla að ana ekki að neinu. Skynsamlegra að bíða átekta um stund, í þessu tilfelli ekki rétt að sparka í liggjandi mann eins og það heitir og sök hans ekki sönn- uð opinberlega. Það var annars margt sem kom upp í hugann í þessu sambandi og allt eins efni í margar greinar, jafnvel heila bók, en hér ber að stikla á stóra. Undarlegast af öllu þykir mér að enginn skuli sjá ástæðu til að kanna orsakavaldinn, allt beinist að því að sanna sekt þessa manns, meintra og hugsan- legra kumpána hans, líkt og það leysi öll mál, en því fer víðs fjarri, blekkingin mesta. Mál er að falsanir myndverka eiga sér jafn langa sögu og myndlistin, og birtingarmyndimar æði margar, til að mynda hafa menn eftirgert myndverk genginna meistara sér til lærdóms og til að sanna hæfni sína, og er hér sjálfur Michaelangelo eitt frægasta dæmið. Skeði á dögum endurfæðingarinnar svonefndu, er menn leituðu í og endurreistu hinn foma gríska arf og við þekkjum helst sem endurreisn, renaisans. Hann gróf styttur sem hann hafði endurgert niður í jörðina til að þær öðluðust tímanlega fyllingu og fræg er sagan af hinum sofandi Cupido, sem hann á að hafa falsað, í öllu falli er vitað að listhöndlari nokkur seldi rómverska kardínálanum Raffaelli Riario styttuna sem antík! En hér má vera um að ræða eina fullkomn- ustu fölsun eða blekkingu allra tíma, gerða af mesta myndhöggvara end- urreisnar, snillingi út í fingurgóma, og var trúlega mun frekar til að sanna og fullkomna snilligáfuna en auðgunar. Má vera borðleggjandi að styttan, sé hún þá til, væri í dag jafn verðmæt ef ekki til muna verðmæt- ari frummyndinni. Þá má geta þess, að málarinn Andrea del Sarto fékk það verkefni frá Ottavio de Medici að endurgera málverk Rafaels af Leo páfa X, sem hann svo gaf her- toganum af Mantua að gjöf í stað framverksins! Það gefur auga leið að myndverkafalsanir fengu einmitt byr í seglin á 15. öld, þá allir andar vora í uppnámi og endurfæðingin og blómatími málaralistar í sjónmáli. Menn hafa líka falsað bókverk frá upphafi ritlistar, svo vart er þetta ný uppgötvun frekar heita vatninu, og fornminjasöfn heimsins hafa lengi þurft að vara sig á fölsunum og geta það loks á seinni tímum þá mögulegt er að aldursgreina muni með há- tækniaðferðum. Ameríkumaðurinn Lewis Eriksson gerði á sjö ára tíma- bili 1893-1900 yfir þúsund muni sem áttu að vera frá frumöldum og seldi á listamarkaði, ekki svo fáir þeirra rötuðu á virðuleg söfn. Og í aldanna rás hefur allt mögulegt verið endur- gert og falsað ef menn sáu sér hag í því, er jafn gamalt mannkyninu. Hér era aðeins tekin örfá dæmi af fjöl- mörgum og jafnvel finnast söfn fals- aðra muna og sígildra listaverka og er eitt lítið en áhugavert í París. Læt vera að vísa til sögufalsana, sem væri þó nærtækt, þar sem þær hafa aldrei verið meiri en síðustu áratugi, við höfum ei heldur farið varhluta af, jafnvel í síst minni mæli en falsanir málverka. Allt þetta segir okkur, að svo Iengi sem hægt er að blekkja fólk spretta upp gikkir sem notfæra sér trúgirni þess, ei skal gleyma inn- fæddum Suður-Ameríkubúum sem létu gull og eðalsteina í skiptum fyr- ir glerperlur og verðlítið glimmer- skran spönsku landnemanna. Af- hjúpar þau ævafornu sannindi, að því takmarkaðri sem dómgreind manna er á hlutina og minni yfirsýn, þeim mun auðveldara er að pranga inn á þá svikinni vöra. Greindi áður frá því að birtingar- myndir eftirgerða og falsana væra æði margar, og við þá staðhæfingu væri harla auðvelt að standa, en svo við einföldum málið þá skilgreina uppsláttar- og alfræðibækur hug- takið í þá vera, að um sé að ræða framleiðslu eftirgerða í sviksamleg- um tilgangi til að blekkja grunlausa kaupendur. Falsanir finnast í öllum mögulegum listgreinum og á stund- um er ekki laust við að listamennirn- ir sjálfir eigi hér hlut að máli eins og dæmin sanna. Þannig áritaði Salva- dor Dali á gamals aldri mikið magn auðra blaða, sem aðrir teiknuðu eða þrykktu á með þeim afleiðingum að ekkert uppboðsfyrirtæki sem annt var um sóma sinn vildi né vill taka þessar tegundir verka hans á sölu- skrár. Einnig dæmi um að fjölskyld- ur listamanna hafi áritað málverk, pappírsverk og annað að þeim gengnum, jafnvel fullyrt að slíkt hafi átt sér stað hér á landi... Þá er mál að geta þess, að fyrir þrjátíu áram eða svo hermdi ég af nokkram íslenzkum listspírum í Hollandi, sem að eigin sögn höfðu á tímaskeiði lifibrauð af að mála mál- verk í verksmiðju nokkurri í Amsterdammi. Svo dæmi sé tekið af ferlinu, þá málaði sá fyrsti til að mynda einungis forgranninn, gjarn- an rómantískt flatlendi, sá næsti tók við og bætti við djúpbláum sjó eða síki, sá þriðji heiðskíram himni, hver hafði sitt afmarkaða hlutverk og allt kom þetta til þeirra á færibandi. Framleiðslan var svo send í gámum, einkum til Kaliforníu, en þó ekki fyrr en stimplað hafði verið aftan á logagyllta rammana Fine Art of Holland, eða eitthvað í þá áttina! Átti allt eins von á að angi af þessu bærist til Islands eins og svo mörgu öðra, mátti raunar sjá dæmi þess í ýmsum myndum. Listaverkafölsun er þannig lögmál en ekki undan-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.