Morgunblaðið - 19.09.2000, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 19. SEPTEMBER 2000 11
FRÉTTIR
Umhverfísmat á stórframkvæmd-
um oft unnið undir þrýstingi
Skipulagsstofnun og Nordregio, norræna
skipulags- og byggðamálastofnunin, stóðu
fyrir málþingi í gær þar sem rætt var um
mat á umhverfisáhrifum stórframkvæmda.
INNAN vébanda Nordregio er
starfrækt net um mat á umhverfis-
áhrifum sem er vettvangur skoð-
anaskipta og rannsókna á um-
hverfismati sem öll Norðurlöndin
eiga aðild að. Hólmfríður Bjarna-
dóttir skipulagsfræðingur er annar
tveggja starfsmenna netsins og
segir hún málþinginu m.a. vera
ætlað að skapa umræðu um mat á
umhverfisáhrifum.
„Okkur fannst tilvalið að halda
það hér á landi vegna þess að hér
hefur verið mikil umræða um um-
hverfrsmat. Það getur líka verið
mjög gott fyrir Islendinga að
víkka út umræðuna, þannig að hún
einskorðist ekki eingöngu við Is-
land.
Við getum lært mikið af hinum
Norðurlöndunum, auk þess sem
írski fyrirlesarinn, Conor Skehan,
gefur okkur aðra sýn á málin.“
Hólmfríður segir að á málþingi
sem haldið var sl. janúar hafi verið
tekin sú ákvörðun að taka fyrir
eina stórframkvæmd í
hverju Norðurland-
anna fyrir sig og
rannsaka hvernig um-
hverfismat hefði verið
framkvæmt í tengslum
við framkvæmdina.
„Það er enn það stutt
síðari lög um mat á
umhverfisáhrifum voru
sett að segja má að
vissir byrjunarörðug-
leikar einkenni matið
en öll Norðurlöndin
voru komin með lög
um umhverfismat árið
1993.“
Að sögn Hólmfríðar
verður unnið upp úr
skýrslunum sem kynntar voru á
ráðstefnunni og niðurstöðurnar
gefnar út þannig að unnt verði fyr-
ir sem flesta að draga lærdóm af
því sem farið hefur
úrskeiðis í umhverf-
ismati og hvað hafi
verið vel gert.
„í fljótu bragði
sýnist mér að það
sem einkennir um-
hverfismat á þeim
stórframkvæmdum
sem fjallað er um að
þær eru undir tíma-
pressu og pólitískum
þrýstingi sem getur
leitt til þess að um-
hverfismatið er ekki
nægilega vel gert.
Það bendir líka
margt til þess að
kerfið sem unnið er
eftir þegar umhverfismat er fram-
kvæmt sé ekki hannað fyrir stórar
framkvæmdir.“
Hólmfríður
Bjarnadóttir
Gafst ekki tími til
að spyrja réttu
spurninganna
„ÞAÐ er ljóst að í
gegnum allt ferlið
var mikill þrýsting-
ur á að fá þær niður-
stöður sem stjóm-
málamenn vildu fá,“
segir Morten Sten-
stadsvold í samtali
við Morgunblaðið.
Morten annaðist
rannsókn á mati á
umhverfisáhrifum
sem gert var vegna
framkvæmda við
Gardemoen-flug-
völlinn í nágrenni
Óslóar sem mjög
hefur verið umdeild-
ur síðan hann var
tekinn í notkun.
Morten bendir á að flugvöllur-
inn hafí verið svo ótifilega viða-
mikil framkvæmd, kostnaðurinn
við verkefnið 20 milljai'ðar norskra
króna og mikill pólitískm- þrýst-
ingur af hálfu stjómarflokka á að
ljúka því. Þess vegna hafi tíma-
rammi umhverfismatsins verið
mjög stífur með þeim afleiðingum
að það var ekki nægilega vel gert.
„Það gafst hreinlega ekki tími til
að spyrja réttu spuminganna,"
segir hann.
I niðurstöðum Mortens segir að
mat á umhverfisáhrifum Garde-
moen-flugvallarins sé dæmi um
þegar kerfið sem unnið
er eftir við umhverfis-
mat springur. Samsetn-
ing pólitísks þrýstings,
tíma, kostnaðar og um-
fangs framkvæmdanna
hafi einfaldlega gert
það að verkum að um-
hverfismatið virkaði
ekki sem skyldi.
„Ef umhverfismat-
inu hefði verið gefinn
lengri tími þá gæti
mjög vel verið að það
hefði haft miklu meiri
áhrif á endanlegu
framkvæmdina," segir
Morten. Hann vill þó
ekki halda fram að af-
leiðingin hefði getað orðið sú að
hann hefði ekki verið byggður.
j.Hann hefði kannski verið byggð-
ui' þannig að færri vandamál hefðu
fylgt honum.“ Morten segir að það
sé hins vegar mikilvægt að muna
að umhverfismat sé liður í að opna
stjórnkerfið og gera það lýðræðis-
legra með því að bjóða fólki að gera
athugasemdir við skipulag.
„Lýðræðið er tímafrekt í fram-
kvæmd og það gafst t.d. ekki tími
til að fara nægilega vel yfir þær
ábendingar sem bárust, þannig að
frá sjónarhomi lýðræðisins var
umhverfismatið í þessu tilfelli ekki
nægilega gott,“ segir Morten.
Morten
Stenstadvold
Allar fram-
kvæmdir hafa
áhrif á umhverfið
AÐ mati Conors
Skehans, sem
vinnur hjá írsku
miðstöðinni um
framkvæmd um-
hverfismats, má
ekki oftúlka erfið-
leikana sem
spruttu upp í
kringum Garde-
moe-flugvöllinn.
„Það verður að
hafa í huga að
þetta var svo ótrú-
lega stór fram-
kvæmd og auðvit-
að var margt sem Conor
gekk upp.“ Conor Skehan
hefur mikla
reynslú af umhverfismati sem
hann hefur sinnt í mörg ár.
Hann segir ísland og Irland
e.t.v að mörgu leyti vera í svip-
aðri stöðu að því leyti að efna-
hagur ríkjanna tveggja hafi
eflst svo mikið á undanförnum
árum og því sé sú hætta fyrir
hendi á báðum stöðum að fram-
kvæmt sé áður en hlutirnir hafi
verið hugsaðir til enda. „Við
höfum verið að reisa risastórar
verksmiðjur í Irlandi undanfar-
in ár þar sem tölvukubbar eru
framleiddir. Vegna þess hve
hraðinn í tölvuiðnaðinum er
mikill hefur orðið að hafa snör
handtök, þ.ám. í um-
hverfismati," segir
Conor.
Hann segir að enn
sem komið er hafi
ekki gerst umhverfis-
legt stórslys þrátt fyr-
ir mikla uppbyggingu.
„Við leysum þetta að-
eins öðruvísi í Irlandi
en mér sýnist að sé
gert á Norðurlöndum.
Við tökum hverja
framkvæmd fyrir sig
og skoðum hana út frá
sínum forsendum. A
Norðurlöndum virðist
mér sem unnið sé eft-
ir fyrirfram gefnu
kerfi.“ Conor segir að báðar að-
ferðir hafi sína kosti og galla en
það verði hins vegar að hafa í
huga hvað sé tilgangurinn með
umhverfismati.
„Umhverfismat er tæki til að
ákveða kosti og galla fram-
kvæmda. Við verðum að líta á
framkæmdirnar og hvaða fórnir
fylgja þeim og svo sjá hvort að
það er þess virði að ráðast í
þær.
Það versta er þegar fólk held-
ur því fram að hægt sé að ráð-
ast í einhverjar framkvæmdir
án þess að þær hafi áhrif á um-
hverfið."
Fóðurverksmiðja starfrækt í Landeyjum
Kornbændur
leggja um-
framfram-
leiðsluna inn
ÍSLENSKT korn er þurrkað í verksmiðju
Akrafóðurs ehf. í Austur-Landeyjum og
fóðurverksmiðjan Fóðurkorn ehf. sem er í
sama húsnæði notar kornið í kúafóður-
blöndur.
Kornbændur í Landeyjum stofnuðu
Akrafóður til að þurrka eigið korn og
settu siðan á fót fóðurverksmiðjuna í sam-
vinnu við Arndísi Pétursdóttur og fleiri
aðila. Akrafóður þurrkar fóðrið fyrir
kornbændur sem flestir taka það heim,
valsa það og búa til úr því kjarnfóður til
að gefa eigin kúm. Kornbændur leggja
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
íslenskt korn er notað í kjarnfóðurblöndur hjá Fóður-
korni ehf. í Landeyjum. Hér er Halldór Óskarsson,
starfsmaður Akrafóðurs, að vinna með bygg sem er
tilbúið til blöndunar.
umframframleiðsluna inn í Fóðurkorn ehf.
og sumir leggja alla framleiðsluna inn og
taka út fóðurblöndur á móti.
íslenska kornið
notað með
Guðjón Halldórsson verksmiðjustjóri hjá
Fóðurkorni segir að fyrirtækið flytji inn
hráefnin en noti íslenska kornið með því
það dugi ekki til að halda verksmiðjunni
gangandi allt árið.
Fóðurkorn er lítið fyrirtæki á hörðum
markaði. Guðjón segir að smæð verk-
smiðjunnar skapi henni sérstöðu, hún geti
lagað sig að þörfum hvers og eins, nánast
blandað fóðrið eftir. óskum hvers og eins
bónda. Flestir viðskiptavinir fyrirtækisins
eru í Rangárvallasýslu en einnig nokkrir í
Árnessýslu. Þá segir Guðjón að búrekstr-
ardeild KÁ kaupi töluvert fóður.
Kornuppskera hefur verið yfir meðallagi
á Suðurlandi undanfarin ár og er ljóst að
svo verður einnig í haust. Er því töluvert
að gera í þurrkuninni hjá Akrafóðri um
þessar mundir.
Blaðamannafélagið
ritar bréf vegna
heimsóknar Li Peng
Kallar eftir
svörum frá
lögreglu og
Alþingi
BLAÐAMANNAFÉLAG íslands
hefur sent bréf til lögreglustjórans í
Reykjavík og forsætisnefndar Al-
þingis þar sem óskað er eftir skýr-
ingum á ýmsu því sem kom upp á í
samskiptum fjölmiðla og lögreglu í
tengslum við heimsókn Li Pengs,
forseta kínverska þjóðþingsins, ný-
lega. í bréfunum, sem birt eru á
heimasíðu Blaðamannafélagsins, er
jafnframt farið fram á að beðist verði
afsökunar á þeirri framkomu sem
einstakir fjölmiðlamenn urðu að
þola.
í bréfinu til lögreglustjórans er
m.a. spurt hvaða heimildir lögreglan
teldi sig hafa til að hindra myndatök-
ur og hljóðupptökur með þeim hætti,
sem gert var annars vegar við Gyðu-
fell og hins vegar á Nesjavöllum, þar
sem fréttamenn Stöðvar 2 áttu í hlut.
Einnig hvort lögreglan telji fullt til-
efni hafa verið til þess að láta hendur
skipta með þeim hætti sem átti sér
stað við Gyðufell, þar sem lögreglu-
menn lögðu hendur á bæði frétta- og
myndatökumann Stöðvar 2, og á
Nesjavöllum, þar sem beinlínis hafi
verið ráðist að fréttamanninum.
Þá er spurt að hve miklu leyti
starfsmenn Alþingis beri ábyrgð á
fyrrgreindum aðgerðum lögreglunn-
ar og hvort þeir hafi gefið lögreglu
fyrirskipanir um að láta til skarar
skríða gegn fréttamönnum.
Spurt um afskipti Alþingis
í bréfinu til Alþingis er m.a. spurt
hvers vegna lögreglan hafi mismun-
að fjölmiðlum, erlendum og innlend-
um, og veitt sumum greiðari aðgang
að dagskráratriðum varðandi heim-
sókn kínverska þingforsetans en
öðrum. Spurt er hvort það hafi verið
gert samkvæmt fyrirmælum starfs-
manna Alþingis eða ef til vill gest-
anna og að hve miklu leyti starfs-
menn Alþingis beri ábyrgð á
aðgerðum lögreglunnar.
Einnig er spurt hvort Alþingi hafi
tekið það upp hjá sjálfu sér að synja
blaða- og fréttamönnum um viðtöl
við hinn erlenda gest - eða hvaða
skýring liggi að baki því að fjölmiðlar
fengu upplýsingar um það hjá Al-
þingi að Li Peng hvorki veitti viðtöl
né efndi til blaðamannafundar en
kínverska sendiráðið segi hins vegar
að engar beiðnir hafi borist um viðtal
við Li Peng.
Samfylkingin á
Austurlandi
Vilja
fjarlægja
olíu úr E1
Grillo
AÐALFUNDUR Samfylking-
arinnar á Austurlandi, sem
haldinn var á laugardag, átelur
það ábyrgðarleysi í umhverfis-
málum sem stjórnvöld hafa
sýnt varðandi olíumengun á
Seyðisfirði úr flaki E1 Grillo.
Segir í ályktun fundarins að
fyrir liggi að mengun vegna olí-
unnar úr flakinu geti stóraukist
og að þær litlu aðgerðir sem
stjórnvöld hafi þegar gripið til
hafi hvergi dugað. „Fundurinn
skorar á stjórnvöld að þau hefji
nú þegar undirbúning að að-
gerðum til að fjarlægja alla olíu
úr skipsflakinu og veiti til þess
nægt fé.“