Morgunblaðið - 19.09.2000, Blaðsíða 41

40 ÞRIÐJUDAGUR 19. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 19. SEPTEMBER 2000 41
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HEIMSÓKN
FORSETA FINNLANDS
OPINBER heimsókn Törju Hal-
onen, forseta Finnlands, hefst
í dag en hún mun m.a. eiga
fundi með forseta og forsætisráðherra
Islands á meðan á dvöl hennar stend-
ur.
Halonen er fyrsta konan sem gegnir
embætti Finnlandsforseta. Hún náði
kjöri í byrjun þessa árs, eftir harða
baráttu við Esko Aho, forsetaefni Mið-
flokksins, en áður hafði Halonen, sem
er jafnaðarmaður, gegnt embætti ut-
anríkisráðherra í fimm ár.
Tengsl Islands og Finnlands hafa
lengi verið mikil og því er sérstakt
ánægjuefni að ísland skuli vera þriðja
ríkið er Halonen heimsækir opinber-
lega eftir að hún tók við embætti. Aður
hefur hún heimsótt næstu nágranna
Finnlands, Svíþjóð og Eistland. Hal-
onen lýsir tengslum sínum við ísland á
eftirfarandi hátt í viðtali er birtist í
Morgunblaðinu í síðustu viku:
„Eg var á þingi Evrópuráðsins í
Strassborg og eignaðist þar íslenska
vini, sem ég hef verið í sambandi við
og norræna fjölskyldan er Finnum
mjög mikilvæg. Þessi lönd eiga í góðu
sambandi og hafa góða reynslu af sam-
starfi sínu. Islendingar og Finnar eru
kannski ekki ræðnustu fulltrúarnir á
þingum Norðurlandaráðs, það eru
fremur fulltrúar Svíþjóðar, Danmerk-
ur og Noregs, en við erum starfsöm og
trú norrænni samvinnu. Þessar tvær
þjóðir eru jaðarþjóðir og eru mikil-
vægar. Löndin eiga einnig náið sam-
starf á öðrum vettvangi, til dæmis í
Evrópuráðinu, þar sem íslendingar
hafa unnið gott starf. Finnar eru í
Evrópusambandinu og Islendingar í
Atlantshafsbandalaginu, sem eru báð-
ar mikilvægar stofnanir í Evrópu og
gerir samstarf landanna einnig áhuga-
vert.“
Einnig er athyglisvert að sjá hvern-
ig hún metur stöðu kvenna í stjórn-
málum: „Þær eiga erfítt með að ná há-
um stöðum. Þær geta orðið þingmenn,
en síður ráðherrar, en þegar þær ná
háum stöðum er eftir því tekið, til
dæmis á leiðtogafundum Sameinuðu
þjóðanna. Kjör Vigdísar til forseta Is-
lands hvatti Ira til að kjósa konu og
þetta hefur haft áhrif á finnskar kon-
ur.“
Forseti Finnlands tekur fram að
norræna fjölskyldan sé henni mikil-
væg og undir það geta líklega flestir
Islendingar tekið. Líklega hefur
Norðurlandasamstarfið verið hvað
mikilvægast fyrir Island og Finnland,
sem líkt og Halonen bendir á eru jað-
arþjóðir í norræna hópnum, að
minnsta kosti landfræðilega.
Mikilvægt er að þær breytingar
sem orðið hafa með aðild Svíþjóðar og
Finnlands að Evrópusambandinu
verði ekki til að grafa undan hinni
góðu samvinnu norrænu ríkjanna.
Fátt bendir raunar til að hætta sé á
því. Að sjálfsögðu breytast áherslur í
samskiptum ríkjanna, eftir því sem
þungamiðjan í erlendum samskiptum
þeirra færist nær miðju álfunnar. Þau
menningarlegu tengsl og sú vinátta
sem staðið hefur að baki Norðurlanda-
samstarfinu standa aftur á móti
óhögguð.
Að mörgu leyti eru tengsl Norður-
landanna einstök og samstaða þeirra
hefur oft orðið til að á þau er frekar
hlustað en þegar þau reyna að koma
málum á framfæri ein síns liðs. Þessi
samstaða ein og sér getur jafnvel orð-
ið til að vekja áhuga á þeim líkt og sjá
má á þeirri athygli er hin sameigin-
lega sendiráðsbygging Norðurland-
anna í Berlín hefur vakið.
Auðvitað fara skoðanir og hagsmun-
ir Norðurlandanna ekki ávallt saman.
Það hefur hins vegar aldrei valdið
neinum vandkvæðum í samskiptum
þeirra. Þrjú þeirra, Island, Noregur
og Danmörk, hafa átt aðild að Atlants-
hafsbandalaginu en Svíþjóð og Finn-
land kosið hlutleysi. Nú eiga þrjú ríkj-
anna aðild að ESB en tvö hafa ákveðið
að standa fyrir utan. I Norðurlanda-
hópnum innan ESB stefna Finnar og
Danir á að taka upp hinn sameiginlega
gjaldmiðil evruna en sænsk stjórnvöld
eru tvístígandi. Þetta veldur þó engri
spennu í samskiptum ríkjanna. Það er
ekki síst þessi gagnkvæma virðing og
skilningur á hagsmunum vinaþjóð-
anna er gert hefur Norðurlanda-
samstarfið einstakt.
OLYMPIULEIKARNIR HAFNIR
OLYMPÍULEIKARNIR í Sydn-
ey eru hafnir og framundan er
eitthvert mesta sjónarspil, sem
hægt er að hugsa sér sem jafnvel
einstaklingar er alla jafna sýna
íþróttum lítinn sem engan áhuga
láta ekki fram hjá sér fara.
Um tveggja vikna skeið beinast
augu heimsbyggðarinnar að Sydney
í Astralíu þar sem um ellefu þúsund
keppendur frá tvö hundruð ríkjum,
bestu íþróttamenn heimsins, etja
kappi hver við annan. Heims-,
ólympíu- og landsmet verða sett,
einstaklingar munu vinna afrek er
lengi verða í minnum höfð.
Islendingar hafa sent fríðan hóp
íþróttamanna á leikana sem þjóðin
fylgist með af athygli. Auðvitað get-
um við ekki búist við því líkt og
stærstu þjóðirnar að keppendur
okkar eigi nær vísan sess á verð-
launapallinum. Við erum þrátt fyrir
það ekki síður stolt af okkar fulltrú-
um er lagt hafa á sig gífurlega
vinnu til að ná þeim árangri að fá að
keppa á Olympíuleikunum. Það æv-
intýri að fá að keppa á þeim vett-
vangi er sigur í sjálfu sér.
Ólympíuleikarnar eiga sér
skuggahliðar. Itrekaðar ásakanir
um mútustarfsemi til þess að
tryggja rétt til þess að halda leik-
ana, sem einhver efnisleg rök virð-
ast vera fyrir, skaða ímynd þeirra.
Lyfjapróf, sem sýna, að hópar
íþróttamanna reyna að efla styrk
sinn og getu með því að taka lyf,
sem óheimilt er að gera og er vísað
frá leikunum af þeim sökum skaða
ímynd íþróttamannanna, sem sækj-
ast eftir þátttöku.
Iþróttasamtökin þurfa að vinna
gegn þessari neikvæðu þróun.
Bygging annars áfanga álvers Norðuráls á Grundartanga á áætlun
Morgunblaðið/RAX
Framkvæmdum vegna stækkunar álversins miðar vel og er áætlað að byggingarframkvæmdum ljúki um áramót.
Fimmtíu starfsmenn
ráðnir eftir áramót
Framkvæmdir standa
nú sem hæst við annan
áfanga álvers Norður-
áls á Grundartanga.
Björn Ingi Hrafnsson
sótti álversmenn heim í
rokinu í Hvalfírðinum í
gær, en byggingar-
framkvæmdum á að
ljúka um áramót og
starfsemi að hefjast
næsta vor. Þá verður
framleiðslugeta álvers-
ins 90.000 tonn.
Undirbúningsvinna á lóð
Norðuráls á Grundar-
tanga hófst 29. maí 1997
og á næstu mánuðum tók
umhverfi Grundartanga stakka-
skiptum. Þar sem áður var bithagi
fyrir hross varð í skyndingu vett-
vangur gríðarlegra verklegra fram-
kvæmda sem enn sér ekki fyrir end-
ann á. Er enda um að ræða mestu
fjárfestingar í íslenskum iðnaði í
þrjá áratugi og á byggingartímanum
höfðu um 500 manns með einum eða
öðrum hætti atvinnu af uppbygg-
ingu hins nýja álvers.
Aðeins fjórtán mánuðum eftir að
íyrstu jarðvinnuvélamar komu til
Grundartanga hófst framleiðsla áls í
fyrsta kerinu. Nú er framleiðslugeta
Norðuráls 60.000 tonn á ári, en þeg-
ar annar áfangi verður tekinn í notk-
un næsta vor fer framleiðslugetan
upp í 90.000 tonn. Líklegt má hins
vegar telja að ekki verði látið staðar
numið þar, því í febrúar 1996 sam-
þykkti skipulagsstjóri ríkisins mat á
umhverfisáhrifum vegna 180.000
tonna álvers.
Engar ákvarðanir hafa þó verið
Morgunblaðið/RAX
Ragnar Guðmundsson og Tómas Sigurðsson hjá Norðuráli og Birgir Karlsson staðarverkfræðingur í nýja
kerskálanum sem er óðum að taka á sig mynd.
teknar um að hefja framkvæmdir við
svo mikla stækkun - þriðja áfang-
ann - en þó hafa forsvarsmenn
Norðuráls formlega farið fram á við-
ræður við Landsvirkjun, en Ijóst er
að ef stækka á álverið upp í 180.000
tonn, mun Landsvirkjun ekki geta
útvegað því raforku öðru vísi en að
virkja meira.
Störf auglýst strax
eftir áramótin
Ragnar Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri fjármála- og stjórn-
unarsviðs Norðuráls, segir að fram-
kvæmdir við stækkun álversins séu
á áætlun og stefnt sé að því að
auglýsa eftir starfsfólki upp úr ára-
mótum. Starfsmenn álversins eru nú
170 talsins, en gert er ráð fyrir að
ráða þurfi 50 til viðbótar vegna
stækkunarinnar.
„Við höfum reynt að ráða sem
Morgunblaðið/RAX
Um 150 manns vinna nú í álveri Norðuráls en 50 munu bætast við eftir
áramót vegna stækkunar þess. Skaut fjarlægt úr keri í kerskáia.
Skautfestingarnar má endurnýta í skautverksmiðjum.
mest af starfsfólki héðan af Vestur-
landi og það hefur gengið býsna vel.
Eftir að reksturinn komst á fulla
ferð hefur okkur haldist mjög vel á
starfsfólki og það hefur skilað sér í
auknum gæðum í framleiðslunni,"
segir Ragnar, en flestir starfsmenn
fyrirtækisins vinna á tólf tíma vökt-
um og hafa svo oft góð frí inni á milli.
NorðuráJ bryddaði upp á ýmsum
nýmælum í samningum sínum við
starfsmenn, t.d. um greiðslur í sér-
eignasjóði svo starfsmenn fari á eft-
irlaun við 62 ára aldur og einnig ár-
angurstengt launakerfi sem tekur
beint mið af rekstrarafkomu fyrir-
tækisins.
, Atvinnusvæðið hér á Vesturlandi
er um margt einstakt,“ segii- Tómas
Sigurðsson, framkvæmdastjóri
tækni- og umhverfissviðs. „Svæðið
tekur til nágrennisins hér í Hval-
firði, en einnig Akraness, Borgar-
ness og uppsveita Borgarfjarðar. A
þessu svæði öllu er boðið upp á alls
kyns störf, m.a. við stórt sjúkrahús,
ýmsa skóla og þrjár stóriðjur, álver,
járnblendi og sementsverksmiðju.
Því er margt í boði og atvinnuleysi
því sem næst óþekkt, ólíkt því sem
var fyrir aðeins örfáum árum.“
Norðurál heldur uppi áætlunar-
ferðum fyrir starfsmenn sína og
ganga bílar milli íyrh’tækisins og
Akraness og Borgarness. Þetta nýta
starfsmenn sér óspart, enda um
nokkra vegalengd að ræða og því er
ekki ýkja algengt að starfsmenn
komi á einkabílum til vinnu sinnar,
helst að þeir geri það sem búa á höf-
uðborgarsvæðinu.
Hundrað manns starfa
við byggingarframkvæmdir
Framkvæmdir við stækkun ál-
versins hófust um síðustu áramót og
segir Birgir Karlsson staðaverk-
fræðingur að nálega hundrað marms
starfi að framkvæmdunum með ein-
um eða öðrum hætti. Hann á von á
að sú tala hækki nokkuð, jafnvel um
nokkra tugi manna, þegar uppsetn-
ing tækja og búnaðar.
Istak hf. er stærsti verktakinn við
byggingaframkvæmdimar, en einn-
ig kemur Kjölur hf. að þeim fram-
kvæmdum. Auk þess kemur fjöldi
innlendra og erlendra aðila að upp-
setningu búnaðar.
„Við öðluðumst geysilega þekk-
ingu á framkvæmdum sem þessum
við gerð fyrsta áfangans og það nýt-
ist okkur nú,“ segir Birgir og Ragn-
ar bætir við: „Við fyrsta áfangann
voru íslensku verkfræðingamir und-
irverktakar erlendra fyrirtækja, en
nú er framkvæmdin að mestu leyti í
höndum íslenskra verkfræðinga og
það fyrirkomulag hefur verið sam-
þykkt af þeim fjármálastofnunum
sem fjármagna verkið. Það segir
okkur að eftir framkvæmdimai'
stendur þekking sem er mjög verð-
mæt í sjálfu sér og á væntanlega eft-
ir að nýtast við stórframkvæmdir af
þessu tagi um ókomin ár.“
Kostnaður við stækkun
um sjö miiyarðar kr.
Kostnaður við stækkun álversins
nemur alls um sjö milljörðum króna,
þar af er einn milljarður vegna
byggingarframkvæmdanna. Unnið
er að fleiri framkvæmdum á at-
hafnasvæðinu á Grandartanga,
þannig er vinna nú hafin við grann
nýs vélaverkstæðis og nýtt húsnæði
íyrir starfsmenn verður tekið í notk-
un í næsta mánuði.
Tómas bendir á að nú sé fram-
leiðslan unnin í 120 kerjum og í hana
fari árlega 120.000 tonn af súráli sem
flutt er inn til landsins. „Þá era not-
uð 30.000 tonn af rafskautum sem
framleidd era í verksmiðjunni og
notuð í frafgreiningu hlaðsins súráls.
Við leggjum geysilega mikið upp úr
markvissri umhverfisstefnu og vilj-
um endui-vinna allt, hvort sem það
er rykið sem hér fellur til eða stærri
hlutir. Fyrirtæki eins og þetta verð-
ur að taka umhverfismálin föstum
tökum og það höfum við gert.“
„Uppbygging hér á svæðinu hefur
verið gríðarlega mikil undanfarin ár
og sér ekki fyrir endann á henni enn.
Rekstur fyrirtækisins hefur farið vel
af stað og frá því fyrirtækið komst í
fullan gang í fyrravor hefur það ver-
ið rekið með hagnaði. Það er mjög
jákvæð niðurstaða miðað við 60.000
tonna framleiðslugetu og þá mögu-
leika sem felast í stækkun álversins.
Við eram því fullir bjartsýni,“ segir
Ragnar Guðmundsson.
Minnisvarði um starf St. Jósefssystra vlð Landakotskirkju
Morgunblaðið/Golli
Minnisvarðinn um starf Sankti Jdsefssystra er eftir Steinunni Þórarinsdóttur myndlistarmann.
yið líknarstörf á
Islandi í rúma öld
Sankti Jósefssystur
störfuðu að heilbrigð-
ismálum á Islandi,
stofnuðu þrjú sjúkra-
hús og þrjá skóla. Alls
komu hingað 140 syst-
ur af ellefu þjóðernum,
MINNISVARÐI um starf
Sankti Jósefssystra á
íslandi var afhjúpaður
við Kristskirkju í
Landakoti á sunnudag. Fyrstu syst-
urnar komu hingað til lands árið
1896 og nú era aðeins þrjár eftir og
ráðgera þær að halda héðan uppúr
næstu áramótum.
Menningarmálanefnd Reylyavík-
ur hafði framkvæði að gerð minnis-
varðans, meðal annars fyrir hvatn-
ingu Guðrúnar Einarsdóttur,
hjúkranarfræðings á Landakots-
spítala, að því er Guðrún Jónsdóttir
tjáði Morgunblaðinu en hún flutti
ávarp við athöfnina á sunnudag.
Nefndin naut einnig fjárhagsaðstoð-
ar kristnihátíðamefndar og var
ákveðið að leita til Steinunnar Þór-
arinsdóttur myndlistarmanns um
gerð minnisvarðans.
Heitir hann „Köllun“ og á skildi
við hann segir að hann sé reistur til
minningar um kærleiksríkt starf St.
Jósefssystra hérlendis. Verkið er
mynd af konu, gert úr pottjámi og
gleri og segir Steinunn grannhug-
myndina þá að signingin, sem sé
sterkt tákn í kaþólskunni, gangi
gegnum verkið. Gler myndar kross
sem nær í gegnum verkið og þannig
getur sólin skinið gegnum glerið og
minnt á þá birtu sem hún segir að
hafi einkennt störf systranna. Einn-
ig segist Steinunn hafa leitast við að
hafa verkið hógvært og látlaust eins
og störf þeirra hafi jafnan verið.
Lyftu grettistaki
Athöfnin fór fram að lokinni
messu í dómkirkju Krists konungs,
sem hlaut fyrr á árinu viðurkenning-
arheitið basilíka, og meðal gesta
vora forseti íslands, Ólafur Ragnar
Grímsson og Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir borgarstjóri sem flutti ávarp.
Minntist hún starfs systranna og
sagði borgina hafa verið talsvert
öðravísi útlits er þær settust hér að
og sagði þær hafa lyft grettistaki
með þjónustu sinni í líknar- og heil-
Allmargir gestir voru viðstaddir afhjúpun minnisvarðans við
Landakotskirkju á sunnudaginn.
brigðismálum með byggingu
þriggja spítala hérlendis. Einnig
vora viðstaddir kaþólskir biskupar á
Norðurlöndunum sem héldu fund
sinn hérlendis en þeir hittast að
jafnaði tvisvar á ári svo og nokkrir
fyrrverandi og núverandi starfs-
menn Landakotsspítala.
í samtali við Morgunblaðið sagði
systir Emmanuelle að nú væra syst-
umar aðeins þrjár eftir hér og
byggju á Bárugötu. Síðustu árin
hafa þær smám saman látið af störf-
um fyrir aldurs sakir og nokkrar
þehra hafa flutt til Danmerkur og
búa nú á dvalarheimili við Strand-
vejen í Kaupmannahöfn. Fjórar ís-
lenskar konur gengu í regluna og
störfuðu þær allar hérlendis hluta af
ferli sínum.
Vonast eftir endurnýjun
Systir Ansgarína, sem veitir reglu
St. Jósefssystra í Danmörku for-
stöðu og afhjúpaði minnisvarðann,
var spurð hvemig gengi að fá konur
til liðs við regluna í dag.
„Við vonumst alltaf til að fá nýjar
systur og höfum ekki gefið upp þá
von að einhveijar finni sig knúnar til
að taka að sér þessa köllun,“ segir
hún en segir að í bili sé starfi St. Jós-
efssystra á íslandi lokið og framtíðin
verði að leiða í Ijós hvort þær geti
snúið aftur hingað einn góðan veður-
dag.
„Hópurinn er að eldast og við bú-
um við gott atlæti á dvalarheimilinu
í Kaupmannahöfn,“ segir systir
Ansgarína en þær era nú um 100
sem tilheyra reglunni í Danmörku.
Undir hennar svæði falla ísland,
Svíþjóð, þar sem enn starfa fimm
systur, og Þýskaland, en þar era
þær sex, og í þessum löndum starfa
þær einkum við rekstur barnaheim-
ila og skóla. Systir Ansgarína segir
regluna vilja styðja konur sem vilja
helga sig kærleiksþjónustu og hafa
þörf fyrir að vinna með konum að
andlegum málefnum og leita eftir
þeim verðmætum sem trúin og sam-
félagið við Guð og aðrar systur geti
gefið.
Sankti Jósefsreglan var stofnuð í
Frakklandi árið 1650 til að starfa að
samfélagsþjónustu út á við. Systir
Ansgarína segir að það hafi í fyrst-
unni verið í óþökk kaþólsku kirkj-
unnar því nunnur störfuðu þá aðeins
í lokuðum klaustram en ekki úti
meðal fólks. Reglan hafi þó fengið
viðurkenningu kirkjunnar eftir tvo
til þrjá áratugi.
Voru alls um 140
í bókinni St. Jósefssystur á ís-
landi 1896-1996 eftir Óláf H. Torfa-
son kemur fram að flestar hafi syst-
umar verið hérlendis um 50 talsins
og að alls hafi um 140 konur úr
reglunni starfað hér. Þær voru -áW
ellefu þjóðemum og öðluðust 34
þeirra íslenskan ríkisborgararétt.
„Margar systranna vörðu nær
allri starfsævi sinni á íslandi. Þær
skiluðu alls um 2.300 mannáram í
sjálfboðavinnu fyrir íslenska þjóð,“
segir m.a. í bókinni en hún er enn fá-
anleg í bóksölu kaþólsku kirkjunnar.