Morgunblaðið - 31.10.2000, Qupperneq 56

56 ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBER 2000
V
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Stöndum vörð um verslun
og þjónustu í miðborginni
MIKIL og lífleg
verslun er einkenni
allra miðborga sem
standa undir nafni.
Verslun á í vök að
verjast í miðborg
Reykjavíkur. Þróun-
arfélag miðborgarinn-
ar hefur undanfarin
fimm ár látið telja og
ðokka verslanir þar.
Talningin hefur jafnan
farið fram í september
og ætti því að vera
fyllilega sambærileg
frá ári til árs.
Verslunum fækkar
um tíu prósent
Þegar rýnt er í þessar tölur
kemur í ljós, að verslunum í mið-
borg Reykjavíkur hefur fækkað úr
372 árið 1996 í 335 árið 2000, eða
um nær 10 prósent. Það er býsna
mikið. Reyndar getur verið, að
verslunarrými hafí aukist, það vit-
um við ekki, því að fermetrafjöld-
inn er ekki talinn, en verslunum
'“hefur klárlega fækkað á þessu
svæði. Þar munar mest um Kvos-
ina, en þar fækkaði verslunum á
þessum fimm árum úr 67 í 39 eða
um nær 42 prósent. Fjórar af
hverjum tíu verslunum í Kvosinni
hafa því lagt upp laupana - eða
flutt - á aðeins fimm árum. Athygl-
isvert er, að fjöldi verslana við
Einar Örn
Stefánsson
ingastöðum
SÉRMERKTAR
Húfur og
HANDKLÆÐI
HAUST-
TILB0Ð!
Fáið
sendan
myndalista
Myndsaumur
Hellisgata 17,220 Hafnarfjörður,
sími 565 0122, fax 565 0488.
Netverslun: www.myndsaumur.is
Skólavörðustíg og
Hverfisgötu stendur í
stað allan þennan
tíma, og verslunum í
hliðargötum hefur
fjölgað úr 36 í 44, eða
um nær tíu prósent.
Heldur hefur verslun-
um fækkað á Lauga-
vegi og Bankastræti á
þessum fimm árum,
úr 191 í 175, eða um
rúm 8 prósent. Og
heildarfækkun versl-
ana nam sem fyrr seg-
ir 10 prósentum.
Þetta er athyglis-
verð þróun og um-
hugsunar virði. Veit-
hefur fjölgað mjög
hratt í miðborginni á síðustu árum
og er það vel, en huga þarf að jafn-
vægi ýmissa þjónustuþátta, þannig
að einn yfirgnæfi ekki aðra eða boli
þeim hreinlega burt af stóru svæði.
Víða erlendis hópast verslanir
sömu tegundar saman við ákveðnar
götur eða í sérstökum borgarhverf-
um. Þannig styðja þær hver aðra
og fólk leggur leið sína í hverfið
eða götuna til að skoða eða kaupa
ákveðna vöru. Skólavörðurstígur er
vísir að slíkri götu í Reykjavík. Þar
eru saman komnar allmargar litlar
sérverslanir með listmuni og skart-
gripi. Við Skólavörðustíg hefur
verslunum ekki fækkað á síðustu

Ný gólfbón
09 bónleysar
fémgÍ^Esteionasala
EIGNASALAN
í\
Ræstlvörur
Stangarhyl 4
110 Reyhjavík
Sím! 597 4141
,©5301500
HUSAKAUP
Suðurlandsbraut 52, vid Faxafen * Fax 530 1501 • www.husakaup.is
VERSLUNIN GLUGGINN VIÐ
LAUGAVEG TIL SÖLU
Hentar vel tveimur samhentum aðilum. Besti sölutíminn
framundan. Frekari upplýsingar gefur Magnús á skrifstofu.

NAMSAÐSTOÐ
í stærdfræði og öðrum raungreinum fyrir
grunnskóla, framhaldsskóia og háskóla.
Tölvustærðfræði
Bókin um tölvustærðfræði er komin, kjörin bók fyrir
nemendur í framhalds- og háskóla sem vilja ná betri árangri.
Nánari upplýsingar á heimasíðu www.tolst.com
Tölvu- og stærðfræðiþjónustan ehf.,
Brautarholti 4, sími 551 5593
Miðborgin
Snúa þarf vörn í sókn,
segir Einar Örn Stef-
ánsson, og sem betur
fer eru ýmis teikn á lofti
um að sóknin sé hafin.
árum og má gera því skóna að það
sé meðal annars vegna þess að þær
styðja hver við aðra með því að
vera á sama stað, um leið og þær
veita hver annarri verðuga sam-
keppni.
Stórfyrirtæki flýja
Við höfum leikhús og óperuhús í
miðborginni, en ekkert kvikmynda-
hús. Reyndar eru þrjú kvikmynda-
hús í jaðri miðborgarinnar, Regn-
boginn, Stjörnubíó og Bíóborgin,
en ekkert í kjarna miðbæjarins.
Tvær stærstu ferðaskrifstofur
landsins eru farnar úr miðborginni,
önnur fyrir allmörgum árum, hin
nýlega, og þriðja stærsta ferða-
skrifstofan mun einnig vera á för-
um. Flugleiðir hafa lokað skrifstofu
sinni í miðborginni og Flugfélag
íslands hafði stutta viðdvöl í Hafn-
arstræti. Því miðrn- hefur ekki tek-
ist að tryggja að stórfyrirtæki
verði um kyrrt í miðborginni, en
slíkt er yfirleitt talið meðal helstu
forsendna þess að miðborgir standi
undir nafni.
Eg efast um að önnur höfuðborg
finnist í Vestur-Evrópu, og jafnvel
þótt víðar væri leitað, þar sem
stærstu flugfélög og ferðaskrifstof-
ur hafa ekki söluskrifstofur í
hjarta borgarinnar.
Snúa þarf vörn í sókn
Allt hringir þetta viðvörunar-
bjöllum, sem leggja þarf eyru við.
Eru þetta dæmi um hægfara
hnignun miðborgarinnar? Hvernig
á að bregðast við? Borgaryfirvöld
og aðrii- hagsmunaaðilar þurfa að
taka höndum saman og leita leiða
til að efla verslun og viðskipti í
miðborginni. Þetta má gera með
margvíslegum hætti, en hér skal
aðeins drepið á örfá atriði.
Búa verður í haginn fyrir sér-
verslanir sem bjóða margskonar
varning að degi til og kvöldlagi.
Efla verður verslanir sem þjóna
jafnt íbúum í miðborginni og þeim
sem þar starfa. Sérstaka áherslu
þarf að leggja á verslun við Lauga-
veg, sem er helsta verslunargata
borgarinnar. Þar er þörf á auknu
verslunarrými og verður því best
fyrir komið norðan megin við göt-
una. Þannig má bæði nýta land-
hallann til að takmarka sýnilegt
umfang slíkra viðbóta og veita bíla-
umferð beinan aðgang frá Hverfis-
götu.
Byggja þarf miðborgina upp sem
miðstöð þróttmikils fyrirtækja-
rekstrar, án þess að fórna gæðum
íbúðarhverfanna í nágrenninu. Að-
koma umferðar í miðborgina þarf
að vera hnökralaus, merkingar
góðar við aðkomuleiðir og bflastæði
og upplýsingar og leiðbeiningar
fyrir gangandi vegfarendur. Móta
þarf áhugaverðar gönguleiðir um
miðborgina, sem hefðu aðdráttarafl
fyrir viðskiptavini verslana og aðra
gesti í miðborginni. Veita þarf leið-
beiningar um hönnun og hvetja til
breytinga til bóta á götuhliðum
verslunarhúsa. Koma þarf á götu-
lýsingu í samræmi við nútímakröf-
ur svo að miðborgin verði aðlað-
andi á kvöldin og í skammdeginu.
Endurskoða þarf fornar reglugerð-
ir sem hamla eðlilegu götulífi í
miðborginni, þannig að hægt verði
að spila á gítar eða selja kakó á
næsta götuhorni án þess að lög-
reglan eða heilbrigðiseftirlitið
hlaupi til og stöðvi „ósómann“. Það
þarf að snúa vörn í sókn í miðborg-
inni og sem betur fer eru ýmis
teikn á lofti um að sóknin sé hafin.
En betur má ef duga skal og þá
verða líka allir vinir miðborgarinn-
ar að leggjast á eitt.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Þróunarfélags miðborgarinnar.
Hnúðlax og fleiri laxar
ÉG VAR ásamt góð-
um vinum við veiðar og
töku sjónvarpsþáttar
um fluguveiðar í Hofsá
á dögunum. A meðal
þeirra fiska sem veidd-
ust var dálítið sérkenni-
legur fiskur sem við
könnuðumst ekki við og
líktist í fljótu bragði
engum fiskum sem hér
eiga straumlönd. Var
ákveðið að senda skepn-
una á Veiðimálastofnun
til nánari greiningar.
Hnúðlax
Pálmi Gunnarsson
Ekki stóð á svari og
reyndist fiskur þessi vera hnúðlax-
hrygna. Að líkindum kominn frá
Rússlandi eða Kanada. Þetta svar
þeirra fræðinga Veiðimálastofnunar
vakti mig til umhugsunar um eitt og
annað sem viðkemur líkamsbygginu
fiska. Og þá aðallega sporðinum - til
hvers hann er nú þar sem hann er og
hversu öflugt tæki sporðurinn er þeg-
ar flytja þarf það sem á undan honum
kemur hratt og örugglega á milli staða.
Kanada - Rússland - ísland, vega-
lengdir virðast þar engu máli skipta.
Þó er það eins og einstaka menn í
okkar vel upplýsta þjóðfélagi séu ekki
alveg með þetta á hreinu. Þar er ég að
tala um áhugamenn um sjókvíaeldi
sem dálítið hefur hljóðað í að undan-
fömu. Þessir ágætu boðberar stór-
gróðans í öðru veldi (það fyrra hrundi
með braki og brestum) hafa að undan-
fömu gefið tóninn og bent á framtíð-
arávöxtun uppá milljarða um leið og
þeir hafa gefið léttan skít í það sem
þeir kalla tilfinningavellukennt
svartnættishjal stangaveiðimanna og
veiðiréttareigenda.
Sporðurinn
Þá komum við að þessu með sporð-
inn. Eldismenn segja það nægjanleg
rök íyrir endurtekningu á vitleysunni,
þ.e. að hefja aftur sjókvíaeldi í stómm
stfl, að hafa kvíarnar nógu langt frá
nærliggjandi laxveiðiám og þar með
séu kvíar í Eyjafirði, Reyðarfirði og
Berufirði í góðu lagi.
Skyldu þeir ætla að setja laxinn
sem á að rækta í þessum fallegu fjörð-
um á róandi eða jafnvel eitthvað það-
anafverra.
Eitthvað hljóta þessir fiskar sem
nota á til undaneldis í framtíðareldis-
gróðalandinu að vera
skrýtnir. Kannski með
sporðinn öfugum megin
- fyrir framan hausinn?
„Gullfiskar!“
Fyrir mörgum áram
átti að græða ógurlega á
eldi laxfiska í sjókvíum.
Svo lituð einkennum
æðis kenndu við gull-
gröft vora stórkostleg
áform eldismanna að
helst mátti halda að nú
væri fundin lausn á öll-
um vanda í íslensku
þjóðfélagi.
Hrogn af norsku eld-
iskyni skyldu notuð til að kynbæta
aumingjana sem hér voru íýrir og
neituðu að vaxa jafnhratt og frændur
Fiskeldi
Flestum er í fersku
minni hrollvekjan, segir
Pálmi Gunnarsson, sem
hófst með eldisæðinu.
þeirra í Noregi. Um var að ræða for-
sendu fyrir væntaniegum gróða.
Hávær mótmæli vist- og líffræð-
inga með æðstu gráður voru hundsuð
og leyfði landbúnaðarráðuneytið inn-
flutning á norskum hrognum. Þó með
þeim fyrirvara að eingöngu mætti
nota þau í lokuðu umhverfi. Nú er
meiningin að nota þessa norsku eldis-
fiska í sjókvíaeldið og ljúka þar með
hringavitleysunni.
Flestum er í fersku minni hroll-
vekjan sem hófst með eldisæðinu og
náði hámarki nokkrum árum seinna
með algeru hruni.
í dag megum við þakka fyrir að
ekki fór verr - að stofnamir virðast í
nokkuð góðu lagi. Hinsvegar ber að
geta þess að erfðagallar geta komið
fram löngu seinna þannig að engin
ástæða er til fagnaðarláta.
En víkjum nú að sporðinum sem
varð jú kveikjan að þessu greinar-
korni mínu.
Allt tal eldismanna um að fjarlægð
kvía frá laxveiðiám skipti höfuðmáli
er rugl, sett fram til að slá ryki í augu
almennings. Ef slys verða og kvíar
láta undan þá sækir fiskurinn í nær-
liggjandi ferskvatn og hrygnir með
villta laxinum. Og vegalengdir skipta
þar engu máli.
Eldismenn segja einnig alltof mikið
gert úr slæmu ástandi villtu stofn-
anna í Noregi, á Skotlandi og írlandi.
Þessar staðhæfingar eru hættulegar
og vart svara verðar. Astandið er
hroðalegt og versnar stöðugt. Erfða-
mengun er vísindaleg staðreynd og
getur í versta falli haft í för með sér
aldauða villtra stofna laxfiska við ís-
landsstrendur.
Eldismenn verja málstaðinn með
kjafti og klóm af ofurskiljanlegum
ástæðum.
Þeir eru boðberar gróðahyggjunn-
ar og þurfa með einhveijum hætti að
sannfæra þá sem halda á leyfisveit-
ingunum og fólkið í landinu um ágæti
þess að hefja sjókvíaeldi í stórum stfl.
A sama hátt og mótmæli líf- og vist-
fræðinga, sem vöruðu við innflutningi
á norska laxinum á sínum tíma, voru
hundsuð, má búast við því að eldis-
mönnum takist að koma áformum sín-
um í framkvæmd nema látið verði
sverfa til stáls. í það minnsta auka
síðustu yfirlýsingar landbúnaðar-
ráðherra ekki bjartsýni mína um að
málið fái faglega málsmeðferð. Þai-
setti Guðni Ágússton til að mynda.
verðmiða á ákveðna firði á Islandi
sem ekki megi fóma undir fiskeldi. Er
vert að benda landbúnaðarráðherra á
það sem áður var nefnt um sporðinn,
þ.e. hversu öflugt þetta ágæta líffæri
er þegar leggja þarf í langferð.
Eg sá um daginn viðtal við Braga
Vagnsson veiðiréttareiganda frá
Burstafelli í Vopnafirði. Bragi var að
vonum áhyggjufullur yfir áformum
um fyrirhugað sjókvíaeldi í nærliggj-
andi fjörðum og benti réttilega á þá
miklu hættu sem hlotist gæti af
blöndun norskættaðra eldisfiska við
villta Vopnafjarðarstofna. Vonandi
ríða fleiri veiðiréttareigendur á vaðið
og láta í sér heyra ásamt öllum þeim
sem láta sig framtíð náttúru íslands
einhverju varða.
Ef menn vilja ala laxfisk til mann-
eldis þá eru aðrar leiðir til, öruggari
en ofurlítið dýrari leiðir og þær á að
velja. Ekki leiðina sem hefur sýnt sig
að taka lítið sem ekkert tillit tii nátt-
úrunnar, valda breytingum á vistkerf-
inu og vera þannig tifandi tíma-
sprengja.
Höfundur er tónlistarmaður.