Morgunblaðið - 02.12.2000, Blaðsíða 4

i LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Hátfðarhöld 1 Háskóla íslands í tilefni fullveldisdagsins
Deilt um
fjárveit-
Morgunblaðið/Jim Smart
Eiríkur Jónsson og Eyrún Eyþórsddttir lögðu blómsveig frá stúdentum að leiði Jóns Sigurðssonar.
ingar
SNÖRP orðaskipti urðu milli for-
manns Stúdentaráðs Háskóla ís-
lands og menntamálaráðherra á há-
tíðarsamkomu í HÍ í tilefni full-
veldisdagsins. Þar gagnrýndi
Eiríkur Jónssson, formaður Stúdent-
aráðs, stjómvöld fyrir að veita ekki
nægt fé til HÍ og benti á að framlög
hér til menntamála væru mikiu lægri
sem hlutfall af landsframleiðslu en í
nágrannalöndunum. Bjöm Bjama-
son menntamálaráðherra benti á að
framlag ríkisins til HÍ hefði hækkað
úr 2,6 milljörðum árið 1999 í tæplega
3 milljarða árið 2000, eða um 12,4%,
og að samkvæmt nýju fjárlagafrum:
varpi verði fjárveiting ríkisins til HÍ
tæplega 3,25 milljarðar, en það sé um
9,3% hækkun.
Stúdentar héldu fullveldisdaginn
hátíðlegan að venju og hófst hátíðar-
dagskráin með messu í Háskólakap-
ellunni þar sem sr. Kristín Þórunn
Tómasdóttir þjónaði fyrir altari og
Þorvaldur Víðisson flutti predikun.
Að messu lokinni var haldið í kirkju-
garðinn við Suðurgötu, þar lögðu stú-
dentar blómsveig við leiði Jóns Sig-
urðssonar og Auður Jónsdóttir
rithöfundur flutti minni hans.
Hátíðarsamkoma undir yfn-skrift-
inni „ísland í fremstu röð“ var haldin
í hátíðarsal Háskólans og var fjallað
um samkeppnishæfni menntunar á
íslandi annars vegar og menningar
hins vegar. Forseti íslands Ólafur
Ragnar Grímsson var heiðursgestur
hátíðarinnai' og umræðum stjórnaði
Sigmundur Emir Rúnarsson.
Bjöm Bjamason menntamálaráð-
herra, Páll Skúlason rektor, Ein'kur
Jónsson, formaður Stúdentaráðs, og
Guðrún Agnarsdóttir, forstjóri
Krabbameinsfélags íslands, fluttu
framsögur og áttu síðan í pallborðs-
umræðum um samkeppnishæfni
menntunar á íslandi.
Þrengt að HÍ íjárhagslega
Fjárveitingar til Háskólans urðu
nokkuð áberandi í umræðunni og
sagði Eiríkur Jónsson að samkeppn-
ishæfni Háskólans væri ekki góð þar
sem mjög væri þrengt að honum fjár-
hagslega. Hann benti á að í ná-
grannalöndunum væm framlög til
menntamála mun hærra hlutfall af
landsframleiðslu en hér og til að ís-
land stæði jafnfætis Finnlandi til
til
dæmis hvað þetta varðaði, yrði að
auka framlög til menntamála um sem
nemur 1% af landsframleiðslu, eða
um sjö milljarða. Eiríkur nefndi einn-
ig aðstöðumál Háskólans og sagði að
aðstöðuleysi skólans væri orðið gríð-
arlegt, en að ekki hefði verið tekið til-
lit til óska stúdenta og Háskólans í
þeim efnum. Eiríkur lýsti áhyggjum
af samkeppnisstöðu Háskóla íslands
gagnvart einkaskólum á háskólastigi
og gagnrýndi að þeir skuli fá ríkis-
fjárveitingar á sömu forsendum.
Framlög til HÍ hafa verið
aukin verulega
Bjöm Bjarnason benti á að fram-
lög tO HÍ hefðu verið aukin verulega,
um nær 400 milljónir eða 12,4%, milli
áranna 1999 og 2000 og að tO stæði að
auka þau enn, um nær 250 milljónir
eða 9,3%, samkvæmt nýju fjárlaga-
frumvarpi. Hann sagði að athuga
þyrfti að 28,6% íslenskra náms-
manna á háskólastigi væru við nám
erlendis og að það þyrfti að taka til
athugunar þegar framlög tO mennta-
mála hér væru borin saman við fram-
lög í öðrum löndum þar sem mun
lægra hlutfall sækti nám í öðrum
löndum. Bjöm sagði einnig að tO-
koma einkaskóla hér á landi breytti
engu um samkeppnisaðstæður HÍ,
hann væri þegar í samkeppni á al-
þjóðamarkaði, auk þess sem hann
hefði þá sérstöðu og þann styrk sem
þyrfti til að standast samkeppni við
aðra skóla hér á landi.
Páll Skúlason tók fram að samn-
ingur rfldsins og HÍ um kennslu og
fjárhagsleg samskipti sem gerður
vai' á síðasta ári væri mikið spor í
framfaraátt, en í kjölfar hans hefðu
framlög ríkisins til HÍ hækkað mjög.
Samningurinn er árangurstengdur
og byggist á nemendafjölda og sagði
Páll að innan skamms yrði kynntur
sambærilegur samningur vegna
rannsókna. Páll sagði að einn besti
mælikvarðinn á samkeppnishæfni HÍ
væri árangur nemenda er þeir héldu
utan í framhaldsnám og benti á að
þeir stæðu sig almennt mjög vel í
námi við bestu háskóla erlendis.
Guðrún Agnarsdóttir lagði áherslu
á mikOvægi menntunar og rannsókna
en að í þeim fæhst fjársjóður til fram-
tíðar þar sem fjölmörg tækifæri
væru falin, Hún sagði að vísindarann-
sóknum mætti líkja við töfra í ævin-
týrum þar sem þær færðu gjaman
fram nýja og ófyrirséða vitneskju og
áður hefðu jafnvel þótt óhugsandi.
Framlög til menningarmála
ekki eyðsla heldur ijárfesting
Samkeppnishæfni menningar á
Islandi var umræðuefni seinni hluta
dagskrárinnar og þar fluttu framsög-
ur Björn Bjamason menntamálaráð-
herra, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri, Tinna Gunnlaugsdóttir
formaður Bandalags íslenskra lista-
manna, Eyþór Arnalds forstjóri ís-
landssíma og Sölvi Bjöm Sigurðsson
íslenskunemi.
Björn Bjamason hóf mál sitt á því
að benda á að aldrei hefði verið staðið
að útrás á sviði menningar hér á landi
með öðmm eins hætti og nú í ár og
sagðist telja spennandi að fylgjast
ALLS hafa nú 28 beðið bana af
völdum umferðarslysa það sem af
er árinu og hafa ekki fleiri látist af
völdum umferðarslysa síðan 1988,
þegar 29 létu lífið í umferðarslys-
um. Umferðarslys á þessu ári hafa
verið óvenju mannskæð, en í þrem-
ur banaslysanna hafa þrír látið lífíð
og í tveimur þeirra létust tveir.
25. febrúar létust þrír í slysi þeg-
ar jeppi skall á rútu á Kjalarnesi og
þrjú ungmenni létust eftir harðan
árekstur fólksbfls og gámaflutn-
ingabfls á Suðurlandsvegi við bæinn
Strönd á milli Hellu og Hvolsvallar
9. ágúst. í fyrradag létust síðan þrír
í banaslysi á Reykjanesbraut, um
tvo kílómetra vestan við Kúagerði.
Frá því að Reykjanesbrautin var
tekin formlega í notkun 26. október
1965 hafa 52 látið þar lífið í umferð-
arslysum á þessari 58 kflómetra
löngu braut. Flest slysin hafa átt
sér stað á um átta kflómetra kafla
við Kúagerði, að sögn Sigurðar
Helgasonar, upplýsingafulltrúa
Umferðarráðs. Þá hefur þróunin
orðið sú að sífellt fleiri slys verða í
þéttbýlinu í Hafnarfirði, þar sem
götur bæjarins tengjast Reykja-
nesbraut.
Árið 1977 létust alls 37 af völdum
umferðarslysa og hafa aldrei fleiri
látist hérlendis á einu ári í umferð-
inni. Frá árinu 1977 fram til ársins
1991 létust á bilinu 24 til 29 í um-
ferðarslysum, að undanskildu árinu
1983 þegar 18 létust í umferðarslys-
um, en það ár var norrænt umferð-
aröryggisár. Frá 1991 til 1994
fækkar banaslysum talsvert, en ár-
ið 1994 voru 12 banaslys í umferð-
inni og þarf að leita aftur til ársins
1968 til að finna færri banaslys, en
með því hvaða árangri það myndi
skila og að það væri ekki síður spenn-
andi en að fylgjast með árangri rann-
sóknaogvísinda.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir sagð-
ist telja að æ fleiii væru að átta sig á
því að framlög til menningarmála
væru ekki „eyðsla" heldur „fjárfest-
ing“. Hún sagði að stjómmálamenn
yrðu oft að glíma við það viðhorf al-
mennings og fjölmiðla að útgjöld tfl
menningarmála væru fyrst og fremst
eyðsla og peningunum væri betur
varið í annað. Hins vegar væru þau
að fjárfesting, sem skilaði heflmikl-
um fjárhagslegum ávinningi auk þess
að stuðla að blómlegi'a samfélagi.
Tinna Gunnlaugsdóttir sagði að
markaðurinn yrði aldrei einn og sér
grundvöllur fyrir menningarstarf-
semi og sagði stuðning nauðsynlegan
til þess að hún næði að skila arði til
það ár var tekin upp hægri umferð
og létust þá aðeins 6 í umferðar-
slysum.
Hraði á vegum aukist
síðustu árin
Árið 1995 voru banaslys hins veg-
ar 24, en fækkaði í 10 árið 1996, og
virðist sem að banaslysum hafi farið
fjölgandi síðan. Árið 1997 létust 15 í
umferðarslysum, 27 árið 1998 og 21
árið 1999, og á fyrstu ellefu mánuð-
um þessa árs hafa 28 þegar látið líf-
ið í umferðinni.
„Það sem gerist þarna upp úr
1990 er að það eykst notkun örygg-
isbúnaðar, það er ekki spurning að
það er stór áhrifavaldur. Það er síð-
an staðreynd að hraði á vegum
landsins hefur aukist og það leiðir
hugsanlega til þess að slysin verða
samfélagsins. Hún benti á að víða er-
lendis, til dæmis á írlandi, hefði tek-
ist að auka fjármagn til menningar-
mála með skattaívilnunum.
Eyþór Amalds sagðist telja af hinu
góða að átvinnulífið skuli vera að ger-
ast æ virkari þátttakandi í menning-
arlífi. Hann mælti með að búinn yrði
til vettvangur fyrirtækja, stofnana og
hins opinbera þar sem mörkuð yrði
stefna í fjárveitingum til menningar-
mála, sem yrði fylgt við styrkvéiting-
ar, í staðvana eða tilvfljunar.
Sölvi Bjöm sagði að sér þætti sam-
keppnishæfni íslenskrar menningar
ekki velta á mögulegu brautargengi
hennar erlendis, heldur hvernig hún
snerti fólk hér. Þannig gæti þjóðin,
sem á ótal met miðað við höfðatölu,
verið stór í sinni smæð gagnvart
héiminum, jafnvel stærsta þjóð í
heimi, miðað við höfðatölu.
mannskæðari en ella,“ segir Sigurð-
ur.
Hann segir að tilviljanir ráði
einnig miklu varðandi umferðar-
slys, og að orsakir slysanna séu
kannski ekki alltaf þær sem verið
er að beina athyglinni að, eins og
hættulegur glannaakstur, heldur
megi rekja orsakir sumra mann-
skæðra slysa til þess að ökumenn
hafi sofnað undir stýri.
„Það sem er sífellt að komast
sterkar inn í umræðuna alls staðar
er sú staðreynd að við sættum okk-
ur ekki við þessi banaslys. Sið-
menntaðar þjóðir sætta sig ekki við
að svo margir láti lífið, og ég held
að það sé nákvæmlega sú hugsun
sem við þurfum að fá í ríkari mæli
inn í umræðuna um umferðarmál,“
segir Sigurður.
Skemmtilegar frásagnir um
losta, ágirnd og öfundsýki
hinna grísku guða en
heimskupör þeirra leiddu til
þess að stjörnumerkin tólf
festust á himninum.
„Illugi Jökulsson hefur
tekiö saman þessar
sögur og að mínu mati
ferst honum það vel úr
hendi. Hann hefur fynd-
inn og skemmtílegan stíI
... hann beitir kimninni
óspart... mjög skemmti-
leg og áhugaverð
lesning...“
Jón SvanurJóhannsson/
ViðskiptablaðiÓ
Heimskupör guðanna
„lllugi kryddar texta sinn með íronískum
samlikingum og hæfilega alvörulausum
útiistunum og tengir efnið þannig við veru-
leika sem lesandinn þekkir af eigin raun.“
Erlendur Jónsson/Mbl.
JPV FORLAG
Óvenju mannskæð umferðarslys á árinu
Tuttugu og* átta látist í
20 slysum í umferðinni
Dauðsföll veqna umferðarslysa á Islandi
arin 1966- 1999
Fjöldi látinna
35 ------------
30
25
20
15
10
5
Hægri umferð
Norrænt
umferðaröryggisár
"1966 1970 1975 1980
Heimild: http://www.umferd.is
1985 1990 1995 2000*
*Fyrstu 11 mánuði ársins