Morgunblaðið - 02.12.2000, Blaðsíða 50

MINNINGAR
- 50 LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 2000
t*.______________________________
MORGUNBLAÐIÐ
Friðar-
dúfa á
dauðadeild
„Það erhins vegar nœsta öruggt að
margir munu eiga erfitt með að kyngja
því að dæmdur morðingi og
glæpaklíkuforingi á dauðadeild í
bandarísku fangelsi sé meðal helstu
friðardúfna heimsins.
Eftir Hönnu
Katrínu
Frlðriksson
Utnefning til friðar-
verðlauna Nóbels
hefur gjarnan vakið
töluverða athygli og
umtal, jafnvel deilur. Það er
enda alþekkt að menn hafa á
því ólíkar skoðanir hvaða að-
ferðum heillavænlegast sé að
beita í þágu friðar. Það er hins
vegar næsta öruggt að margir
VinUflRF munu eiga
® erfitt með að
kyngja því að
dæmdur
morðingi og
glæpaklíku-
foringi á dauðadeild í banda-
‘‘■l rísku fangelsi sé meðal helstu
friðardúfna heimsins.
I nýliðnum mánuði bárust af
því fréttir að Stanley Williams
hefði hlotið útnefningu sviss-
nesks þingmanns, Mario Fehr,
til friðarverðlaunanna á næsta
ári. Williams þessi, sem gengur
undir gælunafninu „Tookie",
hefur setið á dauðadeild San
Quentin-fangelsisins í Kaliforn-
íu frá árinu 1981 þegar hann
var dæmdur fyrir fjórfalt morð
í tengslum við rán. Tíu árum
áður hafði garpurinn stofnað
glæpaklíku í Los Angeles sem
hann stjórnaði með slíkum
glæsibrag að á aðeins nokkrum
árum varð hún stærst og öflug-
ust sinnar tegundar í þessari
borg þar sem þó ku vera nokk-
ur fjöldi af slíkum klíkum. AI-
ræmd klíka hans, Crips, hefur
nú náð að teygja arma sína víð-
ar, allt til Suður-Afríku.
Bandarískum fjölmiðlum
fannst það auðvitað tíðindum
sæta að fangi á dauðadeild hlyti
þá upphefð að vera tilnefndur
til sjálfra friðarverðlauna Nób-
els og inntu svissneska þing-
manninn skýringa. Þær hafði
hann á reiðum höndum: Stanley
„Tookie“ Williams ætti verð-
launin skilin fyrir frábært for-
varnastarf sitt og hann væri
einn af örfáum sem ættu mögu-
leika á að ná til barna og ungl-
inga í götugengjum og sýna
þeim fram á villu síns vegar.
Þingmaðurinn sagðist ekki
sannfærður um sekt klíkufor-
ingjans. „Eg veit ekki hvað
hann gerði fyrir tuttugu árum,“
sagði þingmaðurinn og sendi
sænsku akademíunni tilnefn-
ingu sína. „Klíkuforinginn"
Tookie hefur meðal annars lagt
sig fram um að ná til barna og
unglinga með ritun bóka þar
sem hann lýsir ógnum götulífs-
ins og fangelsisdvalarinnar.
Hann mun hafa þann háttinn á
við ritun bóka sinna að lesa
samhöfundi sínum fyrir í síma í
15 mínútur í senn, en lengri
tíma fá fangar á dauðadeild
ekki til að semja bækur símleið-
is. Hann hefur greinilega varið
mörgum kortérum á þennan
hátt, því hann er skráður með-
höfundur níu bóka, sem allar
ganga út á að hvetja börn og
unglinga til þess að láta örlög
hans verða sér víti til varnaðar.
Tilraunir klíkuforingjans til
þess að láta gott af sér leiða,
þótt seint sé, eru auðvitað hið
ágætasta mál. Það er hins veg-
ar holur hljómur í röksemda-
færslu svissneska þingmannsins
sem segir að breytni klíkufor-
ingjans frá því að hann var
dæmdur sýni ungu fólki að allir
geti snúið við blaðinu, hversu
alvarleg mistök sem þeir hafa
gert. Sem sagt, dreptu fjóra og
þú getur samt náð að fóta þig á
ný. Uppeldislegt gildi þessa
boðskapar er ábyggilega ómet-
anlegt.
Þótt gamli klíkuforinginn eigi
sér vissulega aðdáendur þá fer
því fjarri að allir séu sannfærðir
um heilindi hans. Hann á sér
auðvitað eigin heimasíðu, þar
sem bækur hans eru kynntar og
þar er að finna „The Apology"
eða „Afsökunarbeiðnina“, með
stórum staf og ákveðnum
greini. I texta afsökunar-
beiðninnar lýsir klíkuforinginn
iðrun sinni yfir að hafa stofnað
götugengi sem hefur breiðst út
um alla Kaliforníu, víða annars
staðar um Bandaríkin og
jafnvel til annarra landa. Hann
kveðst ekki hafa gert sér grein
fyrir að götugengið myndi
leggja líf svo margra í rúst,
sérstaklega ungra blökkumanna
sem hafi skaðað aðra unga
blökkumenn. Hann biður öll
börn Bandaríkjanna og
Suður-Afríku afsökunar en
nefnir ekki einu orði aðstand-
endur þeirra sem hann svipti
sjálfur lífi.
Fangelsismálayfirvöld í San
Quentin eru heldur ekki
sannfærð um að klíkuforinginn
sé nýr og betri maður. Þau
halda því þvert á móti fram að
hann stjórni enn hluta
klíkunnar úr klefa sínum á
dauðadeildinni og segja að hníf-
stungu sem hann varð fyrir í
fangelsi fyrir nokkrum árum
megi rekja til valdabaráttu
innan klíkunnar.
En þingmaður í Sviss telur
sig vita betur. Hann telur
bókaskrif dæmda
klíkuforingjans vera af hinu
góða og það má vissulega til
sanns vegar færa. Allar
tilraunir til að létta oki
götugengjanna af fátækra-
hverfum Bandaríkjanna eru af
hinu góða. Ef maðurinn sem
það gerir átti hlut að stofnun
götugengis þá felst í því ákveðið
réttlæti að hann skuli reyna að
stemma stigu við þróuninni.
Sumir myndu jafnvel tala um
skyldu. En það gerir hann
hvorki að engli né vænlegum
verðlaunahafa friðarverðlauna
Nóbels.
+ Hallgrímur Eð-
varðsson fædd-
ist á Helgavatni í
Vatnsdal 14. mars
1913. Hann lést á
sjúkrahúsi Blöndu-
úss 18. nóvember
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Eðvarð Hallgríms-
son, bóndi á Helga-
vatni, og kona hans
Signý Böðvarsdótt-
ir. Systkini Hall-
gríms voru Albert, f.
1909, d. 1940; Stef-
ania, f. 1910, d.
1985; Sigurlaug, f. 1914, býr á
Dvalarheimili aldraðra á Skaga-
strönd; Aðalheiður, f. 1920, d.
1987. Uppeldisbróðir er Árni Sig-
urðsson, f. 1925, býr á Blönduósi.
Hinn 24. júní 1938 gekk Hall-
grímur að eiga eftirlifandi eigin-
konu sína Þorbjörgu
Jónasdóttur Bergmann.
Foreldrar hennar voru
Jónas Bergmann, bóndi
á Marðarnúpi í Vatns-
dal, og kona hans Krist-
ín Guðmundsdóttir.
Þorbjörg og Hallgrímur
eignuðust fjögur börn.
Þau eru: 1) Kristín, f.
18. janúar 1942, maki
Lárus Þórir Sigurðsson.
Þau skildu. Þeirra synir
eru a) Hallgrímur, f.
1963, sambýliskona
Þórhildur Þorgeirsdótt-
ir, f. 1971, þeirra sonur
Þorri, f. 1999. b) Hlynur Snæland,
f. 1973. Seinni maki Kristínar er
Gert Grassl, f. 1935.2) Jónas Berg-
mann, f. 13. maí 1945, d. 3. maí
1992, maki Sigurlaug Helga Mar-
onsdóttir, f. 1951. Þeirra börn eru
a) Maron Bergmann, f. 1975, sam-
býliskona Björk Rafnsdóttir, f.
1976, hennar börn eru Leó Garðar,
f. 1994, Hera Rán, f. 1997. b) Þor-
björg Otta, f. 1979, sambýlismaður
Jóhannes Ingi Hjartarson, f. 1975,
hans barn Sævar Ingi, f. 1995. c)
Kristin Helga, f. 1984.3) Eðvarð, f.
22. janúar 1948, maki Helga Guð-
mundsdóttir, f. 1948. Þeirra dætur
eru a) Þorbjörg, f. 1968, maki Jak-
ob Jakobsson, f. 1964, þeirra dæt-
ur eru a) Helga Dís, f. 1991, b)
Lára Lind, f. 1996, c) Edda Sól, f.
1998. d) Kolbrún Ósk, f. 1981, unn-
usti Magnús Ingólfsson, f. 1981. 4)
Guðmundur, f. 10. mars 1950,
maki Oddný Sólveig Jónsdóttir, f.
1952, þeirra böm em a) Oddný
Kristin, f. 1973, b) Jón Kristinn, f.
1979, unnusta hans Valdís Ásgeirs-
dóttir, f. 1979.
Hallgrímur var bóndi á Helga-
vatni og bjó þar alla sína búskap-
artíð. Árið 1934 fór hann á Héraðs-
skólann á Laugarvatni og dvaldist
þar við nám í tvo vetur. Frá árinu
1987 bjuggu þau hjónin á Hnit-
björgum á Blönduósi.
Útför Hallgríms fer fram frá
Þingeyrakirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
HALLGRIMUR
EÐVARÐSSON
I dag er Hallgrímur tengdafaðir
minn frá Helgavatni lagður til hinstu
hvílu að Þingeyrum. Það er dálítið
undarleg tilfinning - tómleiki og
söknuður - þegar þeir sem hafa fylgt
manni hálfa ævina hverfa brott. Hall-
grímur fæddist á Helgavatni og bjó
þar ásamt Þorbjörgu konu sinni í
nærri 40 ár. Síðustu 11 árin í félagi
við þá er þetta skrifar. Hallgrímur
var bóndi af lífi og sál og lagði metn-
að sinn í að bæta jörðina, rækta og
byggja upp. Hann var ákafamaður til
vinnu og geymdi aldrei til morguns
það sem hægt var að gera í dag.
Þrifnaður og reglusemi voru ein-
kenni Hallgríms og bar búskapurinn
á Helgavatni þess glögg merki. Hver
hlutur átti sinn stað. Það var fljót-
legra að geta gengið að hlutunum
vísum þegar þurfti að nota þá og ef
eitthvað bilaði var rétt að gera við
það strax. A Helgavatni var gest-
kvæmt og vel tekið á móti gestum.
Hallgrímur var fróður, las mikið og
var vel að sér um málefni líðandi
stundar. Það voru oft fjörugar um-
ræður við eldhúsborðið á Helgavatni
og veitingar rausnarlegar hjá Þor-
björgu.
Það var mikil glaðværð yfir heimil-
islífinu og átti Hallgrímur sinn þátt í
henni. Framkoma hans gagnvart
bömum og unglingum var einstök.
Þess nutu bömin mín að fá að alast
upp með afa sínum og ömmu, mis-
lengi að vísu, en hafa þau síðan í ná-
grenninu eftir að þau fluttu út í Hnit-
björg. Þá kom Hallgrímur oft
daglega fram í Helgavatn til dæmis
um sauðburð og í heyskap. Þegar
bömin fóru að geta borið sig yfir var
sjálfsagt að taka þau með sér í fjár-
hús og fjós. Afi bjó til litla hrífu til að
raka með kræmar í fjárhúsunum og
svo vom allir að hjálpa til og gera
gagn. Inni þurfti líka að klæða afa í
inniskóna og svo að toga hann upp úr
rúminu. Svo var spilað á spil og ýmis-
legt lagt undir til dæmis gömlu stíg-
vélin hans afa og gráa hryssan henn-
ar Kristínar Helgu.
Þegar ég flutti með bömin til
Sauðárkróks kaus Þorbjörg Otta að
ljúka skólagöngu á Húnavöllum. Þá
naut hún góðvildar hjónanna á Guð-
rúnarstöðum sem buðu henni að búa
hjá sér og svo afa síns og ömmu í
Hnitbjörgum sem voru fastur bak-
grunnur á erfiðum tímum.
Þorbjörg og Hallgrímur höfðu
gaman af að ferðast og gerðu það
töluvert innanlands. Þau eignuðust
snemma bíl og margt var farið á
gamla „Villis“. Þorbjörg bakaði
pönnukökur og útbjó nesti, svo var
farið eftir mjaltir á sunnudags-
morgnum og komið aftur íyrir mjalt-
ir á kvöldin. Þetta hétu „sunnudags-
bíltúrar" og voru farnir ef aðstæður
leifðu vegna sérstakra anna. Á ferða-
lögum fannst Hallgrími ekkert sjálf-
sagðara en taka fólk tali til að fræð-
ast um mannlíf og staðhætti. Skipti
þá engu hvort hann var staddur á
Austfjörðum eða Vestfjörðum. Fyrir
fáum árum bauð Magnús á Sveins-
stöðum Þorbjörgu og Hallgrími í
flugferð. Hann flaug með þau fram
yfir „Heiðarnar“ þar sem Hallgrím-
ur hafði farið í göngur og þekkti
hvert ömefni og Þorbjörg hafði farið
alla jeppaslóða með sonum sínum.
Þessi dagur var þeim ógleymanleg-
ur. En árunum fjölgaði og ferðalög-
unum fækkaði. Árið sem senn er liðið
hefur verið þeim Hallgrími og Þor-
björgu erfitt vegna versnandi heilsu.
í september fékk Hallgrímur áfall
sem hann náði sér ekki eftir. Hann
dó á Heilbrigðisstofnuninni á
Blönduósi 18. nóvember sl. Ég þakka
Hallgrími fyrir allt sem hann var
mér og börnunum mínum. Ég vona
að þau hafi hlotið í arf eitthvað af öllu
því góða sem hann hafði til að bera.
Mig langar til að kveðja hann með
sálmi eftir Stefán frá Hvítadal.
Kirkjanómaröll,
býðurhálpoghlíf,
þessi klukknaköll
boða ljós og líf.
Heyrið mannsins mál.
Lofið Guð sem gaf.
Ogmínsjúkasál
verðurhjjómahaf.
Kveikt er )jós við ljós,
burtersortanssvið.
Angarrósviðrós,
opnasthiminshlið.
Niður stjömum stráð,
engillframlyáfer.
Drottinsnægðognáð
boðin alþjóð er.
Guð gefi Þorbjörgu styrk á erfið-
um stundum.
Sigurlaug.
Maður með hjarta fullt af hlýju er
dáinn. Það er hann elsku afi minn frá
Helgavatni. Ég sit hér og hugsa til
þín afi minn og minningarnar
streyma í hugann. Þó að ég viti að þú
sért dáinn finnst mér eins og þú sért
samt hér hjá mér. Ég reyni að vera
ekki sorgmædd og hugsa um það, að
þér líði vel þar sem þú ert núna en
það er samt sorglegt að hugsa um
það að ég muni aldrei sjá þig aftur.
Aldrei aftur mun ég heyra hláturinn
þinn, aldrei aftur mun ég heyra rödd-
ina þína, aldrei aftur muntu segja
mér sögur og aldrei aftur muntu
kalla mig „frænku“. Ég veit þó að ég
mun aldrei gleyma neinu af þessu,
þetta mun ávallt lifa innra með mér
og þó að þú sért horfinn úr þessum
heimi munt þú aldrei hverfa úr
hjarta mínu. Ég man svo vel hvað
það var gott fyrir litla barnshönd að
halda í höndina hans afa, hann var
með svo traustar og hlýjar hendur
sem sögðu manni það, að hvað sem á
dyndi myndi hann passa mann.
Hjartahlýrri mann væri erfitt að
finna og alltaf skyldi hann taka
málstað þeirra sem minna mættu sín.
Mér fannst alltaf notalegt hvemig afi
kallaði mig „frænku“ og þegar ég
kom í sveitina til hans og ömmu sagði
hann nágrannabændunum að þetta
væri hún frænka hans frá Hvanneyri
og hann vissi ekki hvernig hann ætti
að fara að án hennar, búskapurinn
gengi svo miklu betur þegar hún
væri hjá honum. Þetta fékk lítið
barnshjarta til að kippast við af
stolti.
Það var alltaf gaman þegar við fór-
um saman á Blönduós. Það er þér að
þakka að ég þekki nánast hvem ein-
asta bæ á leiðinni til Blönduóss með
nafni. Þú sagðir mér hvað bæirnir
hétu og hlýddir mér svo yfir á leið-
inni til baka. Það var alltaf gott að
taka „hænublund“ með afa í hádeg-
inu og góð saga var gulls ígildi. Eg
trúi því að þú haldir áfram að segja
bömum sögur þar sem þú ert núna
og ég trúi því að þér líði vel. Það
verður erfitt fyrir ömmu að vera án
þín en ég skal biðja Guð um að passa
hana fyrir þig.
Elsku afi minn, ég sakna þín en þó
þú sért mér fjarri muntu alltaf vera
hjá mér og minningin um elsku afa
með hlýja hjartað mun aldrei deyja,
hún mun lifa að eilífu.
Þín
Oddný Kristín.
Elsku afi minn, um leið og ég kveð
þig með söknuði, hrannast minning-
amar upp í huga mínum. Á mínum
yngri ámm dvaldi ég svo oft hjá þér
og ömmu í sveitinni á Helgavatni og
það var mér alltaf mikið tilhlökkun-
arefni að koma. Ég tók sveitina fram
yfir allt. Þó að mamma og pabbi byðu
mér til útlanda vildi ég frekar vera
hjá ykkur. Þú varst alltaf mjög
skipulagður og gerðir allt svo vel, þú
vildir alltaf drífa í að gera hlutina
strax. Ég fékk alltaf einhver viss
hlutverk þegar ég kom og þú treystir
mér alltaf vel, hvort sem ég var úti í
fjósi, fjárhúsum eða í hvers kyns bú-
störfum. Ég fékk alltaf að vera með.
Þú varst mjög víðlesinn og varst allt-
af að fræða mig á hinum ýmsu mál-
efnum, við spjölluðum oft mikið sam-
an.
Það er margt sem er mér ógleym-
anlegt sem tengist sveitinni. Kaup-
staðarferðimar voru alltaf skemmti-
legar, þá fékk ég alltaf ískex eða
súkkulaðikex. Á leiðinni heim vildum
ég og Halli frændi alltaf fá þig til að
fara að austanverðu inn vatnsdalinn
þvi þá fengum við lengri bíltúr og oft-
ar en ekki uppfylltir þú ósk okkar um
það. Við Halli frændi fengum einu
sinni að hafa sinn hvom hvolpinn í
sveitinni og þá var gaman, við bjugg-
um til kofa úr pappakössum úti á túni
og lékum okkur mikið með þá. Ég
kom oft með margar af mínum vin-
konum í heimsókn og alltaf tókuð þið
amma vel á móti öllum.
Þetta er bara brot af minningun-
um sem tengjast sveitinni. Eftir að
þú og amma fluttuð út á Blönduós
höfum við Jakob og stelpurnar alltaf
reynt að vera dugleg að heimsækja
ykkur. Oft á sumrin fómm við í
marga bíltúrana, þú varst leiðsögu-
maðurinn og amma sá um nestið. Þú
þekktir allt svo vel og mundir öll
nöfn. Við fórum fyrir Vatnsnesið,
fyrir skagann, fram í Blönduvirkjun
og margt margt fleira. Það má nú
ekki gleyma öllum Vatnsdalshringj-
unum og nú síðast í júlí í sumar fór-