Morgunblaðið - 02.12.2000, Blaðsíða 44

i4 LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 2000 VIKU ini/ MORGUNBLAÐIÐ

L\) l\
Skiptar skoðanir um hvort farsímanotkun geti verið ógnun við heilsu fólks
Upplýsingar skortir
Bresk farsímafyrirtæki gagnrýnd fyrir að beina
auglýsingum sínum að börnum og ungmennum
Associated Press
Upplýsingar skortir um eitt helsta boðtæki upplýsingabyltingarinnar.
Lundúnum. Reuters. The Daily Telegraph.
MIKIÐ hefur verið rætt og ritað
um hugsanleg áhrif notkunar far-
síma á heilsu fólks og sýnist sitt
hverjum. Ekki er að undra að al-
menningur sé heldur ráðvilltur í
þessum efnum; vísindamenn greinir
einfaldlega á um hvort hér ræði um
raunverulega ógnun.
Fram til þessa hafa ekki verið
lagðar fram óhrekjanlegar niður-
stöður í þá veru að GSM-símar geti
kallað fram æxli í heila og önnur
veikindi en rannsóknir hafa leitt í
ljós að vera kunni að svo sé. Þá
telja sumir vísindamenn að þessi
búnaður geti, sökum geislunar, or-
sakað minnistap, höfuðverki og
krabbamein.
Á dögunum voru tvær greinar
birtar í læknatímaritinu The
Lancet þar sem lagðar voru fram
ólíkar niðurstöður rannsókna á
áhrifum GSM-síma.
Hættan mest í umferðinni
Dr. Kenneth Rothman, sem
starfar við Epidemiology Resourc-
es Inc. í Boston í Bandaríkjunum,
segir er að enn sé ekki komin
nægileg reynsla á notkun GSM-
síma til að unnt sé að kveða upp
dóm um hugsanleg áhrif þeirra á
heilsu notenda. Hann telur hins
vegar að sjálf notkunin feli í sér
hættu þar eð líkur á slysum aukist
til mikilla muna. Að sögn hans hafa
rannsóknir leitt í ljós að þeir sem
lengst ganga í notkun GSM-síma
eru meira en tvöfalt líklegri til að
farast í bílslysi en þeir sem nota
þennan búnað sparlega. „Miðað við
þær upplýsingar sem við höfum
handbærar er Ijóst að aðalógnunin
við heilsu almennings er fólgin í
árekstrum í umferðinni,“ segir dr.
Rothman. Jafnvel þó að vísinda-
menn sýni fram á tengsl notkunar
GSM-síma og krabbameins í heila
kveðst hann þeirrar skoðunar að
hættan á óhöppum í umferðinni
verði ávallt meiri.
Ahrif geislunar á efni í heila
Gerard Hyland, lífeðlisfræðingur,
sem starfar við Warwick-háskóla í
Bretlandi og Alþjóðlegu lífeðlis-
fræðistofnunina í Neuss-Holzheim í
Þýskalandi, er á öndverðri skoðun.
Hann telur að GSM-símar geti hafi
áhrif á heilsu manna á þann veg að
bylgjur þær sem þeir gefa frá sér
geti verið skaðlegar með ýmsu móti
Vísindamenn greinir á
um hvort farsímar geti
verið ógnun við heilsu
manna en almennt sýn-
ist ríkja sátt um að upp-
lýsingar skorti um hugs-
anleg áhrif búnaðarins.
og haft áhrif á líkamsstarfsemina.
Áhrif geislunar á dópamín í heilan-
um geti framkallað höfuðverki og
komið hafi í ljós að svefntruflanir
standi í samhengi við áhrif geislun-
ar á melatónín í heila. Hann telur
hins vegar að erfitt kunni að reyn-
ast að færa fram óyggjandi gögn
þessu til staðfestingar einkum sök-
um þess að menn virðist vera mis-
næmir fyrir þessum áhrifum.
Vísbendingar, ekki sannanir
Dr. Philip Dendy, fyrrum yfir-
læknir við Addenbrookes-sjúkra-
húsið í Cambridge á Englandi
skrifar fylgigrein með vísindagrein-
unum tveimur í The Lancet. „Fram
hafa komið vísbendingar sem vissu-
lega krefjast þess að þeim sé veitt
athygli en þær geta ekki talist
tæmandi sönnunargögn," sagði
hann í viðtali við Reuters-frétta-
stofuna. „Það er ekki til algildur
mælikvarði á öryggi. Kjarni máls-
ins er sá að enn er ekki nógu mikið
vitað um þær hættur sem kunna að
fylgja notkun GSM-síma.“
Viðvörun í Bretlandi
Sú ákvörðun heilbrigðisyfirvalda
á Bretlandi að framvegis skuli við-
vörun fylgja með hverjum þeim
GSM-síma sem seldur er þar í landi
er í anda þessarar niðurstöðu dr.
Philips Dendy.
Líklegt er talið að þessi viðvörun
verði í formi sérstaks bæklings sem
framvegis muni fylgja með hveij-
um nýjum farsíma sem seldur er í
Bretlandi. Stefnt hafði verið að því
að bæklingur þessi yrði tilbúinn áð-
ur en jólaverslunin mikla ríður yfir
af fullum þunga en ljóst er nú að
það verður ekki fyrr en á næsta
ári.
í yfirlýsingu sem heilbrigðis-
ráðuneyti Bretlands birti í vikunni
sagði: „Sá ótti er enn til staðar að
notkun GSM-síma geti haft skaðleg
áhrif.“
Börn og farsímar
í bæklingnum verður vakin at-
hygli á því að fullnægjandi upp-
lýsingar skorti um langtímaáhrif
notkunar GSM-síma og verður sér-
staklega vísað til þess að hún geti
ógnað heilsu bama. I framhaldi af
þessu var deilt á farsímafyrirtæki í
Bretlanai í vikunni fyrir að beina
auglýsingum sínum að börnum og
unglingum. Sir William Stewart,
fyrrum yfirvísindaráðgjafi ríkis-
stjórnar Bretlands, sagði söluað-
ferðir sumra fyrirtækja áhyggju-
efni þegar börn og ungmenni væru
annars vegar.
Sir William fór fyrir opinberri
nefnd sem rannsakaði farsíma og
áhrif þeirra á heilsu fólks á þessu
ári. Niðurstaðan var sú að engar
sannanir væru fyrir því að notkun
þess háttar búnaðar gæti haft áhrif
á heilbrigði viðkomandi. Hins vegar
ráðlagði nefndin að börn notuðu
farsíma aðeins í neyðartilvikum þar
sem óþroskaðir heilar þeirra kynnu
að vera næmari fyrir skaðlegum
áhrifum en þegar um fullorðna
væri að ræða.
Dr. Gerard Hyland tók undir
þetta á miðvikudag er hann sagði
að börn undir 18 ára aldri væru í
meiri hættu en aðrir þegar
farsímanotkun væri annars vegar
sökum þess að ónæmiskerfi þeirra
réði síður við áreitið. „Við vitum að
geislun hefur áhrif á heilastarfsem-
ina og að börn eru sérstaklega
næm fyrir henni. Þau áhrif sem ör-
bylgjur úr farsíma hafa minna um
sumt á truflanir í útvarpstæki.
Bylgjumar hafa áhrif á stöðugleika
frumna í líkamanum. Áhrifin eru
mest á taugarnar og valda höfuð-
verkjum, minnisleysi og svefntrufl-
unum. Ef farsímar væru fæðuteg-
und væri einfaldlega ekki leyft að
selja hana vegna þeirrar óvissu
sem ríkir um hvort óhætt er að
nota þá.“
TENGLAR
The Lancet www.theiancet.com
Fréttasíða breska heilbrigðisráðu-
neytisins: www.doh.gov.uk/
newsdesk/lndex.html
Umfjöllun tímaritsins New Scientist
um farsíma: www.newscientist.com
Skýrsla óháðrar rannsóknarnefnd-
ar:www.iegmp.org.uk/
Umfangsmikil könnun stendur yfír í
Bretlandi á viðhorfum fólks til vísinda
s
Ottast misnotkun erfða-
Caritas á íslandi
Styrktartónleikar
vegna krabbameinssjúkra barna
í Kristskirkju, Landakoti
sunnudaginn 3. desember
kl. 16.30
Á efnisskrá eru verk eftir:
T. Albinoni, Atla Heimi Sveinsson, J.S. Bach,
Cantus Diversi, J. Eccard, Zoltan Kodaly,
Orlando di Lasso, Maria Theresia von Paradis,
Frans Schubert, Sigvalda Kaldalóns,
Þorkel Sigurbjörnsson.
Flytjendur:
Þóra Einarsdóttir, sópran,
Gunnar Kvaran, sellóleikari,
Daði Kolbeinsson, óbóleikari,
Úlrik Ólason, orgelleikari,
Vox Feminae, kvennakór.
Margrét J. Pálmadóttir, stjórnandi.
fræðilegra upplýsinga
Reuters
Almenningur á Bretlandi telur raunverulega hættu á því að erfða-
fræðilegar upplýsingar verði misnotaðar og eru tryggingafélög sér-
staklega nefnd til sögunnar.
The Daily Telegraph.
EINN af hverjum þrem Bretum
telur að erfðafræði sé ósiðleg og
Qölmargir hafa áhyggjur af því
að upplýsingar um erfðalykla
(DNA) verði misnotaðar af
tryggingafélögum. Kemur þetta
fram 1 niðurstöðum könnunar
sem ráðgjafanefnd bresku ríkis-
stjórnarinnar (Human Genetics
Commission) hefur birt.
Þá kom einnig fram í könnun-
inni að 70% aðspurðra fannst
þau hafa fengið of lítið af upp-
lýsingum um stjórnun á þróun
lífvísinda og svipað hlutfall
kvaðst hafa litla sem enga trú á
því að reglum og reglugerðum
yndi fram með sama hraða og
vísindalegri þróun.
Formaður ráðgjafanefndar-
innar sagði: „Fólk áttar sig á
því að framfarir í erfðafræði
mannsins munu hafa mikil áhrif
á líf okkar. En við erum flest
kvíðin og óviss um hvert tæknin
kann að stefna og þau hugsan-
Iegu vandamál er kunna að
koma upp varðandi verndun
einkalífs og þagnarskyldu."
Ósammála aðgangi
tryggingafélaga
Ráðgjafarnir eru að kanna
viðhorf almennings til notkunar
erfðafræðilegra upplýsinga. Um-
ræðuplagg þeirra var birt í
byrjun vikunnar og er þetta
hluti af víðtækri athugun á við-
horfi fólks til vísinda.
I könnuninni kom líka fram,
að 90% aðspurðra telja að þróun
í erfðafræði muni leiða til þess
að Iækning finnist við mörgum
sjúkdómum. En töluvert stór
minnihluti, 30%, telur að með
erfðafræðirannsóknum sé verið
að „grípa fram í fyrir náttúr-
unni“ og því séu þær siðleysi.
Sjötíu og sex af hundraði að-
spurðra voru ekki sammála því
að tryggingafélög ættu að hafa
aðgang að niðurstöðum erfða-
rannsókna, sem sýna fram á
hverjum sé hætt við sjúkdómum,
til þess að geta ákveðið hvort ið-
gjöld skuli hækkuð eða lækkuð.
Þá kom fram skýr andstaða
við að erfðaupplýsingar væru
notaðar til þess að athuga hvort
starfsfólk væri líklegt til að
veikjast oft eða fara snemma á
eftirlaun (71-72% voru andvíg).
Aftur á móti voru 64-70% fylgj-
andi notkun slíkra upplýsinga til
þess að athuga hvort starfsfólk
væri viðkvæmt fyrir einhveiju,
eins og til dæmis efnablöndum,
á vinnustað.
TENGLAR
Human Genetics Commission:
www.hgc.gov.uk