Morgunblaðið - 14.12.2000, Blaðsíða 62

62 FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
*
Hverjir eru glæpa-
menn og hverjir eru
fórnarlömb?
JÁ, menn eru famir
að ræða um fíkniefna-
málin á Alþingi. Það er
góðs viti að þetta alvar-
lega vandamál skuli
• loks hafa náð svo langt
að komast á pallana
þar.
En því miður verður
að segjast eins og er að
enn þann dag í dag eru
menn á kolvitlausu róli.
Eg verð að taka undir
með Steingrími Sigfús-
syni að loforð fram-
sóknarmanna um millj-
arð í fíkniefni fór beint í
mig sem atkvæðaveið-
ar. Og það hefur sann-
að sig síðan að vera satt. Það er eng-
in heildstæð stefna sjáanleg í
þessum málum hjá ríkisstjóm Is-
lands því miður. Og ef það er satt að
"rtekist hafi að eyða rúmlega átta-
hundruð milljónum til þessara mála
án þess að nokkuð hafi gerst af viti
þá er það bara sorglegt. Því þrátt
fyrir alla þessa peninga eru jafn-
margir eða fleiri fastir í netinu og
jafnmikið er af efnum í umferð og
fyrr. Og nú ætlar dómsmálaráðherra
að fara að þyngja refsingar við fíkni-
efnabrotum. Hvaða brotum?
Málið er eins og ég sagði áðan að
það eru því miður mjög rangar
áherslur í gangi. Eg hef oft bent á
hvað gera þarf, meira að segja skrif-
■ að öllum alþingismönnum og ráð-
herrum landsins bréf þar sem ég
lagði málin á borðið en ekkert hefur
heyrst, ekki ein einasta tillaga eða
frumvarp sem tekur undir þau mál-
efni sem ég hef rætt.
í fyrsta lagi vil ég segja þetta: Það
verður að skilgreina hverjir eru
glæpamennirnir og hverjir eru fóm-
arlömbinn. Það á alls ekki að eyða
púðri í að hundelta vesalinga sem eru
með eitt gramm eða tíu af einhverju í
vasanum, það þjónar engum tilgangi
nema þeim einum að auka eftir-
spumina og auka vasatekjur glæpa-
manna sem enginn reynir að finna út
hverjir era. I öðra lagi á alls ekki að
setja þá fíkla inn í fangelsi. Þeir eiga
heima á lokaðri stofnun sem gerir
þeim kleift að komast út í lífið aftur.
Það era margir heimavistarskólar
um allt land sem standa
auðir og það væri gott
mál að taka einn slíkan
undir meðferðarstofn-
un fyrir þetta ólánsama
fólk. Þar yrðu læknar,
sálfræðingar og félags-
fræðingar. Fræðing-
arnir sem geta leið-
beint fólki sem getur
ekki ráðið við líf sitt
lengur. Fangelsi era
ekki hæf til að sinna
þeim, það veit ég af
dapurri reynslu. Það
þarf svo að koma þeim
út í lífið aftur þegar af-
plánun lýkur, kenna
þeim að vinna og
standa sig. Þetta krefst væntum-
þykju og þrautseigju. En við höfum
ekki efni á að missa endalaust sífellt
Fíkniefni
✓
Ahugaleysi stjórnmála-
manna á fíkniefnavanda
þjóðarinnar er Asthildi
Cecil Þórðardöttur
mikið áhyggjuefni.
fleiri niður í svaðið. Ég veit alveg
hvað ég er að tala um og þetta er eina
leiðin til að bjarga þeim sem yfirleitt
er hægt að bjarga. Þegar hringrásin
byrjar; fíkniefni - afbrot - fangelsi -
fíkniefni.... Þá er svo sannarlega
komið í óefni. Einstaklingamir svo
brotnir að þeir hjálpa sér ekki sjálfir,
oft foreldrar búnir að gefast upp og
þeir mæta engu öðra en hörku og
fyrirlitningu hjá kerfinu. Ég hef
gengið frá Pílatusi til Heródesar með
svona mál oft og mörgum sinnum og
ég þekki þessa fyrirlitninu og kerf-
isbundnu neitun allt of vel. Aðeins
einu sinni á þeim ferli varð ég vör við
manneskjulega framkomu hjá
starfsmanni hjá Fangelsismálastofn-
un og það reyndist svo sannarlega
þess virði.
Kæra Sólveig Pétursdóttir, ég get
alveg sagt þér, að þyngja refsingu
eins og þú ert að hugsa um eykur að-
eins á vandann. Ég trúi því að allt að
því 70% sjálfsmorða hér á landi geti
skrifast beint á kerfið, þ.e. dóms-
málakerfið og félagsmálakerfið. Fólk
búið að gefast upp og engin leið til
undankomu. Það hlýtur að vera
þungt að vita að aðgerðaleysi manns
leiðir til þess að manneskja tekur sitt
eigið líf. Og þið skuluð taka það til
ykkar sem eigið það.
Ég spurði áður hvaða afbrot. Ég
sé nefnilega ekki að verið sé að taka
á þeim sem standa á bak við ósóm-
ann. Hvar era þeir? Sennilega uppi í
þjóðfélagsstiganum þar sem ekki má
blaka við þeim. Einhver fjármagnar
ballið. Ekki götubömin okkar. Það
er næsta ljóst.
Áhugaleysi stjórnmálamanna á
fíkniefnavanda þjóðarinnar er mér
mikið áhyggjuefni. Það er öragglega
töluvert stór hópur fólks sem á í
sárri nauð vegna þessa vanda og það
fólk gengst ekki upp í einhverjum
málamyndakosningaloforðum. Það
finnur vandamálið á eigin skrokki og
sinna nánustu og það sér ekkert
breytast svo það þýðir ekki að slá
ryki í augu. Meðan framkoma dóms-
yfirvalda, þar með talin lögregla og
fangelsisyfirvöld, breytist ekki til
nýs skilnings á sálarh'fi fíkniefna-
neytenda gerist ekki neitt jákvætt.
Og vandamálin halda áfram að vera
vandamál. Svo einfalt er það. Ég hef
komist að því af sjálfsdáðum að
endalaus þolinmæði, kærleikur og
traust er eina meðalið sem dugar
þegar í óefni er komið. Og ég veit að
margir aðstandendur era svo brotnir
og illa famir að þeir geta ekki meir,
þá verður kerfið að koma inn og
breyta um gír til þess að fækka
ólánsmönnunum, afbrotunum og
sjálfsvígunum. Og það er einungis
hægt með því að skilja mannlega sál
og afleggja þungt, ósveigjanlegt
andstyggilegt kerfi sem bókaormar
og vélmenni hafa búið til.
Ef þessi orð komast inn í sál ein-
hvers af þeim sem stjórna þessu
landi þá er vel, annars verð ég sjálf
að fara að vinna að því að koma mér á
hið háa Alþingi til að þessi mál heyr-
ist.
HOfundur er raraþingmaður
Ftjálslynda flokksins á Vestljiirðum.
Ásthildur Cecil
Þórðardóttir
■'s

EINSTAKT MEISTARAVERK
Djúphugul og heillandi skáldsaga
Eitt mesta stórvirki heimsbókmennta
20. aldarinnar, Doktor Fástus eftir
þýska nóbelskáldið Thomas Mann,
er nú loksins komið út á íslensku í
vandaðri þýðingu Þorsteins
Thorarensen,
Áhrifamikil örlagasaga tónskálds
sem selur Kölska sál sína til að
öðlast frægð og frama. Höfundur
tekst á við ótal spurningar er varða
manninn og eðli hans, trúarbrögð,
siðfræði og tónlist. Táknræn lýsing á
upplausn og spillingu þjóðfélagsins
á ógnaröld nasismans.
Njörvasundi 15 A, 104 Rvk.
Sími 568 8433, Fax 5688142
Vefverslun: www.fjolvi.is
FJÖLVI
Villtur
eldislax
ÍSLENDINGAR
virðast láta sér það í
léttu rúmi liggja hvort
stórhuga áform um að
spilla náttúra landsins
sem þeir eru sífellt að
guma af, standa fyrir
dyrum. Við teljum það
sjálfgefið að vatnið
okkar sé hreint, að
fiskurinn í sjónum
verði alltaf ferskur og
ómengaður. Að loftið
sem við öndum að okk-
ur blási sjálfkrafa eit-
urefnum á haf út. Við
höldum að útlendingar
trúi því alltaf eins og
nýju neti að Island sé
hreint land og fagurt land.
Það var góð hugmynd að stofna
umhverfisráðuneyti á sínum tíma.
Lax
Þessi áform einkennast
af græðgi, segir Valgeir
Skagfjörð, og ef mig
misminnir ekki þá er
græðgi ein af dauða-
syndunum sjö.
Nú fer gamli góði bændaflokkurinn
með þennan málaflokk og ætti eðli
málsins samkvæmt að standa vörð
um landsins gögn og nauðsynjar.
Hverjir nema bændur hafa verið í
beinum tengslum við móður jörð í
gegnum tíðina? Þeir hafa ræktað
landið, nytjað það og stritað við það
í sveita síns andlitis. Þeir hafa alið
skepnur sínar á jörðum sínum og við
hin höfum notið góðs af. En misjafn
er sauður í mörgu fé eins og bændur
vita manna best og svo er einnig um
stjórnmálaflokka. En það era ekki
stjórnmálaflokkar sem móta hug-
myndir, og taka ákvarðanir. Það eru
einstaklingarnir sem það gera. Það
era þeir sem setja mark sitt á sög-
una með orðum sínum og athöfnum.
Ráðherra umhverfismála á Is-
landi er vonandi manneskja af holdi
og blóði og af því allar manneskjur
hafa þann dásamlega eiginleika að
geta hugsað, þá geri ég því skóna að
eins sé um ráðherra umhverfismála.
Ég gef mér það að ráðherra um-
hverfismála sem hefur fengið þá
náðargjöf að geta hugsað sjálfstæða
hugsun, geri sér grein fyrir því að í
starfinu felst að hlúa sem best að
umhverfinu. Þessi ágæti ráðherra
hefur nú snúið upp á veruleikann og
búið til sín eigin rök um að það sé í
lagi að rétta gráðugum peninga-
mönnum upp í hendurnar vottorð
um að þeir megi hefja hér eldi á
norskum laxi í stórum stíl, af því í
fljótu bragði virðist það geta aukið
þjóðartekjur um nokkra milljarða.
(Fyrir utan þá sem fara í vasa greif-
anna.)
Á sama tíma liggja fyrir upplýs-
ingar um hrun laxveiðistofna í þessu
sama landi og eldisfiskurinn kemur
frá, en ráðherrann lætur sér það í
léttu rúmi liggja. Það liggja fyrir
upplýsingar frá stórveldinu í vestri
um hrun laxastofna þar við land og í
Kanada. (Gott ef við höfum ekki
flutt út fóðrið í þessar laxeldisstöðv-
ar?) Það liggur fyrir að mengun frá
fiskeldisstöðvum á borð við þær sem
menn hyggjast setja á laggirnar
fyrir austan jafnist á við 40 þúsund
manna byggð. Það liggur fyrir að
ekki er hægt tryggja að norskur
eldislax sleppi ekki í íslenskar ár og
að ekki er unnt að tryggja að við
losnum við sjúkdóma sem fylgt hafa
laxeldinu.
Ráðherrann lætur það sem vind
um eyra þjóta að þessar fram-
kvæmdir fari í lögformlegt um-
hverfísmat. Hafi ráðherrann á ann-
að borð hæfileika til að hugsa, þá
hlýtur hann/hún að sjá
að eitthvað hlýtur að
vera að. Era Norð-
menn, Ameríkanar og
Kanadamenn bara vit-
leysingar?
Þessi rök sem menn
færa fyrir því að hefja
hér stórfellt laxeldi
sem ljóst er að ógnar
villtum laxastofni hér
við land, era harla önn-
ur en þau að menn ætla
sér að græða mikla
peninga. Fyrir mér
sem hugsandi mann-
eskju, þá einkennast
þessi áform af græðgi
og ef mig misminnir
ekki, þá er græðgi ein af dauðasynd-
unum sjö. Þessi sama dauðasynd
virðist vera orðin dyggð hér uppi á
landinu bláa. Hér er risin upp úr
bænda- og trillukarlasamfélagi stétt
manna sem hefur það eitt að mark-
miði í lífinu að raka til sín fé og
skipta þá meðulin litlu. Fornar bú-
jarðir og gömul óðalssetur ganga nú
kaupum og sölum og peningamenn-
irnir keppast um að bjóða í. Ekki
vegna þess að þeir hyggist reisa þar
sældarleg bú, nei, það er bara svo
ofboðslega gaman að spígspora um
þúfurnar og segja við sjálfan sig og
aðra: „Þetta er landið mitt!“ Svona
fer þetta í hringi. Laxastofnarnir
við landið hrynja. Við kaupum okk-
ur grafinn eldislax úti í búð, göngum
í efnahagsbandalagið og flytjum
bara inn mjólk, kjöt og grænmeti,
það er hvort sem er miklu ódýrara.
Bændur verða fluttir hreppaflutn-
ingum til borgarinnar og gerast
stöðumælaverðir, Wall-street liðið
rúntar um sveitirnar á jeppunum
sínum, býður erlendum viðskipta-
félögum til eldislaxveiða í ánum sín-
um (að sjálfsögðu fylgir veiðréttur-
inn með í kaupunum) svo einn góðan
veðurdag hrynur verðbréfamarkað-
urinn. Islenskri erfðagreiningu mis-
tekst að finna góðærisgenið sem
gæti haldið okkur á floti. Gróðavon-
arfyrirtækin verða gjaldþrota.
Menn kasta sér út um gluggana á
Kaupþingshúsinu og merjast til
bana á gangstéttinni fyrir neðan.
Visa-nóturnar í kössum verslunark-
lasana orðnar verðlausar þegar al-
þýða manna hættir að geta staðið í
skilum við kreditkortafyrirtækin.
Fínu bílarnir og jepparnir sem fá-
tæklingarnir halda að þeir geti eign-
ast fyrir milligöngu okurlánastofn-
ana grotna niður í Vökuportinu.
Landsbyggðin verður eins og sviðin
jörð, fiskurinn í sjónum orðinn
kvikasiflursmengaður, kvótakóng-
arnir flúnir til Brasilíu en hlutabréf-
in þeirra eru líka orðin verðlaus, svo
þeir enda h'f sitt á því að búa í
pappakössum og betla á götum Ríó.
Skyndilega verðum við aftur stödd á
byrjunarreit.
Það er oft talað um fluguveiði-
menn sem einhverja tilfinnigasama
og væmna sérvitringa. Er það
væmni að vera hugsandi maður? Er
það tilfinningasemi að láta sig varða
um landið sitt og gefa gaum að hin-
um raunverulega hjartslætti lífsins?
Er það sérvitringsháttur að líta á
annað en peninga sem verðmæti?
Svari því hver fyrir sig.
Hvernig væri að staldra við. Not-
um það sem okkur er gefið. Heil-
brigða hugsun. Ekki hugsa um
skammtímagróða. Hlúum að okkur
sjálfum. Landinu okkar. Látum
náttúrana njóta vafans. Við fengum
þetta land að láni skamma stund og
okkur ber siðferðileg skylda til að
varðveita það. Við fáum ekki annað
ef við eyðileggjum það. Kæru unn-
endur náttúruperlunnar sem okkur
var trúað fyrir í öndverðu, snúum
bökum saman og vekjum umhverf-
istáðherrann og aðra ráðamenn til
lífsins áður en það er orðið of seint.
Höfundur erleikari, leiksljóri og
fluguveiðimaður.
Valgeir
Skagfjörð