Morgunblaðið - 14.12.2000, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 2000 45
_________LISTIR_______
Ekkert getur
orðið eins og áður
BÆKUR
Unglingabók
LEYNDARMÁL
INDI'ÁNANS
Eftir L.R. Banks í þýðingu
Kristínar R. Thorlacius.
Útg. Muninn 2000.
LEYNDARMÁL indíánans er
því sem næst sjálfstætt framhald
af fyrri tveimur bókum Banks um
indíánann. Ég er þess þó ekki full-
viss hvort þetta framhald geti með
öllu talist sjálfstætt, þar sem mikið
myndi vanta upp á ef lesendur
hefðu ekkert gluggað í fyrri bók-
um.
Söguþáðurinn snýst um það, að
aðalsöguhetjan, Omar, hefur í fór-
um sínum töfralykil og með því að
snúa honum í skráargati skáps
nokkurs og kistu einnar getur hann
breytt plastfígúrum í lifandi verur,
þótt þær séu enn í sömu smástærð-
inni. Það liggur við að upp komist
um þetta leyndarmál í þessari sögu
og að allt fari á versta veg. Ómar
tekur því þá ákvörðun undir lok
hennar að nota ekki aftur töfralyk-
ilinn, en það tekst ekki sem skyldi,
því ófyrirsjáanlegar uppákomur,
sem ekki verður fjölyrt um hér;
koma einhverju allt öðru i kring. I
fyrri bókum komst Ómar að því að
þessar verur væru í raun einstak-
lingar frá fyrri tímum og að mögu-
legt væri að ferðast um tímann
með því að beita töfralyklinum og
gilti það meira að segja um Ómar
sjálfan og vin hans, Patrek.
Líkt og gefur að líta af þessari
stuttu lýsingu einkennist þessi til-
tekna frásögn nokkuð af vísunum
til fyrri bóka og þótti mér það ger-
ast leiðigjarnt á stundum. Vissu-
lega er þetta afturlit oft þarft og til
þess gert að leiða eitthvert þema
til lykta, en sagan verður fyrir
bragðið ósjálfstæð og ekki laust við
að maður spyrji sig þess hvort ekki
hefði farið betur á því að setja sög-
una fram sem það beina framhald
sem hún er, í stað þess að berjast í
bökkum við að gera hana sjálf-
stæða?
Burt séð frá þessum vankanti
streymir frásögnin kröfuglega
fram og heldur Banks vel á spöð-
unum hvað varðar spennuþrungna
framvindu og liðlega. Það er ein-
staklega mikið um að vera á sögu-
sviðinu og sjaldan ef nokkurn tím-
ann róleg stund. Til marks um
þennan hraða og öngþveitið á sögu-
sviðmu gerist það að Patrekur, vin-
ur Ómars, hefur með sér fellibyl í
farteskinu þegar hann eitt skiptið
snýr til baka úr ferðalagi sínu um
tímann. Allt leikur á reiðiskjálfi og
umbreytingarnar verða margs kon-
ar, umhverfið tekur stakkaskiptum
og söguþráðurinn með. Þetta ger-
ist reyndar á afskaplega heppileg-
um tíma og umbreytir svo gjör-
samlega öllum kringumstæðum á
sögusviðinu að ekki verður aftur
snúið. Slík frásagnartækni þykir
mér vera til marks um það besta
við þessa sögu Banks. Óumræði-
lega margt getur gerst á sögu-
sviðinu, og í hvert eitt sinn sem
undrin gerast breyta þau öllum
kringumstæðum og ekkert verður
sem áður var.
Aðalsöguhetjan gefur þessu ein-
kenni reyndar nafn meðan á einni
af mörgum ögurstundum í sögunni
stendur. Þegar Emma, frænka
Patreks, er búin að komast að
leyndarmálinu um litlu lifandi ver-
urnar hugsar Ómar með sér:
„Hann vissi að hér hafði orðið það
sem faðir hans kallaði skammta
stökk, breyting sem táknar að ekk-
ert getur nokkurn tímann orðið al-
veg eins og áður, og það var ógn-
vekjandi.“ Á sögusviðinu ber
allmikið á kvíða Ómars og hræðslu
við að kringumstæður fari úr bönd-
unum. Hann berst í bökkum við að
hafa stjórn á þeim og sjá fyrir það
ófyrirsjáanlega. Hann hefur þó
sjaldnast erindi sem erfiði. Þótt
margt misjafnt megi segja um sög-
urnar af indíánanum, þær hafa m.a.
verið harðlega gagnrýndar fyrir að
gera lítið úr indíánum, þykir mér
sýnt að þessi lýsing á kvíða Ómars
og ófyrirsjáanlegum kringumstæð-
um sé vel lukkuð. Það vottar ekki
fyrir siðaboðskap í því tilviki, held-
ur gerist það líkt og af sjálfu sér að
Ómar sættir sig við að geta engu
stjórnað og verða að treysta fólk-
inu í kringum sig fyrir leyndarmál-
um sínum. Að öðrum kosti fer illa.
Ragna Garðarsdóttir
Allt til jólanna
♦ ♦
í Hólagarði +♦♦
JD HLAUPAHJÓL: MICRO, RAZOR, JD BUG
ÖLL T0PP MERKIN í HLAUPAHJÓLUM
Skeifunni 11, sími 588 9890
Með og án
dempara.
Svissnesk
hönnun.
og öflug
hönnun
gefa mikið
burðarþol
og miklu betri
endingu.
Þola betur
öll stökk og
götuæfingar.
Fislétt og
níðsterk hjól
úr flugvélaáli.
Sterkar suður
af jakkafötum
ío tegundir
Verddæmi:
Verdáður Veró nÚ
Jakkaföt
Jakkaföt
Jakkaföt
9.995 kr. 6.996 kr.
12.995 kr. 9.096 kr.
13.995 kr. 9.796 kr.
Tilboð giidir frá 14. des. -17. des.
Allt vöruúrvalíð er í Kringlunni, takmarkað úrval í öðrum verslunum.

HAGKAUP
Meira úrvai - betri kaup
Oplð tll 22.00 ðll kvöld tll jóla