Morgunblaðið - 14.12.2000, Qupperneq 20

20 FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
HÖFUÐBORGARSVÆÐIÐ
Tillögur arkitektastofunnar arkitektur.is liggcja fyrir að deiliskipulagi Grófartorgs
Svona lítur tillaga arkitektastofunnar arkitektur.is að nýju deiliskipulagi Grófartorgs út.
Ný-
bygging
reist
á lóðinni
Vestur-
götu2
Reykjavík
AÐ BEIÐNI Borgarskipulags
Reykjavíkur hefur arkitekta-
stofan arkitektur.is gert til-
lögu að nýju deiliskipulagi
Grófartorgs. Reiturinn sem
dciliskipulagið nær til af-
markast af Grófinni,
Tryggvagötu, Naustunum og
Hafnarstræti. Er það unnið í
samræmi við gildandi Að-
alskipulag Reykjavíkur
1996-2016 með síðari breyt-
ingum sem fela aðallega í sér
samþykktir Þróunaráætlunar
Reykjavíkur. Reiturinn er
hluti af deiliskipulagi Kvos-
arinnar frá 1996.
Meginmarkmið deiliskipu-
lagsins er fjórþætt: að hlúa að
þeim byggingum og mann-
virkjum á reitnum sem teljast
hafa menningarsögulegt
gildi; að Ijúka uppbyggingu
reitsins með nýbyggingum
sem beri vitni þess besta sem
nútímabyggingarlist hefur
upp á að bjóða, en falli jafn-
framt vel að húsum á reitnum
og á næstu reitum við; að
bæta götumyndir, cn halda
jafnframt í sögulegt gildi
byggðarinnar; og að auka
umhverfislegt gildi byggð-
arinnar og bæta tengsl henn-
ar við umhverfið.
Byggingíirsag-a reitsins
Árið 1763 var fyrsta húsið
byggt á reitnum en það var
svokallað Fálkahús sem var
flutt frá Bessastöðum. Eins
og nafnið gefur til kynna
voru fálkar geymdir í húsinu
en eftir að verslun með þá
lagðist af skömmu eftir ára-
mót 1800 var húsið tekið und-
ir almennan verslunarrekst-
ur. Árið 1868 var Fálkahúsið
rifíð og nýtt hús byggt aðeins
norðar á lóðinni svo að hægt
væri að breikka Hafnar-
stræti. Breytingar voru gerð-
ar á húsinu 1907 og var Einar
Erlendsson fenginn til verks-
ins og er útlit hússins að
mestu óbreytt frá þeim tfma.
Húsið á lóðinni Vesturgötu
2, svokallað bryggjuhús, var
reist árið 1863. Það stendur
enn en hefur tekið miklum
breytingum og vaxið nokkuð.
Kvöð var um gang í gegnum
húsið svo að aðgangur að
bryggjunni væri opinn og var
honum ekki lokað fyrr en
1929. Húsið var því eins kon-
ar borgarhlið og fóru allir
sem komu með skipum til
bæjarins í gegnum þennan
gang.
Árið 1888 var ákveðið að
ganga út frá fyrstu gatna-
mótum í Reykjavík og núm-
erum húsa við Aðalstræti,
Hafnarstræti og Bryggju-
húsið. Það er ástæðan fyrir
því að þessi hluti Grófarinnar
hefur oft verið kallaður núll-
punktur Reykjavikur. f bygg-
ingarsögu Grófarinnar er
lagt til að fella inn í gang-
stéttina fyrir framan
bryggjuhúsið, Vesturgötu 2,
einhvers konar minnisvarða
um þessi timamót í sögu
Reykjavíkur.
Vestan við Bryggjuhúsið
stendur spennistöð sem
byggð var eftir teikningum
Guðjóns Samúelssonar 1920.
Lagt hefur verið til að spenni-
stöðin og Bryggjuhúsið verði
friðuð.
Árið 1924 lét Sleipnir hf.
reisa hús á lóðinni Tryggva-
götu 22 og var það m.a. notað
sem saltgeymsla. Nú er þar til
húsa skemmtistaðurinn
Gaukur á Stöng.
Fyrr á öldinni var reiturinn
að hálfu leyti úti í sjó, og lá
bólverk mikið, sem reist var
um 1890 frá vestri til austurs
eftir cndilöngum reitnum,
norðan við Bryggjuhúsið og
Brydepakkhúsið. Bólverk
þetta er elsta hafnarmann-
virki í Reykjavík. I gegnum
Bryggjuhúsið var port frá
höfninni og inn / bæinn og var
þar kallað hlið Reykjavíkur.
Á lóðinni Vesturgötu 2 er
enn sýnilegur hluti bólverks-
ins, ásamt grásteinshellulögn
frá sama tfma. Austurhluti
bólverksins kom nýlega fram
þegar var verið að grafa fyrir
viðbyggingu við húsið
Tryggvagötu 22.
Grafíð hefur verið niður á
bólverkið til vesturs frá þeim
hluta sem er sýnilegur í dag,
og kom í ljós að vesturhluti
ból verksins er þar óhreyfður
og liggur á u.þ.b. 60 cm dýpi
og endar við norðvesturhom
Bryggjuhússins.
Uppbygging
Helstu breytingar sem gert
er ráð fyrir á reitnum er að í
stað bflastæða á lóðinni Vest-
urgötu 2a komi nýbygging,
þijár hæðir og kjallari. Einn-
ig er gert ráð fyrir að reisa
megi á lóðunum Vesturgötu 2
og Tryggvagötu 22 nýbygg-
ingu meðfram Tryggvagötu,
þijár hæðir og kjallara. Þess-
ar nýbyggingar ljúka upp-
byggingu reitsins, og styrkja
og fullgera götumyndir hans,
að sögn arkitekta. Þær falla
að varðveisluverðum húsum
á reitnum í hæð og umfangi,
og tengja hann við umhverf-
ið, en að öðm leyti er þeim
ætlað að endurspegla nútíma-
byggingarlist eins og hún
gerist best, og því eðlilegt að
gera miklar kröfur um form-
un, efnisval og uppbyggingu
þessara húsa.
Við nýlega uppbyggingu
Listasafns Reykjavíkur hefúr
verið höfð að leiðarljósi
stefna þess ports sem var
gegnum Bryggjuhúsið. Það
hús hefur verið opnað í gegn í
þá stefnu frá aðalinngangi í
Tryggvagötu og að núver-
andi höfn. Er lagt til að þessi
tenging við núverandi höfn
verði styrkt enn frekar með
því að opnað verði á ný portið
gegnum Bryggjuhúsið, og að
glerhýsi í sömu stefnu verði á
nýbyggingunni við Tryggva-
götu 20. Gönguleið verði þar í
gegnum glerhúsið. Jaftiframt
verði bólverkið gert sýni-
legra bæði á lóðinni Vest-
urgötu 2 og 2a. Grafið verði
meira frá því og lóðirnar mót-
aðar til samræmis við það.
Komið verði upp vatnsspegli
norðan við bólverkið, og
„plankabryggju" yfir hann í
gönguleiðinni gegnum reit-
inn til minja um gömlu
bryggjuna og aðkomuna að
Reykjavík. Komið verði upp
setaðstöðu og upplýsinga-
töflum, þannig að staðurinn,
sem er þekktur fyrir að vera
bæði sólríkur og skjólsæll,
nýtist sem áfangastaður á
gönguleið.
Með þessu telja arkitektar
hjá arkitektur.is að náist góð
göngutengsl frá Ingólfstorgi
og allt til hafnarinnar, með
tengingu við minjar liðinnar
tíðar og menningu nútúnans.
Viðurkenningar
fyrir hreinsun
strandlengj unnar
Gardabær og Bessastaðahreppur
Frá nýafstöðnum aðalfundi SSH, þar sem Garðabæ og Bessastaðahreppi var afhent um-
hverfísviðurkenning SSH fyrir árið 2000. Á myndinni eru Erna Nielsen, formaður SSH, Ás-
dís Halla Bragadóttir, bæjarstjóri í Garðabæ, og Snorri Finnlaugsson, varaoddviti Bessa-
staðahrepps.
STJÓRN Samtaka sveitarfé-
laga á höfuðborgarsvæðinu,
SSH, veitir árlega sérstaka
viðurkenningu fyrir merkt
framlag til umhverfis-, útivist-
ar- og skipulagsmála, og hefur
gert svo í 17 ár.
Markmiðið með þessari al-
mennu viðurkenningu sam-
takanna er að hvetja sveitar-
stjórnir, hönnuði og fram-
kvæmdaaðila á höfuðborg-
arsvæðinu til að leggja áherslu
á það heildarumhverfi sem
mótað er á þessu sviði. Hafa
meira en tuttugu einstakling-
ar, stofnanir og sveitarfélög
fengið viðurkenninguna á
þessum árum. Að þessu sinni
eru það tvö sveitarfélög sem fá
viðurkenninguna, Bessastaða-
hreppur og Garðabær, en
bæði þessi sveitarfélög hafa
lokið sínum þætti í hreinsun
strandlengjunnar.
í haust var Garðabæjar-
veita tekin í notkun í sinni end-
anlegu mynd. í dælustöðinni
við Arnameslæk er safnað
saman skolpi frá tveimur að-
alræsum í Garðabæ og því síð-
an dælt um neðarsjávarlögn
frá Amamesi að dælustöð við
Sunnubraut í Kópavogi.
Garðabæjarfráveita er síðasti
leggur í röð fráveitna sem
Garðabær, Kópavogur, Sel-
tjamames og Reykjavík sam-
einuðust um fyrir átta ámm að
skolp frá þessum sveitarfélög-
unum, að mestu eða öllu leyti,
skyldi leitt í Skeijafjarðar-
veitu, sem sameinast í einni út-
rás frá Ánanaustum. Það era
14 ár síðan bæjarstjóm Garða-
bæjar hóf undirbúning að
þessum framkvæmdum með
setningu sérstaks holræsa-
gjalds í því skyni að standa
straum af fyrirhuguðum fram-
kvæmdum, sem þá var reynd-
ar ekki vitað hverjar yrðu.
Hreppsnefnd Bessastaða-
hrepps samþykkti í nóvember
1996 heildaráætlun um frá-
veitu í sveitarfélaginu, þar
sem sett era fram markmið og
lausnir í fráveitumálum sveit-
arfélagsins, svo sem gæða-
markmið varðandi viðtaka,
markmið um meðhöndlun úr-
gangs og markmið um fram-
kvæmdatíma. í heildaráætlun-
inni er það haft að leiðarljósi
að uppfylltar séu kröfur
mengunarvamareglugerðar
um hreinsun á skólpi áður en
það er leitt til sjávar og að
skólpi verði veitt til sjávar um
nægilega langa útrás svo að
tryggt verði að gerlamengun
við strendur Bessastaða-
hrepps verði innan viðmiðun-
armarka.
Heildaráætlun um fráveitu
Bessastaðahrepps var sam-
þykkt af Hollustuvemd rflds-
ins og heilbrigðisnefnd Hafn-
arfjarðarsvæðis síðla árs 1996
og í kjölfarið viðurkennd af
umhverfisráðuneyti. Þess má
geta að fulltrúi umhverfis-
ráðuneytis, sem umsjón hefur
með styrkjum til sveitarfélaga
í fráveitumálum, fékk á árinu
1997 heimild sveitarstjóra til
að nota fráveituáætlun Bessa-
staðahrepps sem viðmiðun
fyrir gerð slíkra áætlana sveit-
arfélaga, segir í fréttatilkynn-
ingu.
Frá árinu 1997 hefur verið
unnið að uppbyggingu frá-
veitukerfis Bessastaðahrepps
í samræmi við áætlunina.
Síðan þá er búið að ljúka við
þijár hverfisrotþrær í frá-
veitukerfinu og era þær nú
alls fimmtán talsins, fyrsti
áfangi stofnlagnar hefur verið
byggður, dæluhús sunnan
skólasvæðisins er komið í
notkun og fyrri áfangi megin-
útrásar hefur verið lagður, um
300 metra út í sjó.
Verðlaunagripimir að þessu
sinni vora hannaðir af Kol-
brúnu Björgólfsdóttur og
Magnúsi Kjartanssyni og eiga
að tákna samspil mannsins við
umhverfi sitt og náttúra.