Morgunblaðið - 14.12.2000, Blaðsíða 66

J>6 FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 2000______________________________________MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Boðberar
válegra tíðinda
EITT af þeim þung-
bæru verkefnum sem
lögreglan sinnir eru
sjálfsvíg. Lögreglunni
er skylt skv. lögum að
rannsaka voveifleg
dauðsföll, en til þeirra
teljast m.a. sjálfsvíg.
Henni er ennfremur
skylt að tilkynna nán-
ustu aðstandendum
um mannslát. Verkefni
þessi útheimta fag-
mennsku, þekkingu og
reynslu. Kiaufaleg eða
hranaleg framganga
lögreglumanna í slík-
um málum er með öllu
óásættanleg.
Ég starfa sem
reglumaður hjá
Reykjavík, nánar
Kristján Ingi
Kristjánsson
rannsóknarlög-
Lögreglunni í
tiltekið í rann-
Iðulega velti ég
þeirri spurningu fyrir
mér hvernig ég eigi
að tilkynna aðstand-
endum um sjálfsvíg
þeirra nánustu. Það
eru þung spor að bera
slík tíðindi á borð fyr-
ir fólk, sorg þeirra
verður átakanleg og
engin orð bæta fyrir
slík váleg tíðindi.
Eitt að hlutverkum
lögreglumanna og þá
oftast rannsóknarlög-
reglumanna er að
rannsaka bakgrunn
sj álfsvígsfórnarlamb-
ana. Það er gert með
því að ræða við nánustu aðstand-
endur þeirra. Þannig eru þeir innt-
ir eftir sjúkrasögu, áfallasögu og
fjölskyldutengslum þess látna.
sjálfsvígum einstaklinga, kemur í
þeirra hlut að biðja nánasta ætt-
ingja þeirra um leyfi til að láta
framkvæma réttarkrufningu á líki
einstaklinganna. Tekið skal fram
að menn verða ekki bornir til graf-
ar nema að ljós dánarorsök liggi
fyrir. Utiloka verður þann mögu-
leika að viðkomandi einstaklingi
hafi verið fyrirkomið eða látist með
öðrum hætti, en það er einungis
hætt með réttarkrufningu. Það
reynist lögreglumönnum oft erfitt
að rækja þetta hlutverk, sérstak-
lega ef þeir búa ekki yfir reynslu
eða njóta ekki aðstoðar reyndari
manna.
Oft þurfa lögreglumenn að hitta
aðstandendur sjálfsvigsfórnar-
lamba seinna og skýra út fyrir
þeim hvað blasti við þeim á sjálfs-
vígsvettvangi, hvað kom út úr lög-
reglurannsókninni o.s.frv. Það er
erfitt að segja frá þessu og að-
standendur krefjast svara við ýms-
um spurningum, oft spurningum
sem lögreglumönnum hefur láðst
að spyrja og geta því ekki svarað.
Það þarf að umgangast fólkið með
mikilli nærgætni við slík tækifæri.
Ég get aldrei gleymt þeim
stundum þegar ég hef gerst boð-
Sjálfsvíg Reynt er að finna orsakir fyrir við- beri válegra tíðinda. Þetta eru til- komandi sjálfsvígi. Orsakirnar eru finningaþrungin augnablik og hafa og unglinga í anda mannúðarhug- sjónar Rauða krossins. Afmæli
Allir verða að leggjast á
- i eitt að koma í veg fyrir
sjálfsvíg, segir Kristján
Ingi Kristjánsson, og
tryggja fólki í sjálfsvígs-
hugleiðingum aðstoð.
sóknardeild 3. Starfsmenn þessar-
ar deildar rannsaka m.a. sjálfsvíg
sem eiga sér stað í umdæmi
Reykjavíkurlögreglunnar. Þannig
hef ég síðustu árin öðlast mikla
-’Teynslu í slíkum málum ásamt
starfsfélögum mínum. Ég hef þurft
að fara á ýmsa staði og séð hvernig
fólk á öllum aldri hefur svipt sig lífi
með misjöfnum hætti. Það hefur
margoft orðið hlutskipti mitt að til-
kynna fólki um að þeirra nánustu
hafi svipt sig lífi.
Ég hef líka kynnst sjálfsvígi frá
sjónarhorni aðstandenda, en ég
missti fyrir tveimur árum náinn
fjölskyldumeðlim í sjálfsvígi. Ég
hef þannig kynnst sjálfsvígi frá
sjónarhorni syrgjanda og sjálfsvíg-
um frá sjónarhorni fagmanns.
oft eftirfarandi:
• Einmanaleiki
• Þunglyndi
• Afengis-, vímu- og fíkniefna-
neysla
• Niðurlæging
• Ymiss konar áföll
• Vanlíðan
• Félagsleg sefjun/smit
• Arekstrar við umhverfið.
• Langvarandi veikindi.
Sorgin brýst út með ýmsum
hætti, með tregablandinni reiði,
gráti, afneitun, algjöru niðurbroti
o.fl. Sumir bera harm sinn í hljóði
og fráföll þeirra nánustu virðast
ekki snerta þá, þótt maður viti að
innra með þeim fari fram sálræn
barátta.
Lögreglumenn sem sinna sjálfs-
vígsmálum verða að vera vakandi
fyrir því að aðstandendum sjálfs-
vfgsfórnarlamba verði veitt áfalla-
hjálp. Þeir þurfa að vera vakandi
fyrir möguleikunum á keðjusjálfs-
vigum hjá fólki, sérstaklega ungu
fólki, og reyna að gera viðeigandi
ráðstafanir til að koma í veg fyrir
þau. Þetta er oft gert með því að
leita aðstoðar presta, félagsráð-
gjafa, skólayfirvalda, lækna o.fl.
Þegar lögreglumenn hafa
grennslast fyrir um orsakir fyrir
fest fyrir lífstíð í minni mínu. Eftir
slíka vinnu hef ég oft verið ör-
magna. Ég hef komið heim ör-
þreyttur og lítið lagt af mörkum
fyrir fjölskyldu mína. Dætur mínar
hafa oft undrast og spurt mig:
„Pabbi, af hverju ertu svona leið-
ur?“ Ég get ekki svarað þeim að ég
hafi verið að vinna við harmleik og
mér stökkvi því ekki bros á vör. Ég
get engu svarað.
Ég veit að þetta gildir um flesta
lögreglumenn, sem sinnt hafa slík-
um málum, enda eru lögreglumenn
bara venjulegt fólk með tilfinning-
ar.
Að lokum vil ég koma því á fram-
færi að það verða allir að leggjast á
eitt að koma í veg fyrir sjálfsvíg og
tryggja fólki í sjálfsvígshugleiðing-
um aðstoð. Hvert einstakt líf er
dýrmætt. Eigi sjálfsvíg sér stað
verður að tryggja aðstandendum
fórnarlambanna viðeigandi áfalla-
hjálp, aðstoð í sorgarferlinu og
koma þarf í veg fyrir með öllum
ráðum að keðjusjálfsvíg eigi sér
stað.
Höfundur er rannsóknarlög-
reglumaður og ritari Lands-
sambands lögreglumanna.
Rauðakross-
húsið 15 ára
Á ÞVÍ 15 ára tíma-
bili sem starfrækt
hefur verið neyðarat-
hvarf og símaþjónusta
í Rauðakrosshúsinu
við Tjarnargötu í
Reykjavík hafa sótt
þangað 1.749 ung-
menni. Þá hefur tæp-
lega 60 þúsund sinn-
um verið hringt í
trúnaðarsímann. Börn
og ungmenni hringja
af ýmsum tilefnum -
til að létta á hjarta
sínu eða leita úrlausna
á aðsteðjandi vanda. Anna Þrúður
Fimmtán ára Þorkelsdóttir
starfsaldur er í sjálfu
sér ekki langur tími en að mínu viti
nógu langur til þess að öðlast vissu
um að í Rauðakrosshúsinu hefur
verið unnið merkt starf fyrir börn
vímuefnaofneyslu sem
margt ungmennið hef-
ur hlotið sár af, nokk-
ur aðeins skrámur,
önnur svöðusár og enn
þau sem til ólífis hafa
særst.“
Hugmyndafræðin
var því skýr allt frá
upphafi. Starfað
skyldi í anda og sam-
kvæmt markmiðum
Rauða krossins.
Koma á eigin
forsendum
Rauðakrosshúsið
hefur frá upphafi ver-
ið rekið í nafni og á
ábyrgð Rauða krossins en að sjálf-
sögðu hefur starfsemin tekið
breytingum í áranna rás, verið
Upphafið
Það var á aðalfundi Rauða kross
Islands 1985 að samþykkt var að
athugað skyldi sérstaklega „með
hverju móti Rauði krossinn gæti
orðið að liði í baráttunni gegn
fíkniefnaneyslu og komið þeim til
hjálpar sem heljargreipar fíkni-
efnanna hafa hremmt og aðstand-
endum þeirra og hefja þær aðgerð-
ir sem nú teljast brýnastar."
Skipaður var sérstakur vinnuhópur
sem fljótlega komst að þeirri nið-
urstöðu að brýnt væri að að koma á
fót hjálparstöð fyrir börn og ung-
linga af öllu landinu sem opin væri
allan sólarhringinn og veitti fyrstu
hjálp þeim sem væru í vanda vegna
fíkniefnaneyslu eða af persónuleg-
um eða félagslegum ástæðum.
Ég var formaður framkvæmda-
nefndar og sagði í ávarpi við opnun
hússins fyrir fimmtán árum:
„Rauði krossinn varð til á víg-
velli þegar reynt var að stöðva
blæðingar og bjarga lífi særðra
hermanna án þess að nafn þeirra
eða þjóðerni skipti máli. Þannig
ákváðu 8 deildir Rauða kross ís-
lands að vinna á sama hátt á víg-
velli nútímans gegn áfengis- og
Jólaland - Jólamarkaður fjölskyldunnar
Gönguskór göngubuxur svefnpokar • fjallafatnaður
flísfatnaður * sportfatnaður • vetrarúlpur sokkar • húfur
vettlingar bakpokar og töskur fótboltar sandalar og
margt, margt fleira á frábæru verði.
UTILIF

Jólamarkaður við Vatnsmýrarveg
Sími 545 1500 • www.utilif.is
1.749 ungmenni,
segir Anna Þrúður
Þorkelsdóttir, hafa
leitað aðstoðar í
Rauðakrosshúsinu.
aukin og endurbætt, en grundvall-
armarkmiðin verið óbreytt.
Rauðakrosshúsið er fyrst og
fremst neyðarathvarf þar sem
börnum og unglingum í vanda er
veitt aðstoð, s.s. húsaskjól, fæði,
stuðningur og ráðgjöf.
Ungmennin leita athvarfsins á
eigin forsendum, koma eða hringja
í vakthafandi starfsmann og ræða
málin. Athvarfið er fyrst og fremst
heimili en ekki stofnun þar sem er
viðkunnanlegt umhverfi og reglur
hússins eru í engu strangari en á
góðu heimili.
Sérstök símaþjónusta hófst 1987
og hefur hún verið æ síðan að
aukast.
Trúnaðarsíminn hefur ljáð mörg-
um unglingi eyra og gefið góð ráð £
samfélagi tímaleysis hinna full-
orðnu.
Á þessum 15 árum hefur at-
hvarfið hýst gesti, tekið við símtöl-
um í trúnaðarsímann auk fjölda
sem hefur komið í stuttar heim-
sóknir til stuðnings og ráðgjafar.
Fyrirtæki og opinberir aðilar
hafa sýnt þessari starfsemi mikinn
skilning. Þannig hefur Reykjavík-
urborg lánað okkur fallegt hús við
Tjarnargötu fyrir athvarfið og
Hekla hefur stutt okkur með því að
lána bíl til starfseminnar sem hefur
meðal annars nýst til fræðsluferða
í skóla á höfuðborgarsvæðinu og
annars staðar á landinu. Þjónustan
er nefnilega fyrir ungmenni af öllu
landinu og allar deildir Rauða
krossins - 51 að tölu - taka þátt í
rekstrinum.
Nýlega barst frekari liðsauki,
þvi stúlkurnar í fegurðarsam-
keppninni Ungfrú ísland.is ætla að
styðja starfsemi Rauðakrosshúss-
ins með ýmsu móti á komandi ári.
Fjöldi annarra aðila - ekki síst
klúbba og líknarsamtaka - hefur
einnig stutt Rauðakrosshúsið með
ómetanlegu framlagi af ýmsum
toga.
Nú á þessum tímamótum er
horft um öxl og efst í huga er þakk-
læti til allra þeirra sem stutt hafa
starfsemi Rauðakrosshússins á svo
margan hátt.
Þakklæti til deilda Rauðakross-
ins sem deilt hafa kostnaði við
starfið og síðast en ekki síst starfs-
manna, sjálfboðaliða og frum-
kvöðla þessa góða starfs sem lagt
hafa lóð sín á vogarskálar mann-
úðarhugsjónar Rauða krossins með
óeigingjörnu starfi í þágu barna og
unglinga.
Höfundur er formaður
Rauða kross fslands.