Skírnir - 01.01.1874, Qupperneq 115

BKÍÐKAUP KEISARADÓTTUR. HERFÖR TIL KHIVA. 115
skipan. f>ar eru 3 konungsríki mest og nafnkenndust: Khokand,
Bokhara og Khiva. Khokand og Bokhara hafa Rússar unnið
fyrir nokkrum árum, lagt allmikinn skika af landinu undir ríki
sitt, en lofaS konungunum a8 halda hinu og látið Jþá vinna
sjer lýðskyldueií. Kirgisar hafa lengi verið kallaðir í>egnar
Rússakeisara, en voru þeim lítt háðir, meðan þeir áttu konungana
í Bokhara og Khokand a8 bakjörlum, Fyrir því þóttust Rússar
til neyddir að taka þau ríki. Turkomanar hafa aptur á mótí
aldrei verið Rússum háðir, en jafnan gjört þeim versta óskunda
í ránum og gripdeildum, tekið fólk fyrir þeim og drepið eða
selt mansali til Iihiva og leitað þar hælis og athvarfs, ef Rússar
hafa ætlað ab taka ofan í lurginn á þeim. Af þessum rökum
töldu Rússar sjer einn kost nauöugan, að reyna til að ná því
ræningjabæli á sitt vald. Ríki þeirra þar í Asíu væri hætta
búin, ef Khiva-konungi væri látið haldast uppi að bjóða þeim
byrginn. Auk þess var verzlun þeirra þar eystra mesti hnekkir
að spellvirkjum Tartara. Khiva liggur við suðureudann á Aral-
vatni, upp með ánni Amu-Darja beggja vegna. Sú á bjet í forn-
öld Oxus. Miðpetti landsins er frjósamt vel, og er veitt á það
vatni úr Amu-Darja. það er á stærð við þýzkaland, en íbúar
á að gizka að eins hálf miljón. En út frá byggðinni á alla
vegu ganga eyðimerkur miklar og ófærar yfirferðar, og fyrir þá
sök er það ákaflega torsótt, og hefur Khiva-konungur löngum
skákað í því hróksvaldi, og haldið sig óvinnandi; svo hugðu
og margir menn hjer í álfu, og spáðu Rússum verstu hrakninga.
þetta var og eigi 1 fyrsta skipti, að þeir fóru með her á hendur
Khiva-konungi. Pjetur mikli sendi árið 1717 sveit manna austur
þangað og fyrir þeim Bekowisch fursta, en sá her komst eigi
lengra en á miðja leið og týndist þar hvert mannsbarn i eyði-
mörkinni fyrir vestan Aralvatn. Meir en hundrað árum síðar,
1839, gjörði Nikulás keisari út annan leiðangur þangað; honum
stýrði Parowsky hershöfðingi og varð hann frá að hverfa fyrir
sakir illviðra, vegleysu og vistaskorts. Veðráttan er jafnill sumar
og vetur: á vetrum ákafleg frost og snjóar, en á sumrum brenn-
andi hiti. Lokst tókst Rússum árin 1853 og 1854 að láta
8'