Skírnir - 01.12.1913, Blaðsíða 30

318
Nokkrar athugasemdir.
öllum þessum árum, og að hver sá, sem vill nota þetta
skjal sem sögulegt heimildarrit, verður að gera sjer ljóst,
frá hvaða tíma það er. E. A. hleipir þessu fram af sjer,
bersýnilega af þvi, að hann hefir sjeð missmíði á hinum
eldri skoðunum sínum, að skjalið væri frá 1263—1264 eða
1281. Betur hefði eg kunnað við, að hann hefði hreinlega
játað, að sjer hefði skjátlast, þegar honum var bent á
missmíðin með óiggjandi rökum. Það hefði enginn lagt
honum út til líta, heldur miklu fremur til sæmdar.
Hann hefur viðar enn á einum stað látið sjer sæma að
breita skoðun sinni eftir bendingum frá mjer1), og láir
honum það enginn. Bangt er það hjá E. A., er hann
kallar skjal það, sem hjer er um að ræða, »sáttmála«,
því að það er eftir efni sínu og inngangsorðum einhliða
alþingissamþikt. Að vísu tekur það upp efni sáttmálans
frá 1262 og bætir þar við kröfum um, að lögmenn og sýslu-
menn skuli vera íslenskir, og að utanstefningar skuli ekki
eiga sjer stað. Enn þetta breitir ekki eðli alþingissam-
þiktarinnar, hún verður ekki sáttmáli fremur firir það.
Skjalið ber það hvergi með sjer, að konungsvaldið haíi
samþikt það af sinni hálfu, og því getur það ekki með
rjettu heitið »sáttmáli« milli Islendinga og konungs. Höf.
virðist og hafa fundið til þess sjálfur, að skjalið er ekki
rjett kallaður sáttmáli, því að honum verður það oftar en
einu sinni að kalla það »vafasáttmála« (Rjettarst. Isl. 58.
bls. 3. neðanmálsgr. og 80. bls.). Að vísu heldur hann
því fram, að þau ákvæði skjalsins, sem ekki standa í sátt-
málanum 1262, kröfurnar um, að embættismenn sje íslenskir
‘) T. d. hjelt hann því áðnr fram, að orðið r é 11 r í Olafssáttmál-
anum og sáttmálanum 1262 táknaði eingöngu »hætnr firir meiðingar«
(Rikisriett. ísl. 164—165. bls.). ftagnvart þessu síndi jeg fram á, að
orðið hliti að hafa víðtækari merkingu i þessum skjölum (Upph. Kon-
ungsvalds 42.—43. bls.). Nú hefur höf. tekið aftur hina firri skoðun
sína og hallast að minni (Rjettarst. ísl. 74. bls.). í Ríkisrjett. Islands
179. hls. telur hann ósennilegt, að utanstefningar i Alþingissam-
þiktinni frá 1300 eigi meðal annars við útboð hers af Islandi. Þessu
andmælti jeg (Upph. konungsv. 57. bls.). Nú játar höf., að utan-
stefningarnar nái lika til úthoðs (Rjettarst. Isl. 84.—85. bls.).