Skírnir - 01.12.1913, Blaðsíða 71

Strætapentarinn.
359
hans. Hann hefur vakið eftirtekt — en hefur ekki
reist sig upp af götunni. Þessi augnabliksverk hans, and-
litin, horfa öll á mann svo kynlega, eins og með fyrir-
litning, haturslausri en þó djúpri og ólæknandi. Það er ein-
asta svar hans til þeirra sem koma og fara hjá honum,
og kunna að varpa augum undrunar eða aðdáunar á list
strætapentarans einstökum sinnum.
Meistarasniðið, þessi óttalausi, frjálsi leikur handar
og auga við drætti og liti, sem þeir frægu, fáu málverka-
smiðir eiga sér til ágætis, það brýzt fram einhverstaðar
í hverri mynd þessa manns, innanum óskiljanlegar syndir
á móti lögum listarinnar, ásetningsbrot og skrípislegan
klaufahátt. —
Og annað er þó enn einkennilegra. Hver einasta
andlitsmynd sem hann dregur upp, fljótur eins og elding
og þurkar út svo að segja jafnótt, ber í sér einn og sama
sviþinn, hvort það er heldur mynd barns eða öldungs,
mynd engils eða djöfuls.
Þessi undarlega líking allra myndanna, sem veltur á
einhverju örsmáu viðviki, á einhverri hárgrannri linu
einhverstaðar í uppliti eða yfirbragði andlitsins, virð-
ist vera lykillinn að gátunni um þetta eydda líf.
Hann pentar allskonar andlit, svipi æskunnar og ell-
innar, alvöru og lauslætis, svipi syndara og altarisdýr-
linga — alt nema eitt. Hann málar aldrei andlit meyja
eða ungra kvenna öðruvísi en svo að þau séu afskræmd
af spilling eða gjörð að skrípum.
Líkingin í andlitunum er svo falin undir öllum þess-
um grímum, að enginn getur séð af hverju hún er dregin
— svipi karls eða konu, en hann málar karlmannsandlit
í alvöru, hrein og svipgóð — og af því má ráða hvaðan
hann ber minninguna um þennan eina svip með sér.
Fyrirlitningin sem horfir á mann út úr draummynd-
unum hans — er hans eigin örmagna, vonlausa og eilífa
óvirðing á þvi öllu, sem hann hefur útskúfað sér frá. —
Hann ber það utan á sér, þar sem hann liggur fyrir fót-
um mannanna, að í honum er gott blóð, dýrt — vel ættað