Skírnir - 01.12.1913, Page 54

342
Nokkur orð um íslenzkau Ijóðaklið.
III. Kliðurinn í íslenzkum Ijóðum.
í öllu tali gerir röddin ýmist að vaxa eða sljákka.
í sundurlausu máli er ekkert fast skipulag á þessum radd-
brigðum; bilin milli raddbylgnanna eru þar allavega
mislöng. En í ljóðum og lögum hefjast raddbylgjurnar
með jöfnum millibilum og valda skipulegum, geðfeldum
klið. Hver kliður skiftist'því í stutt tímabil, sem öll
eru j a f n 1 ö n g, og þau má kalla d y n i (takta) af því
að það eru raddardynir (raddbylgjur), sem marka þessi
bil. Við heyrum dynina í ljóðum, hvort heldur þau eru
þulin eða sungin. Þau atkvæði (eitt eða fleiri), sem heyr-
ast í hverjum dyn, eru kölluð bragliður eða liður1).
Kliðurinn er réttur, ef tímabilin milli raddbylgnanna
(upphafa þeirra) eru öll jafnlöng — dynirnir jafnlangir2).
Til þess að halda réttum klið í söng er haft það ráð, að
»drepa dyninn* (»slá taktinn«). Til þess að finna,
hvort ljóð er kliðrétí, er öruggast að »k 1 i f a« (»skandera«)
hverja vísu, o: drepa högg með hendi eða fæti í hvert
sinn sem röddin stígur; fer þá jafnan svo, að höggið fellur
rétt um leið og raddhljóðið hefst í þvi atkvæði, sem stendur t
stigi bragliðsins, t. d.:
Kveld-a tek-ur sezt er sól —
I „ I , I „ I ,
Málstafirnir í upphafi stigatkvæðanna eru þvi eins konar
forskeyti, sem í raun réttri heyra til næsta lið á undan.
Atkvæði (samstöfur) orðanna eru ýmist löng (s e i m-
d r e g i n) eða stutt (s e i m 1 a u s); í fornöld var þessi munur
miklu meiri og skýrari í íslenzkunni en nú á dögum og fór
eftir öðrum reglum (F. J., bls. 12). Mikill seimdráttur verður
hér merktur Á h e r z 1 a n (orðþunginn) er alt annað,
hún hefir jafuan hvílt á upphafsatkvæði orðanna í íslenzku,
en þau atkvæði eru ýmist seimdregin eða seimlaus.
‘) Stundum er einn dynur í lagi látinn taka yfir tvo bragliði í
ljóðinu.
a) Þegar ljóð er þulið, má þó hægja kliðinn i svip, eða hraða
honum — líkt og i söng.