Skírnir - 01.08.1916, Blaðsíða 34

258
Hvað eru Kuntgens-geislar?
[Skírnir.-
ljósið fellur fyrst á, en sumt frá þeirri hlið lagsins, sem
fjær er. Þetta ljós hefir orðið að fara lengri leið en hitts.
sem sé fram og aftur gegnum þunna lagið. Það er þvi
orðið á eftir og slæst nú saman við Ijós, sem síðar fór
frá Ijósgjafanum, og endurkastast hefir frá framhlið lags-
ins. Við samslátt þessara tveggja ölduhreyfinga hverfur
alt Ijós nema einstöku litir, sem hafa byigjulengd, er á
við þykt lagsins. En enn þá reglulegri og glöggvari
verða áhrifin af samslætti ljósalduanna, þegar gjörðar eru«
fjöldamargar mjóar rákir, og með jöfnum millibilum, á
glerplötu. Falli hvítt ljós á þannig rákaða glerplötu, sjást
allir litir friðarbogans í réttri röð. Annars má fá svipuðr
áhrif af samslætti ljósaldnanna með mörgu móti, t. d. með
því að setja mörg göt á þunna málmplötu i reglulegum.
röðum. Þegar ljós fellur á plötuna, má sjá alls konar
litbrigði hinum megin við hana. Að eins er það skil-
yrðið, að götin séu öll eins að lögun og sett niður með
jöfnum millibilum, og mega bil þessi eigi vera að mun.
stærri en bylgjulengd ljóssins.
Auðvitað lék mönnum hugur á að gjöra tilraunir með
Röntgens-geislana, svipaðar tilraununum með samslátt ljós-
bylgnanna. Lengi sáu menn þó engin ráð til þess. En
1912 varð breyting áþessu; þá datt þýzkum manni, Max
v. Laue, í hug að nota til þess krystalla. En krystallar
er það kallað, þegar efnin taka á sig sérstaklega reglulega.
lögun með hvössum brúnum og sléttum flötum. Alþektir
eru silfurbergskrystallar, enn f remur er brendisykur
(kandís) og sódi oft í stórum krystöllum, en hjá hvítasykri.
og salti eru krystallarnir miklu minni. Langt er síðan.
sú skoðun kom fram, að orsökin til þessarar reglulegu
lögunar krystallanna væri sú, að efnisögnunum (mólikúl-
unum) í þeim væri niðurskipað í reglulegar raðir, en i öðr-
um efnum væri engin regla á þessum ögnum. Ef nú Rönt-
gens-geislarnir væri ölduhreyfing með bylgjulengd á borð
við bilið á milli mólikúlna krystallanna, þá datt Laue það
í hug, að vel gæti verið, að krystallarnir kæmu til leiðar
samslætti hjá Röntgens-bylgjunum á svipaðan hátt og rákaða-