Skírnir - 01.08.1916, Blaðsíða 75

'JSkírnir]
Utan nr heimi.
299
a. Seðlaútgáfa. Innleysingarskyldan og takmörkun seðla-
útgáfunnar falla niður í byrjun ófriðarins. Með seðlaútgáfunni fær
ríkið alment kaupmagn yfir vörum, en engar nothæfar vörur svara
til seðlaaukningarinnar. Seðlarnir falla þá í verði. Ef seðlalán og
önnur þvílík lán til ríkisins eru t. d. aukin úr 10 miljörðum
króna upp í 12 miljarða án þess að þjóðarauðurinn hafi aukizt,
þá þarf nú 12 krónur til að kaupa vörur, sem áður kostuðu 10
krónur. En ríkið fær samt sem áður 2 miljarða kaupmagn / hend-
ur og getur því keypt sjöttung allra vara í landinu. Nú ber þess
að gæta, að vöruforðinn minkar í ófriði, segjum t. d. í þessu dæmi,
frá 10 milj. eininga niður í 8^/g milj., svo að verðhrun peninganna
og verðhækkun varanna verður enn meiri. Áður var hlutfallið
milli peninga og vara 10 : 10, en nú er það 12 : 8V3, þ. e. a. s.
nú er um 44°/0 verðhækkun á vörum. Nokkur hluti af þ/zku
lánunum grundvallast á seðlalánum út á verðbréf. Fiönsku og
rússnesku lánin eru mestmegnis hrein og bein seðlaútgáfa af
hálfu ríkisins. Munurinn kemur fram eftir ófriðinn. Þegar þyzku
lánveitendurnir greiða skuldir sínar í lánssjóðina, þá getur ríkið
notað skuldagreiðslur þessar til að innleysa seðlana með, svo að
einungis verði eftir fast skuldabréfalán. Rússar og Frakkar þurfa
líka að ófriðinum loknum að leysa inn seðlana, en til þess þurfa
þeir t. d. að taka n / 11 skuldabréfalán.
b. Onnur lind, sem ausið er úr herkostnaði, er sparnaður
þjóðarinnar, auðmyndunin. Nothætar vörur eru sparaðar til ófrið-
arafnota og framtíðarframleiðslunn: er beint að hergagnasmíði. Ef
menn, sem spara, geyma peningana á k i s t u b o t n i n u m, þá
verður að eins breyting á verðlagi varanna. Aðrir menn geta þá
keypt því meira fyrir sitt fó, en óvíst er, að þjóðin spari neitt.
Yerði peningarnir lagðir inn í b a n k a, þá lána aðrir menn féð og
eftirspurnin eykst eftir vörum og vinnu. Ríkið getur þá einnig
lánað hjá bönkunum og fengið umráð yfir spöruðu kaupmagni
þeirra, sem leggja inn í bankana, gegn þvi að greiða vöxtu. Þetta
kaupmagn gengur svo til herkostnaðar.
Munurinn á þessari aðferð og seðlaútgáfu er, að bér svara
vörur og vinna til peninganna, sem ríkið fær umráð yfir, og peninga-
gildið breytist því ekki. Seðlaútgáfan gefur aftur á móti að eins
umráð yfir vörum og vinnu með því að svifta seðla þá, sem
fyrir eru, nokkrum hluta af kaupmagni þeirra. Þegar uppspretta
lánanna er sparnaður, verða það aðallega auðmennirnir, sem
lána ríkinu vísvitandi herkostnaðinn, með seðlaútgáf-