Skírnir - 01.08.1916, Side 95

. Skírnir].
Ritfregnir.
319"
svo að höfundurinn talar beiut til lesandans. Og sú lífsskoSun er
ekki sótt í erlendar bækur, heldur lærð í íslenzkum reynsluskóla.
Þess vegna verða algengar lífsreglur — að kunna sór hóf og sníða
stakkinn eftir vexti, að muna að lífið er alvara og ekki leikur, að
beita skynsamlegri ’nörku við sjálfan sig — nyjar í munni hans.
Síðustu blaðsíðurnar af »Hetjan horfna« eru ekkert annað en ver-
aldlegur Jónsbókarlestur, en þar er varla nokkur setning, sem
missir marks. Ber er líka umbótastefnan í kaflanum um hjóna-
efnin tvenn (bls. 132—33), þar sem önnur draga sig saman í rökkr-
inu, hugsa saman og vinna saman, svo að tilhugalífið verður eins
og búskapur og hjónabandið eins og tilhugalíf —, en hin finnast
um helgar og eru í háa lot'ti, þangað til hjónabandið kennir þeim,
að lífið er bláköld alvara og enginu leikur. Þessi hugsun er marg-
sögð, en hún er hér gerhugsuð á ísienzku og varla betur sögð a
öðru máli. Prestarnir á íslandi gerðu gott verk, ef þeir vildu
velja þennan kafla fyrir ræðutexta einu sinni á hverjum tveimur
misserum.
Yarla fer hjá því, að lesandinn líti stundum öðrum augum á
efnið en höfundurinn. I sögunni »Vegamót« hlýtur nokkuð af sam-
úðinni að fylgja »útlendingnum«, búfræðingnum unga, sem leggur
út í ófæruna og hrapar ofan í Svörtuskál. Þessi maður teflir djarft,
og sá er ekki tómur uppskafningur, sem leggur 'ífið undir; í hon-
um er sama efnið og hetjur eru gerðar úr. Og í sögunni »Utan
og innan við sáluhliðið« þykir mór höfundur líta óþarflega vand-
lætingasömu hornauga til hjónaefnanna, sem stikla á leiðunum í
kirkjugarðinum, full af ungri hamingju og án þess að hugsa um
hin döpru forlög, sem hafa endað undir torfunum. Því að þessi
bölgleymska mannanna er eitt af lífsskilyrðum þeirra og hefir aldrei
átt meiri þakkir skilið en nú á styrjaldartímunum. En þó er þetta
ekki svo að skilja, að Guðmundur hafi misskilið hlutverk sitt í
þessari sögu. Bölgleymskan getur orðið að kæruleysi um sorgir
annara, og gegn því kæruleysi, sem oft kemur af sljófu /myndun-
arafli, eiga skáldin að vega. Og það er vel gert í sögunni af
hjónunum í Hlíð, sem eru að fara með barnið sitt til greftrunar.
Við þá sögu mun margur vikna, þótt hann annars sé engin beygja.
Og svo flóttar böfundurinn inn í þessa sögu stuttum þáttum um
annað fólk og aðrar sorgir, sem búa þar undir nýuppgerðum leið-
um. — Enn þá man fólk þá, og þó ekki nema aðaldrættina, einu
sinni voru þær sorgir þó jafnnýjar og sárar og harmur Hlíðarhjón-
anna nú. Hann á fyrir höndum að fölna og gleymast síðan — og