Gefn - 01.01.1871, Side 44

44
með því konúngar réðu; en því lengra sem dró frá konúngs-
setrinu. því óvissari varð ríkisheildin og í rauninui öldúngis
takmarkalaus, nema þar sem haf, fjöll eða fljót réðu; sama
er að segja um »ríki« Alexanders mikla: það var i rauninni
ekkert ríki, heldur samsafn af löndum, án nokkurra fastra
takmarka, og líkt má jafn vel segja um Rómaveldi: þeirra
eiginlega »ríki« var Ítalía og Róm, en allt hitt rneira eða
minna laust í sér; Grikkir vörðu »land« sitt, en hugsuðu
ekki urn »ríki«; eins stendur og á með flest eða öll »ríki«
í Asíu og Afríku enn. En þó í þessum ríkjum eða löndum
væri eða sé ýmsir hlutir, sem þvínga mætti í skoðaninni
undir hugmyndina »Personal-Union«, þá var samt ekkert
slíkt samband til, því mannlegar stofnanir fá strax sitt nafn,
og hafi þær ekki nafnið, þá eru þær ekki til. Menn geta
yfir höfuð ekkerthugsað sér nafnlaust: ritníngin læturAdam
gefa öllum fuglum og dýrum nöfn, eins og fornöldin gaf
öllu nafn »sem heita hefir« og »nöfnum tjáir að nefna«. —
þá mun einhverr vilja spyrja oss í þaula: hvort þá ekki
hafi verið þjóðstjórn á Islandi í fornöld? þní svörum vér
þannig, að öll fornöldin er yfir höfuð einkennileg á því, að
hún sá ekki sjálfa sig og vissi eiginlega ekki til sín; hér
á Islandi réðu þeir sem voru ríkastir og gátu fengið mestan
flokk, en hvaða stjórn það var, eða hvort það væri nokkur
stjórn, um það hugsaði enginn. Alþíng, goðorð og slíkt
höfðu sín nöfn, og þar í var innifalin stjórnarhugmynd for-
feðra vorra. Allt annað er seinni tilbúníngur; orðið »þjóð-
stjórn«, »frístjórn«, »fríríki« o. s. fr. var ekki til. Orðið
»þjóð« kemur heldur aldrei fyrir, hvorki í sögum né kvæðum,
í sömu merkíngu og það er nú haft; jafnvel Grikkir og
Rómverjar, sem þó hefðu átt að vera glöggskygnastir í forn-
öldinni, höfðu engin orð sem alveg svara til þeirrar þjóðar-
hugmyndar sem nú ræður, því þó víða sé talað um »föður-
land« (— dulce et decorum est pro patria mori« — »nescio
qua natale solum dulcedine cunctos ducit, et immemores
non sinit esse sui,« og ótal fleira —), þá liöfðu menn í