Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1893, Blaðsíða 46

46
hafl staðið þar, því að þar er láglent. Veggir eru digrir, sem áðr
er sagt og 4—6 fet á heeð. Dropl.s. talar um skála í Mjóvanesi,
er Helgi Ásbjarnarson var þar. Ýmsar fornlegar gyrðingar og
stórkostlegar eru þar. Túngarðr er þar afar þykkr, og auk
þess hefir legið garðr frá túngarðinum og alla leið ofan að fljóti.
Þetta er einhver hin stórkostlegasta tóft, sem eg hefi séð, og er
þykt veggjanna undrunarverð. Ólíklegt er, að þær séu frá síðari
tímum, enda hefi eg nú fundið svo margar slíkar tóftir, að þær
hljóta að vera frá líkum tírna, því að ásigkomulagið er svo líkt,
enda veit eg rök fyrir, að sumar þeirra eru frá fornöld, og á
síðari timum bygðu menn ekki slík einstök stórhýsi. Það er
líklegt að minna húsið á þessari tóft hafi verið forhús til aðal-
hússins.
Fjórða fornbýlið fann eg á Krakalæk, rétt fyrir innan þing-
staðinn í Fljótsdalshéraði, Krakalækjarþing (Þáttr af Þorsteini
hvita bls. 37) og verðr því lýst síðar. Fjögur fornbýli, sem gefa
upplýsingar í þessu efni, hefi eg og fundið áðr sunnan og vestan-
lands, sem eg get leitt rök að, að sé með sínum fornu ein-
kennum, og sögurnar tilgreina hverir þar hafi búið. Þannig
hefi eg þá fundið fyrir víst 8 slík fornbýli, öll með sörnu aðal-
einkennum, eða þeirri einföldu húsaskipan, að einungis var ein
stór bygging eða hús, annaðhvort með afhlutum eða útbygging-
um, eða þá hvorutveggja. Verðr þvi ekki neitað, að þetta er
þegjandi vottr um húsabyggingar í fornöld, og kemr vel heim
við það, sem segir í Fljótsdælu hinni meiri bls. 36, og vanta þá
ástæður fyrir að ætla að þetta sé ekki fornt. Nú kynnu menn
að segja, að þessar tóftir sé ekki frá þeim tíma, sem hér ræðir
um, enn þótt þær væri yngri, sýna þær eigi að siðr húsaskipun
frá fornöld, því frá fornöld hljóta þær að vera. Eg hefi kannað
og skoðað tóftir svo hundruðum skiftir frá fornöld og til sfðari
tíma, og ákveða sögurnar um aldr sumra þeirra, eða nær þær
hafi lagzt i eyði. Þegar nú sögurnar greina um aldr sumra
rústa, þá eru fylztu líkur til að aðrar tóftir, sem eru enn með
sömu einkennum og í líkum jarðvegi, sé frá sama tíma. Það
stendr líkt á með gamlar tóftir og aðrar fornmenjar, að með
samanburði má fara mjög nærri um aldr þeirra, ef menn kunna
eftir að taka.
Ef rita ætti um byggingar og húsaskipun hér á landi í
fornöld, svo að það væri til verulegrar upplýsingar, þá er það
aðal-undirstaðan, að rannsaka hinar fornu byggingaleifar, bæði