Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1893, Page 76

76
tið Kalmans-tunguna. Tungan litla er hraunland, mest alt skógi
vaxið, enn þó blásið austantil. Þar sjást grjótrústir eigi alllitlar;
þó sést eigi tóftaskipun með vissu, enda hefir sauðahús verið
bygt á seinni tímum ofan á þá, sem liklegust er til að hafa ver-
ið bæjarrústin. Mannabein höfðu blásið þar upp; man gamalt
fólk eftir leifum af þeim; enn nú eru þa>r horfnar. — Olafr búfr.
í Kalmanstungu sýndi mér þessa staði i júlí 1891.
4. Geitland.
Svo segir Landnáma (I. p., 21. k.): »Ulfr son Grims hins há-
leyska nam land milli Hvítár og suðrjökla ok bjó í GeitlandO.
Nú á tímum er engin bygð í Geitlandi; enn bæjarústir sjást þar
fyrir víst á tveim stöðum. Eigi er hægt að lýsa þeim, því bæði
eru þær óglöggvar, ogsvoer fjalldrapi vaxinnyflrþær. Vestri rústin
er skamt fyrir austan Geitá, — sem rennr sunnanmegin Geitlands-
ins. Sá bær er nefndr Hamarendar; er þar hamragarðr við bæj-
arlækinn. Rústirnar eru undir brattri brekku, allfagri; sjást
fremr óglögg deili á þeitn, nema einni tóft, sem er sérstök og
mjög auðkend. Hún hefir dyr á norðvestrenda, enn afhús við
suðaustrendann. Það gæti verið hoftóft; enn þá ætti hún að vera
elzta tóftin, og er merkilegt, að hún skuli þá vera glöggust. Það
gæti líka verið stekkjartóft; hefði t. a. m. þessi bærinn lagzt í
eyði fyr enn hinn, er eigi ólíklegt, að hér hefði síðan verið hafðr
stekkr frá þeim bænum er eftir var. Lögun tóftarinnar bendir
lika fremr til þess; enn stór má sá stekkr þó hafa verið. Eystri
rústin er þar skamt frá. Þar heitir nú «Kot«. Þar eru þó stærri
og glöggvari tóftir, og mun á sínum tlma hafa verið stórbýli. Þar
mótar fyrir kirkjugarði og kirkju. Mun þetta hafa verið höfuð-
bólið Geitland, enn fengið nafnið »Kot« af þvi, að siðast mun
bygð þar hafa verið orðin fátækleg. Þykir líklegast, að bygðin
í Geitlandi hafi lagzt niðr fyrir þá skuld, að Geitá hefir smátt
og smátt eyðilagt engjarnar,, sem munu hafa verið á sléttunum
fyrir neðan bæina; enn þar er nú alt þakið möl eftir ána. Enn
líka kenna munnmæli því um, að horfið hafi vatnsbólið í «Koti«.
Á það að hafa verið hver, sem hafi fiutt sig og komið upp þar,
sem nú er hverinn Skrifla hjá Reykholti. Sjá má, hvar vatns-
bólið hefir verið i «Koti«. Það er lítil lind uppi í túnbrekku, og
hefir verið hlaðin innan. Litið er vatn i henni, enn virðist hafa
verið meira áðr. Eigi er hún sárköld, og steinar eru í henni
með hvitri skán. Þó er eigi útlit fyrir, að þar hafi verið hver.