Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Blaðsíða 28

30
harla ónákvæm. — í þessu sambandi er það og aðgætandi, að þótt
svæðið umhverfls voginn og Herjólfsdalur liggi ámóta hátt frá sjó,
þá er svæðið alt þar á milli miklu hærra.
En þótt óeðlilegt virðist að Leiðin sé sama og Ægisdyr, og eðli-
legast að þær hafi verið vestan til á eynni eða við hana rétt fyrir
utan dalinn, þá er ekki þar með sjálfsagt að þær hafi verið hin nú-
kallaða Kaplagjót(a). Þykir mér einna líklegast að Ægisdyr sé ekki
lengur til, heldur löngu horfnar, og það örnefni þá eðlilega líka. Ætla
eg að hamrar nokkrir eða drangar þar rétt fyrir utan, sem myndað
hafi einskonar dyr, hafi heitið svo í fornöld, en sjórinn hafi brotið
þá niður, því hér eru sífeld brim og víst oft ærið stórfeld, en berg-
ið ekki mjög fast né hart, mest móberg. — Nafnið Ægisdyr mun
hafa til orðið hér af því að mönnum hefir þótt það, er þeir kölluðu
svo, líkjast dyrum, sbr. Dyrhólaey (í fornöld Dyrhólmi). ¥ú verður
þarna við eyna ekki séð neitt, er veki hugmynd um dyr, og ekki
virðist mér Leiðin gera það heldur. — Kornhólshæðin og Heima-
klettur, hinn síðari fjall, líklega 20—30 sinnum hærri en hin fyrri,
sem er smáhóll, eru svo fráleitir því að vekja hugmynd um dyr, að
hún getur ekki vaknað við að sjá þá, nema undir þeim kringum-
stæðum, að verið sé að reyna að búa til skýringu á örnefni, sem
kent er við dyr, og sem mönnum hefir komið til hugar að kynni,
ef til vildi, að vera þar einhvers staðar.
Aður en eg lýk máli minu um Herjólfsdal og örnefni það sem
hann er miðaður við í Lnb., vil eg geta mannvirkis eins, sem þar
er rétt utan- og sunnantil við dalinn, skamt suður frá bæjarleifum
þeim, er áður var getið, litlu norðar og vestar en mynni hins svo
nefnda Hundraðsmannahellis. Er þetta allmikil upphækkun eða
haugur, sýnilega gerðar af mannahöndum i fyrstu, þareð í honum
er aðflutt grjót, eins og í rústabungunum inni í dalnum. Haugur
þessi er að nokkru úr mold og sandmöl, og gróinn grasi. Virðast
mér allar líkur til að hann sé yfir mann, er hér hafi verið heygður
í heiðni, og þá helzt Herjólf sjálfan. — Mun þetta vera dys (haug-
ur) sú hin sama, er Sigurður hreppstjóri nefnir hér að framan, aðra
í röðinni. >
Þá eru Ormsstaðir, bær Orms Herjólfssonar, »við Hamar niðri,
þar sem nú er blásit allt«. Þetta bæjarnafn er sennilega löngu
gleymt, þareð bærinn hefir snemma á öldum farið í eyði, eins og
Lnb. ber með sér. I 400 ára gömlu bæjatali á Vestmannaeyjum
er hann ekki nefndur.1) Tveir »hamrar« eru nefndir á Heimaey:
0 ísl. Fornbrs. VIII. 152 (bls. 179—180).