Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Blaðsíða 27

29
unum á lýsingu síra Jóns, segir um Kaplagjótu dálítið annað og
meira en hann: »Nú kjemur lángt og örmjótt sjáfarvik, með hömr-
um að sjer á báðar síður og liggur til landnorðurs fast inn með
sunnanverðu Dalfjalli, enn í fornöld hjet það »Ægisdyr«; það er
raunar ekki annað en afardjúp og breið gjá sem siórinn fellur inní
og er þar sífeldur niður og brimsúgur og aldrei skipgeingt, hvað
gott sem i sióinn er«. Og á sömu skoðun er sira Brynjóifur: »Ægis-
dyr mun vera það, er nú kallast Kaplagjót1), en það er örmjótt
sjávarlón, er eins og gljúfur skerst inn neðan undir Dalfjalli frá út-
suðri til landnorðurs í þá átt, sem veit að IIerjólfsdal«.2)
Sigurður hreppstjóri er á alt annari skoðun hér að framan, og
segir fleiri á sömu skoðun ; þykir Kaplagjóta of lítilfjörleg til að
kallast Ægisdyr, en Leiðin, sem nú kallast, eða sundið milli Hörg-
eyrar og Hafnareyrar samboðið nafninu.
Eg fyrir mitt leyti get ekki fallist á þessa skoðun, þótt Sig-
urður styðji hana með snild. Mér finst það of ónákvæmt og enda
óeðlilegt að taka svo til orða eins og gert er i Lnb. i þessu sam-
bandi, ef Ægisdyr hafa verið að austanverðu við eyna eða þar í
nánd. Þótt sagt sé í kauptúninu þeim megin á eynni, að farið sé
þaðan »inn í« Herjólfsdal, þá sannar það ekkert í þessu sambandi,
því að svo segja menn allstaðar á Heimaey, og kemur það til af
því, að dalurinn er fjöllum luktur bás. — Mér virðist ekki allsendis
óeðlilegt að menn kunni að segja, að Herjólfsdalur sé fyrir innan
kauptúnið, því að það er mælt mál, að kalla þá staði á eyjum inni
á þeim, sem nokkuð eru fjarlægir ströndunum, og segja að þeir séu
fyrir innan strendurnar, einkum þegar þeir «innri« eru jafnhátt
þeim »ytri« frá yfirborði sjávar; — séu þeir innri miklu hærri, en
þeir sem eru við ströndina, munu menn segja almennt, að þeir séu
þá fyrir ofan hina síðari, og menn tala um að ganga upp á ey eða
uppeftir, ef svo hagar til. Mér virðist heldur ekki óeðlilegt að
miða kauptúnið og svæðið umhverfis, t. d. að Stóraklifi og Hánni,
við Leiðina og segja að það sé fyrir innan hana, en þótt Herjólfs-
dalur, sem er skamt frá sjó, hins vegar á eynni, kunni að geta
kallast fyrir innan þetta svæði, virðist mér samt óeðlilegt að miða
hann líka þannig við Leiðina, að segja að hann sé fyrir innan hana.
Væri það eðlilegt, þá væri jafn-eðlilegt að kalla svo margt og mik-
ið annað á Heimaey »fyrir innan« Leiðina, að orðatiltæki Lnb. yrðu
*) Þannig, en ekki Kaplagrjót, eins og prentað er í Lýs. ísl. II. b , bls. 141.
a) Sbr. ennfr' Isl. Beskr. I. bls. 280. — Nú mnn venjulegra að segja „gjóta“
en „gjót“.