Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Blaðsíða 7
9
nefnast 2 vatnspollar í hinum fornu — elztu — gryfjum; eru þeir
seitl undan fjallinu. Orsök til nafnsins að eins gömul trú á fjár-
sjóðu Herjólfs og að þar sem silfur er fólgið i jörðu, sé vatn. í
Herjólfsdal sjást engar leifar af túngörðum eða girðingum, en þeirra
gerðist lítil þörf, fjöllin í kring skýla honum, og hann var sjálf-
varinn af sjónum og fjöllum. Dalurinn er einkennilegur og fagur
enn í dag, en fegri og byggilegri hefir hann þó verið í fornöld,
meðan skriðurnar voru ekki komnar hingað og þangað um brekk-
urnar né Mykjuteigshlaupið.
3. Ægisdyr.
Nú er eftir að vita hvar Ægisdyr eiga við, sem Landnáma
segir að Herjólfsdalur hafi verið fyrir innan. Um það hefir
verið meiningamunur á seinni tímum. því örnefnið þekkist
ekki. Ymsir ætla að Kaplagjót hafi verið nefnd Ægisdyr, og
meðal þeirra er hinn spaki, fróði og glöggi fræðimaður Brynjólfur
Jónsson frá Minnanúpi.
Eg er á gagnstæðri skoðun. I mínum augum er Kaplagjót, sem
er skora eða geil inn með Tíkartóama&m á Dalfjalli og hraunbrún-
inni, of ómerkileg til þess, að hafa kallast Ægisdyr. Kaplagjót er
víst óbreytt frá eldhraunstímanum; hún er 1—2 faðmar á breidd,
15—20 faðmar á lengd og '/2—2 faðma djúpur sjór í henni. Hátt
standberg er öðrumegin, en hraunbrúnin flá og skörðótt hinumegin,
um 3 álnir á hæð. Þar er mjög brimsamt, og enginn bátur getur
með árum farið út og inn um þessa skoru, og hún er ósamboðnar
dyr sjávarguðinum. Kaplagjótarnafnið er tilhlýðilegt; þar hagar
svo til að nokkrir kaplar — merar — hafa getað hrapað ofan í
hana, og tík hefir einnig getað hrapað í hana úr Tikartónum, og
mörg sauðkindin hefir hrapað i hana fyr og síðar til bana.
Litli fjörðurinn, 50—60 faðma langi og 12—15 faðma breiði,
norðan undir Dalfjalli, væri líklegri Ægisdyr. í botni hans er lend-
ing. öðru megin hans er hátt standberg á Dalfjalli, en hinumegin
nokkuð grasivaxinn vegghamar, 5—6 faðma hár, sem heitir Stafs-
nes eða Stafnnes. Þö mun hann aldrei hafa kallast Ægisdyr. Lík-
legast virðist mér að sundið — »Leiðin« — inn á höfnina (og að
naustunum), austan á Heimaey, hafi kallast Ægisdyr, og sömu skoð- •
un hafa fieiri.
Yíkin milli Yztakletts og Urðanna, og svo Leiðin milli Heima-
kletts og Hörgeyrar á aðra hlið, en Hringskers, Hjörseyrar og Kom-
hólshœðarinnar á hina, er sennilegast að borið hafi hið veglega nafn.
Frá því að Vestmannaeyjar fundust og til þessa dags, hafa þar og
2