Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Blaðsíða 5

7
samt verið illa settur á þessum stað á sjávarbakkanum undir sifeldu
sjóroki i austanstormum.
Kornhóll nefnist ein jörðin í »Niðurgirðingunni«, næst höfninni og
sjónum. I útnorðurhorni túnsins er Garús-verzlunarlóðin; á henni
er hinn svo kallaði »Skans« (virkið), er mun hafa verið bygður
kringum verzlunarhúsin (»dönsku húsin«) rétt áður en Tyrkir
rændu eyjarnar 1627. Skansinn er 13X17 faðmar að innanmáli.
Austurveggur hans er 23 faðm. á lengd, þykt 8 áln, hæð rúmar
3 álnir. Þeir Kohl sýslumaður og Pétur Bryde kaupmaður, létu
endurbæta Skansinn allmikið, hækka hann, og hlaða breiðan gang-
pall að innanverðu, austan og norðan megin. Suðurgarðinn var þá
búið að rífa niður. Tvö verzlunarhús stóðu í Skansinum fram undir
miðja 19. öld. Aður en Skansinn var bygður, getur hafa verið þar
nokkuð breiður hóll eða flöt hæð, sem hafi breyzt við bygginguna,
eftir jarðvegslöguninni í kring að dæma. Verzlunarhúsin hafa staðið
á sama stað mann eftir mann frá ómunatíð, og kaupmaðurinn eða
verzlunarstjóri hans hafa haft Kornhólsjörðina til afnota, og verið
að sumu leyti sem jarlar yfir eyjunum, að minsta kosti einokunar-
aldirnar. Kornhólsnafnið er ekki hægt að segja, hvort dregið sé af
kornyrkju á þessum stað í fornöld, kornbúri verzlunarinnar, eða
þurkun á skemdu eða blautu korni frá verzluninni á hæðinni eða
hólnum, sem þar hefir verið hjá verzlunarhúsunum.
2. Bœr Ilerjólfs landnámsmanns.
Landnáma1) segir að Herjólfur son Bárðar Bárekssonar hafi
fyrstur bygt Vestmannaeyjar, og búið í Herjólfsdal fyrir innan Æg-
isdyr. Örnefnið Ilerjólfsdalur er enn til, sem sé dalurinn sunnan
undir Dalfjalli, en vestan undir Hánni. Bæjarrúst eða garðar hafa
ekki fundist í Herjólfsdal, og þess vegna hafa sumir viljað rengja
orð sögunnar. En það er einkum fernt, sem styður að því, að bær
hafi verið þar til forna, þó hann að líkindum hafi ekki staðið þar
lengi. Fyrst er örnefnin Mykjuteigsgrjót, Mykjuteigshlaup og Mylcju■
teigstó. Tóin er langur, brattur og breiður bergflái vestan í Hánni,
upp af dalnum að austan. Niður undan tónni er »hlaupið« og
»grjótið«, sem er æfa gamalt. Allir vita hvað teigur og mykja er
og þýðingu þeirra nafnorða. Hlaupið úr Hánni (tónni) hcfir hrapað
yfir mykjuteiginn — tún dalbúans. — Annað er vatnsból dalbúans —
»Lindin«, sem er eina lækjarsitran á eynni, og kemur austan frá
rótum Háar. Með »Lindinni» er hlaðinn stokkur og gert yfir með
*) Hauksbók,k. 302; sbr. Starlubók, k. 351
M. Þ.