Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Blaðsíða 57

59
mannaeyjar tilheyri Noregs konungi sérstaklega með öllum rétti,
svo að enginn hafi þar neitt yfir að sýsla nema Noregskonungur
einn (»Westmann0 pertinet ad regem norwegie specialiter omni jure
ita quod non habet ibi aliquis nisi solus rex norwegie«). I full-
komnu samræmi við þetta er það og, að hirðstjórarnir á þessum öld-
um taka sem lénsmenn landsskyldir af Vestmannaeyjum. Torfi
riddari Arason (d. 1459), sem var hirðstjóri norðan og vestan á Is-
landi nokkur ár eftir miðja 15. öldina, virðist á þeim árum hafa haft
Vestmannaeyjar að léni, eða haft umboð yfir þeim af hirðstjóranum
hér syðra, Heindrek Daniel Kepken, eftir því er segir í skrá um
landskyldir af Vestmannaeyjum frá 150T1) og er þar haft eftir
Stranda-Kol, að 9 lestir fiska hafi landskyldir verið að gömlu í Vest-
mannaeyjum, en Torfi hafi skilið sér 7 lestir gildar. Er þar talað
um að hafa &ow/.s‘uinboð yfir eyjunum eða hafa þær af konginum.
Árið 1456 fær Kristján I. Marcellusi Skálholts-biskupi Vest-
mannaeyjar sérstaklega að léni með öllum rétti og afgjöldum, og
öllu því er þeim tilheyrir2 *).
Árið 1481 skipar ríkisráðið í Noregi Þorleif Björnsson hirðstjóra
yfir ísland og segir að hann skuli »haffue Islandh ock Vestmanna
oyer med konunglighe rentthe ock rettigheit vppa kronennæ vegnæ
i Norighe«8).
í lénsbréfi Kristjáns II., er hann fekk Sövrin (Soren) Norby ís-
land að léni til 3 ára 1515, skipar hann Norby að láta byggja á Is-
landi á egin kostnað »two gode ock faste blockhwsse thet enne som
konnings jorden stande skall oc thet andit paa Vespenöö«4 *). Sýnir
þetta að konungsgarðinum á Bessastöðum og Vestmannaeyjum er
gert jafnhátt undir höfði að þessu leyti í bréfinu; en það er af
vigisbyggingum þessum að segja, að ekkert varð úr þeim í þetta
skifti6)
Sýnir þetta alt saman að Vestmannaeyjar tilheyra hvorki
Skálholts-stól né Mikjálsklaustrinu í Björgvin heldur krónunni (kon-
unginum) í Noregi á síðustu öldinni fyrir siðaskiftin. Skrá sú frá
1507, er áður var nefnd, sýnir hver landskyld var af hverri jörð i
eyjunum þá, samtals 5 lestir, 3 hundruð og 60 fiskar; í sambandi við
hana er í sömu bók (Bessastaðabók, A.M. 238 4to) bent á hvað
landskyldir hafi áður verið taldar miklar af eyjunum, eins og fyr
*) ísl. fornbrs. VIII., 179-80.
*) ísl. fornbrs. V. b., bls. 138—39.
‘) ísl. fornbrs. VI., bls. 397-98.
4) ísl. fornbrs. VIII., bls. 550-51.
6) ísl. fombrs. VIII. b.,bls. 387.
8*