Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Blaðsíða 25

27
fell og hraunið.1) Aleit hann að þrjú, eða að minsta kosti tvö, sjáan-
leg hraunflóð hefðu runnið yflr eyna hvort eftir annað. Þorvaldur
Thoroddsen finnur ekkert athugavert við frásögn Lnb. um hraunið,
telur hana einmitt i Lýs. ísl. II. b., 141. bls.a) sem bendingu um
gos úr Helgafelli snemma á landnámstið. •) — Brynjúlfi hefir virst
gamall gróður i hrauninu, en það sagði mér Sigurður hreppstjóri
Sigurflnnsson og fleiri , að þessi gróður, sem nú væri i hrauninu,
hefði mestmegnis myndast nú á síðasta mannsaldri. Gat eg vel
skilið það er eg athugaði hið tiltölega mikla uppblásturssvæði sunn-
an og austan undir Hánni, »Rofin« eða »Sandskörðin«, er Sigurður
getur um hér að framan, og vikið skal að síðar; sá uppblástur hef-
ir nefnilega átt sér stað eða ágerst stórum á síðustu áratugum, unz
hann nú á allra síðustu árum er aftur farinn að stöðvast, þar eð
víða er orðið örfoka. Mikið af jarðveginum úr Sandskörðunum hef-
ir fokið út í hraunið og valdið þessari snögglegu breytingu á þvi.
Sömuleiðis segir síra Brynjólfur 1873: »Jafnvel á þessari öld hefir
aukist gróður í hrauninu«. Mest sér þó mun á því síðan 1873.
En nú má segja að hraunið hafi ekki runnið inn í Herjólfsdal
og bæ þar ekki þurft að saka. Þá má svara að um langan aldur
mun hafa þótt óbyggilegt þar í dalnum eptir að hraunflóðið hafði
lokað honum og sennilega eyðilagt þar allan gróður. — Þessi »dalur«
er nefnilega ekki annað en smá-kriki eða hvammur eins og sagt er
í sóknarlýsingum prestanna. — Brynjúlfur frá Minna-Núpi nefnir
hann hvylft.
Næsta ólíklegt er það að Herjólfr hafi bygt bæ sinn við fjall-
ið undir Blátindi; þar mátti einmitt búast við skriðum ofan. En
fjós hafa að líkindum verið þar einhvers staðar nálægt Fjósakletti
og kann það örnefni vel að vera frá tíð Herjólfs.
En hvar var þá bær Herjólfs í dalnum? Hann heflr þó senni-
lega verið bygður eins og flestir aðrir íslenzkir bæir fyr og síðar,
úr grjóti og torfi, og ættu því leifar hans að sjást.
Sigurður hreppstjóri hafði tekið eftir því, að utantil í dalnum
voru einkennileg vegsummerki, og virtist vera þar aðflutt grjót, er
*) Utn Jónas og þessar rannsóknir hans farast sira Jóni Austmann svo orð á
bls. 11 i sóknarlýsingu hans: „Sá gafadi halærdi setti og ydjusami Natturuskodari
Hr. Jónas Hallgrimsson, sem mér til ánægju ferdadist hér um Eyna á Sumartima
með naqvæmri athugasemd á tjedum hlutum (þ. e. jardarlagi, steinategundum o. s.
frv.), fyrir skömmu sídann, hefnr vissulega gefid hérum fullkomna avisan“.
8) Sbr. einnigi grein hans um Vestmannaeyjar i Salmonsens Konyersations-
leksikon.
8) Sjá ennfr. Kr. Kál. Isl. Beskr. I. 281.
4*