Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Blaðsíða 71

73
frá.1 *) Fátækur ferjukarl hét á hinn heilaga Martein á þrettándan-
um: »Gef mér vin, blessaði biskup Marteinn, að eg ei þurfi að vera
þurbrjósta þegar aðrir gleðja sig«. Þá kom maður á árbakkann
hins vegar og skyldi yfirum. Ferjukarlinn sótti hann; en er hann
var kominn út á ána miðja féll stór fiskur í ferjuna. Karl seldi
fiskinn og fekk ærið vín fyrir, til að geta gert sér glaðan dag sem
aðrir. — Líkþráir tilbiðja hann: Marteinn kom til Parísarborgar;
»þá mætti hann líkþráum manni, og kysti hann og blessaði honum,
og varð sá þegar heill«.a) Hann var verndarmaður heilla landa,
héraða og borga, og fjöldinn allur af kirkjum var honum helgaður.
Hér á Islandi hefir Marteinn biskup sjálfsagt verið allmjög dýrk-
aður og 10 kirkjur voru honum helgaðar, eins og áður var tekið
fram. Getið er í Biskupasögum3) um heilagan dóm hans, bein í
Hóla-dómkirkju. Af Möðrvellingum er þess einkum getið um Þor-
leif Grímsson að hann hafi tignað Martein biskup; er svo sagt að það
hafi verið máltæki hans: »Guð og hinn mildi Martinus sé lofaður, hann
gefur oss nógu gott.4) — Marteins biskups minni var æfinlega drukkið í
brúðkaupsveizlum og öðrum stórveizlum alt fram á 18. öld.5)
2. c. Þar sem það er nú víst að biskupsmyndin í altaristöflu
þessari, sem hér ræðir um, er mynd hins heilaga biskups Marteins,
eða erkibiskups, eins og hann er nefndur í titli einnar af hinum ís-
lenzku sögum hans, og svo sem hann er táknaður á þessari mynd,
þar sem hann er málaður með kross-staf og pallium, einkenni erki-
biskupa —, þá eru þegar líkur fengnar fyrir því, að eigi að eins
sú mynd, sem er hin neðri vinstra megin og lýst hefir verið, sé
ein honum viðkomandi, heldur að þær séu það allar; enda er biskup
sýndur í líkum búningi á hinum myndunum tveimur, báðum efri
myndunum, og hin þriðja er bersýnilega i nánu sambandi við aðra
þeirra.
Efri myndin vinstra megin sýnir biskup, eins búinn og þann
sem er á miðmyndinni, nema að pallium ber þessi ekki; stendur
hann frammi fyrir altari, sem klætt er altarisklæði með rauðum,
grænum og bleikum röndum, og gullnum altarisdúk. Á altarinu
stendur gullinn kaleikur (með rómönsku lagi) og patina yfir. Hefur
i) De Mirac. II. 16.
*) Marteins saga, 19. k., Heil. m. s.
•) Bisk.s. I, bls. 169, 468.
*) Bisk.s. 1L, bls. 359;
*) Ferðabók Eggerts Olafisonar og Bjarna Pálssonar, bls. 889,
10