Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Blaðsíða 9

11
»Herjólfsdalur er fyrir innan kauptúnið — innan sundið, »Leið-
ina«: Ægisdyr«. Hefðu Ægisdyr — »Leiðin« — verið lokaðar með
fjallhurð (Bjarnarey), mundi öðruvísi hafa verið sagt frá. Þá hefði
verið um fáa og vonda lendingarstaði að tala. Vikin hjá Stórhöfða
hefði þá verið líklegastur aðgangur að eyjunum. Þá mundi hafa
verið sagt að eins: Herjólfur bygði í Herjólfsdal, án þess að miða
við nokkuð nafngreint, ákveðið.
4. Bœr Orvns »við Hamar niðri*.
Hvar Ormur Herjólfson hafi búið vita menn ekki. Bæjarstæði
hans er gleymt fyrir löngu. Só farið eftir sögunni: »við Hamar
niðri, þar er nú blásið alt«, er að eins um 3 staði að velja, en við
alla er eitthvað athugavert. Fyrst er líklegasti staðurinn nálægt
»Nausthamri«, helzt þar sem Garðs verzlunarhúsin eru, 40—80 faðma
frá honum. Bærinn gat kallast við Hamar niðri, miðað við Herjólfs-
dal, »fyrir ofan leiti«, og fl., enda í frásögninni í öðrum héruðum
landsins. Hamar þessi er kendur við naustin, sem hafa verið bygð
vestur og upp frá honum í fornöld, jafnvel meðan eyjarnar voru
að eins fiskiver. Vestan við Nausthamar heflr alla tíð verið bezta
lendingin, í hlé við hamarinn, sem heflr verið 30—40 faðmar á
lengd og 1—2 faðmar á hæð. Um stórstraumsfjöru er nærri þurt
kringum hann. Landmegin og sjómegin heflr allmikið verið brotið
af honum og hann styttur. Dálítill grasblettur var á honum til
nálægs tíma. Austur og suður af Nausthamri hefir verið mjög fagurt
bæjarstæði, en svo mikið er víst, að þar hefir aldrei verið »blásið<.
Jarðvegurinn hefir verið þar ósendinn, sandur hvergi nærri, og skýlt
í öllum áttum.
Annar staðurinn gat verið »norðan við voginn«, en sunnan
undir »Eiðinu«, sem var og er enn í dag, þar sem þrælar Hjörleifs
settust að fyrst, en þá er líklegast að bærinn hafi verið vestan
undir Neðri-Kleifum. Kleifnabergið, 25—30 faðma hátt standberg,
gat að réttu kallast Hamar með eignarnafni, því það er og hefir
verið hamar. En þar hefir verið »blásið«, jarðvegurinn fokinn, og
skolaður burt af sjó. Frá ómunatíð hefir þar verið sandur og sjór.
Þeir Gissur og Hjalti lögðu að »Hörgeyri« með kirkjuviðinn frá
Olafi konungi Tryggvasyni, en þeir hafa hlotið að leggja sunnan að
henni, en alls ekki austan að, því þar eru grynningar, þönglar og
má segja sífelt brim. Sunnan og vestan við eyrina er hið gagnstæða.
Kirkjan á að hafa verið bygð »fyrir norðan voginn«, en engum hefði
dottið í hug að setja hana þar, hefðu staðhættir verið líkir því sem
verið hefir næstliðnar 3—4 aldar. Sennilegt er að Hörgeyri hafi