Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Blaðsíða 59

61
vallasýslu. — Húsmenn mega ekki eiga minna fé en hálft fjórða
hundrað; í eyjunum mega ekki vera fleiri kaplar en 16 að tölu1).
Sérstakan sýslumann virðast Vestmannaeyjar ekki hafa haft fyr
en á 17. öld. Arið 1609 kom Herluf Daa út hingað með kongsbréf
um það að sýslumaður skyldi vera yfir Vestmannaeyjum2).
A síðustu öld var þinghús Vestmannaeyja lengi hægra megin
við veginn uppfrá kaupstaðnum upp að kirkjunni. Sést tópt þess
enn úti í móunum (hrauninu), gegnt kirkjugarðshorninu; er hún lítil
um sig, nær jöfn á báða vegu.
10- Kirkjur.
I 5. kap. hér að framan er sagt frá hinni fyrstu kirkjubygg-
ingu í Vestmannaeyjum, kirkju þeirri er þeir Gissur hvíti og Hjalti
Skeggjason bygðu þar fyrir norðan voginn (höfnina) sumarið 1000
og leidd rök til að þar hafi verið Clemens-kirkja sú, er talað er um
að sé hin þriðja kirkja í eyjunum í máldaga Nikulásar-kirkju í Kirkju-
bæ frá 1269,3) er jafnframt getur um Péturs-kirkju fyrir ofan leiti.
Þegar sá máldagi hefir verið gjörður virðist kirkjan í Kirkjubæ hafa
verið nýsett þar, og að líkindum er þessi máldagi hennar fyrsti máldagi,
eins og bent var á í 9. kap. Hefir Kirkjubæjar-kirkja þá orðið
sóknarkirkja, en Clemens-kirkja verið það áður og að líkindum sú
önnur, sem var fyrir ofan leiti, og sem óvíst er hvenær sett hefir
verið þar í fyrstu. Áf máldaganum er bersýnilegt að Clemens-kirkja
hefir eigi verið graftarkirkja 1269 er hann var gerður, og ef til
vill eigi verið það eftir að kirkja var sett fyrir ofan leiti; en hins
vegar verður það ljóst af mannsbeinagrindum þeim, er fundist hafa
fyrir norðan voginn þar, er lítur út fyrir að Clemens-kirkja hafi
staðið, og sem allar eru sagðar snúa frá austri til vesturs, að þar
hefir kirkjugarður verið í fornöld. Clemens-kirkja virðist því hafa
verið graftarkirkja fyrrum, en hvenær hætt hafi verið að grafa við
hana verður nú ekki sagt, né hvenær hún hafi lagst niður sjálf,
en gerst hefir það fyrir lok 15. aldar, og sennilega löngu fyrir, lík-
lega skömmum tíma eftir að þar var eigi lengur gröftur leyfður.
Stafar þetta sennilega af því að landið fyrir norðan voginn hefir
tekið breytingum, stórum versnað, líklega af sandfoki og sjávar-
gangi.
Enginn máldagi fyrir Péturs-kirkju fyrir ofan leiti er til frá
*) ísl. fornbrs. IX b., bls. 477—78.
s) Prentað i Porordn. og aabne Breye Magn. Ketilss. II. b., bls. 246— 7,
s) ísl. fombrs. II., bls. 66.