Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Blaðsíða 65

61
Slíkar töflur fyrir altari (antemensalia) eru alþektar einkum í
Noregi; eru þar til um 30l); eru þær álitnar að vera frá 14. og 15.
öld, enda hafa þær víst flestar hin gotnesku stýlseinkenni. Sá siður
að hafa skrautlegar töflur fyrir ölturunum að framan er þó miklu
eldri og til eru erlendis ágætar töflur frá fyrri tímum2 * 4 *). Var eink-
um siður áður fyrri að hafa töflur þessar klæddar málmþynnum úr
gulli, silfri og eir, gyltum, settum gimsteinum og smeltum. Má
nærri geta að slíkar töflur voru mikið verðmæti og hafa fáar kom-
ist af ómeiddar til vorra daga, þótt heilagar væru. Hér á landi
munu ekki hafa verið margar slíkar, en í Vilchins máldaga fyrir
Kallaðarnesskirkju8) 1379, segir þó að henni tilheyrir »bryk gyllt
med silfur«, og »Tabulum gyllt fyrer alltari«, og í máldaga Jóns
biskups Halldórssonar fyrir Miðbæli undir Eyjafjöllum 1332, er getið
um »eitt litid tabulum eneum deauratum« (gylt tafla úr eiri). Gyltar
töflur og bríkur eru að vísu oft nefndar í máldögum vorum, en ekki
verður séð hvort þær hafa verið úr tré eða málmi. Þessar máluðu
trétöflur frá 14. og 15. öld virðast sumar bafa verið gjörðar í lík-
iugu við hinar dýrmætari málmklæddu og steinsettu töflur4 *)-
2. a. Eftir þessi inngangsorð skal nú vikið að sjálfri altaris-
töflunni frá Möðruvöllum.
Töflu þessa keypti Þjóðmenjasafnið í ársbyrjun 1913,6 *) og hefir
hún ekki verið tölusett enn, er þetta er ritað. Hún er, sem með-
fylgjandi mynd sýnir, ferhyrnd, 120 cm. að breidd og 94 cm. að
hæð. Hún er mynduð af 3 borðum, sem liggja lárétt, og er mið-
borðið breiðast: 44 cm., hið efsta 20, en hið neðsta 30 cm. Þau eru
‘) Harry Pett, Norges kirker i middelalderen, bls. 99; þar eru myndir og
lýsingar af nokkrum; af öðrum eru myndir og lýsingar eftir Pr. B. Wallem i Aars-
beretning 1905 og B. E. Bendixen i Bergens Mus. aarb. 1905 nr. 12 (sbr. nr. 13). —
Hildebrand segir i „Sveriges medeltid11 III. 5., bls. 261, að hann viti af einni slíkri
í kirkju & Skáni.
s) Otte, Kirchl. kunst-archálogie I., bls. 134—36; Hildebrand, Sveriges medel-
tid III. 5., bls. 258—61; Harry Pett, Aarsberetning 1911, bls. 2—4.
*) ísl. fornbrs. IV., bls. 55.
4) Sbr. Harry Pett, Norges kirker i middelalderen, bls. 99.
*) Hafði hún að minu undirlagi verið send til safnsins baustið 1912, eftir að
eg hafði samið um kaup á henni við eiganda Möðruvalla og umráðanda kirkjunnar
það sumar. Hafði eg skrásett hana meðal kirkjngripanna, lýst henni og gert ljós-
myndir af henni 28. júli. — Mér hafði verið mikil forvitni á að sjá hana áður vegna
ummæla dr. Kr. Kálunds í Isl. Beskr. II., bls. 119, þar sem hann segir: ,,Over[alter-]
tavlen hænger et mærkeligt, vistnok meget gammelt maleri (kalkmaleri?) med for-
skellige scener af gudeligt indhold11. A síðustu árum hefir hún staðið uppi á kirkju-
loftinu til geymslu.
9*