Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Blaðsíða 70

72
menn skutu líkinu út um glugga í hljóði og fluttu það í skyndi
eftir ám tveim ofan til Túronsborgar. Var hann þar grafinn 11.
nóv. með mikilli dýrð að viðstöddum 2 þúsundum munka. Eftir-
maður hans einn reisti mikla kirkju yfir gröf hans.
Einn af lærisveinum Marteins biskups skrifaði æfisögu hans og
ritaði um margar af jarteiknum hans; hét sá Severus og Sulpicius
öðru nafni. A íslenzku eru til þrjár lítt breyttar útleggingar af
þessu riti (De vita beati Martini liber), Marteinssögur.1) Eftirmaður
hans einn, Gfeorgius Florentius, öðru nafni Gregorius, biskup í Túr-
onsborg 573—94, hinn mikli sagnaritari Frakka, ritaði 4 bækur um
206 jarteiknir hins heilaga Marteins, er orðið höfðu eftir andlát
hans, og hafa allar þær, sem lýst er í 3 siðustu bókunum orðið á
tímum Gregors biskups sjálfs. Síðan hefir margt verið um Martein
ritað, en rit þessara tveggja manna eru aðalheimildirnar.2)
Marteinn biskup varð eðlilega höfuðdýrlingur og verndargoð
Frakklands. Kápa (capa) hans var varðveitt í höll Frakkakonunga
og mun hús það (oratorium eitt eða bænhús), er hún var geymd í,
hafa verið nefnt capetta, (kapella), en þeir capellani (kapellánar,
sbr. kapalín) er henrar gættu.3) — Síðan voru einstakar hirðkirkj-
ur konunga nefndar kapellur, og loks ýmsar litlar kirkjulegar bygg-
ingar og guðshús. — Er Frakkakonungar lögðu til orustu létu þeir
bera kápuna fyrir hernum svo sem gunnfána. — Sumir segja að
þessi kápa hafi verið sá hluti feldar hans, er hann sneið af handa
fátæka manninum, svo sem áður var getið um, en sú saga mun
ekki vera á neinum frumfornum heimildum bygð. Marteinsmessa,
greftrunardagur hans og endurfæðingardagur til eilífs lífs, 11. nóv., var
mjög heilagur haldinn af alþýðu og er enn, með miklum fögnuði og
fornum siðvenjum.4) Stafar það af því, að Marteinsmessa varð um
líkt leyti og hin fornu haustblót heiðinna manna höfðu verið, og
eiga sumir siðirnir rót sína að rekja til heiðninnar. Á Marteins-
messu gerðu menn sér glaðan dag. Mathákar og drykkjumenn lof-
uðu Martein mjög og skoðuðu hann sem dýrling sinn sérstaklega;
mun það hafa komið til af jarteikn einni sem Gregorius biskup skýrir
*) S(aga) Martini episcopi, Marteins saga og Saga ens helga Martinus erki-
byskups; allar útg. í Heil. manna sögum. Christiania 1877, I., hls. 554—642.
2) Herzogs Real-Encyklopadie, ritg. um Martein biskup eftir Weingarten. Rit
Gregors biskups eru t. d. í tom. LXXI Patrologiæ Latinæ J. P. Migne. Verður hér
farið eftir þeirri útg. og Heilagra manna sögum, útg. Ungers.
s) Sjá t. d. orðabók du Cange og Herzogs Real-Encyklopadie.
4) Marteinsmenn á Norður- Þýzkalandi, Marteinseldar i Belgíu og Rinarlönd-
unum, Marteinshorn, Marteinsgæsir, Marteinsvín o. fl.