Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1914, Síða 9

/0fp, t*&0
Um örnefni.
Eftir Björn Bjarnarson.
I. Fororð.
Líklegt er að örnefnafjöldinn á íslandi, og á flskimiðura kring
um strendur landsins, sé einkennilegur fyrir þjóðina. Þó skortir
mig nægan kunnugleika erlendis til að geta dæmt um þetta.
Ekki man eg eftir að eg hafl séð neitt verulegt um þessa þjóð-
fræðigrein ritað. Er hún þó eftirtektarverð. Það, að menn hafa gefið
svo að segja hverjum bletti á jörð sinni nafn, eins og börnum sín-
um, sýnir ræktarsemi þá og ást, sem þeir hafa lagt við landið.
Mörg örnefni geyma í minnum viðburði og fræða um ýmsa háttu
manna á liðnum tímum. í þeim og munnmælum, sem við þau eru
tengd, geymast stundum sögur, sem hvergi eru skráðar.
Varia er við að búast að nokkurntíma verði ráðist í að safna
örnefnum um land alt. Það yrði torvelt verk og afarmikið safn.
En sökum þess að örnefni hafa eigi verið skráð, heldur aðeins
geymzt í minni, hafa mörg hin fornu gleymzt en ný myndast í stað-
inn; því sú landsvenja helzt stöðugt enn að gefa nöfn flestum
svæðum.
Eg hefl gert skrá yflr örnefni sem nú eru kunn á jörð þeirri,
er eg hefi búið á nú síðastliðin 16 ár. Hún er sýnishorn af örnefna-
fjölda á einni jörð. Alt landið er nöfnum stráð. Verða mættiþetta
öðrum til hvatningar er rita vildu slíka skrá fyrir jörð sína og þann-
ig geyma örnefni hennar frá röskun og ef til vill glötun.
Jörð mín er það sem samkvæmt Jarðabókinni frá 1861 heitir
Gröf (Suðurgröf) 15,6 hndr. og Grafarkot 6,9 hndr. Árið 1907 var
bærinn færður suður fyrir túnið á Gröf, undir holt það norð-vestan-
vert, er Grafarholt nefnist. Bærinn heflr síðan verið nefndur eftir
holti því, og heitir jörðin nú að lögum Grafarholt og er 22,5 hndr.
Hún er í sunnanverðri Mosfellssveit, á fornhraunsrana þeim, er ligg-
ur vestur frá Mosfellsheiði milli Ulfarsár að norðan og Elliðaánna
að sunnan. Landið er fremur stórt, nálægt 4 km. að breidd frá
austri til vesturs, en rúmlega 5 km. að lengd frá norðri til suðurs.
Það liggur ekki hátt yfir sjó. Grafarholt er 100 m. en hæsti depill
2