Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1914, Blaðsíða 12

12
Austur frá botni Almannadals er lægð milli hæða. Norðanvert
við hana er örnefnið Hestabrekkur. Litlu austar er grund, uppgróið
tjarnstæði, sem nefnd er Hofmannafiöt, og veit nú enginn um upp-
runa þess nafns. Neðan við Hestabrekkur er slétt graslendi og tók
eg þar eftir fjölda gróinna gatna, 30—40, samsíða. er ekki geta ver-
ið venjulegar búfénaðarslóðir, sízt á þeim stað, svo fjarri bæjum.
Liggja götur þessar frá a. til v., milli Hofmannaflatar og Almanna-
dals. Við nánari athugun fann eg þarna fjölfarinn þjóðveg fyrri
alda, og gerir það örnefnin skiljanleg. í Almannadal hafa mætst
4—5 vegir, og sjást enn all-greinilega merki þeirra. Hefir austur-
vegurinn verið fjölfarnastur, enda hygg eg að þá hafi þar um legið
ieið allra, er fóru austur eða austan vegina, milli ölversvatns
(Þingv.v.) og ölversáróss (Óseyrar). Ekki hefi eg haft tækifæri til
að rannsaka þetta eins og vert væri, en ýmsu er til þess bendir
hefi eg veitt eftirtekt þá er eg hefi átt leið um þessar slóðir.
Um notkun fornveganna má fræðast af rúnum þeim, sem hesta-
fæturnir hafa rist á jörðina, þar sem tönn tímans eigi hefir til fulls
afmáð þær eða útskafið, og sumstaðar hjálpa örnefnin til að skilja.
Greinilegastar eru rúnir þessar sem spor í klappir, gatnafjöldi í
grónu valllendi, sem ekki hefir legið undir árensli, og troðningar i
móum. Þó þeir sé grónir aftur sjást göturnar af því, að þar eru
geilarnar dýpri og beinni í sömu stefnu, en annarsstaðar. í melum og
lausagrjótsholtum má einnig finna fornvegina, stundum sem laut eða
skoru, en þó einkum með því að athuga grjótið. í götunni er það
troðið, máðar af því nybbur líkt og brimsorfnu grjóti. Af því stafa
litaskifti, sem sjást á því, þar sem umferð hefir verið, þó hún sé
hætt fyrir löngu.
Alla tíð síðan landið var bygt hlýtur umferð að hafa verið mik-
il milli austurhéraðanna annars vegar og sveita og hafna við sunn-
anverðan Faxaflóa hins vegar. Uppsigling kaupmanna heflr verið
þar tíðari og sjávarafli vissari en á brimströndunum ofanfjalls, en
aftur á móti betri landbúnaður eystra, og vöruskifti því mikil milli
þessara staða. Hestar voru einu flutningatækin. Þó ferjur væru við
stórárnar hafa menn heldur kosið að fara þær á vöðum, er þess var
kostur. Flóann hafa menn forðast vegna foræðanna og hraunin
vegna ógreiðfærni og járnafrekju. Aðalvegurinn austan að, úr Rang-
árvallasýslu, hefir verið fyrir ofan Flóann, Þjórsá farin á Nautavaði
eða Kallaðarlioltsferju. (Sá bær er nú nefndur Kaldárholt, sbr. Ár-
bók Fornl.fl. 1907 bls. 36. Norðan við túnið þar er Naustanes og
Skipaklettur við Þjórsá og bærinn er í stefnu við veginn norðan Fló-
ans. Engin Kaldá er þar til, en hverir í Þjórsá við túnið). Síðan
heflr vegurinn legið yfir Skeið, sunnan undir Vörðufelli, og þá ofan