Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1914, Side 18

18
1. í ferðabók 01. Ólaviusar1) er á bls. 630 o. s. frv. lýsing á
gamla vefstaðnum, og með henni mynd, gerð eftir S. M. Hólm.
I myndahefti því sem er í Nýjasafni (Ny kgl. sml.) í Kaup-
mannahöfn nr. 1093 fol.2) er önnur mynd (Fig. 14) af gamla vef-
staðnum eftir sama mann, Sæmund Magnússon Hólm, síðar prest að
Helgafelli; þar eð sú mynd er dálítið frábrugðin þeirri, sem er í
ferðabókinni, og henni fylgja betri skýringar, þykir rétt að prenta
hana hér og skýringarnar með (sjá næstu bls.). Frummynd Sæ-
mundar er nokkru stærri en þessi eftirmynd, sem gerð er eftir
ljósmynd.
2. a.-b. Þegar gamli vefstaðurinn, sem er á Þjóðmenjasafninu,
var settur upp árið 1900 svo sem áður var getið, fór Gunnar Hin-
riksson að sumu leyti eftir lítilli vefstaðarfyrirmynd, er safnið hafði
eignast að gjöf frá frú önnu Thorlacius í Stykkishólmi árið 1877
(nr. 1208). Þáverandi forstöðumaður safnsins, stiftsbókavörður og
umsjónarmaður Latínuskólans, Jón Arnason, hefir óskað eftir að hún
útvegaði safninu gamla vefstaðinn og sendir hún honum eftirfarandi
bréf með þessari vefstaðarmynd:
»Stykkishólmi 28 75. 77.
Herra inspector!
Þegar eg var að skoða forngripasafnið í fyrra haust, mæltust
þér til að eg útvegaði yður íslenzka vefstaðinn; nú sendi eg yður
hann, en ekki er það nema sýnishorn af vefstað; þó má eg segja
sem satt er, að það vantar ekkert í hann af því, sem haft var í
þann gamla. Móðir mín, sem nú er 74 ára, hafði í ungdæmi sínu
séð ofið í honum, og eftir minni hennar er þessi mynd smíðuð; og
vísa eg yður í ferðabók Ólavíusar að sjá mynd af þeim gamla ís-
lenzka vefstað; þar má sjá, að þessi er þó rétt smíðaður, og tilsetn-
ingin rétt. Eg hefi límt á hvern hlut hvað hann heitir, t. d. hlein-
ar, meiðmar, lokuþollar, sem skilfjölin stendur í, hræll, sem brúkað-
ur var til að jafna með varpið eða fyrirvafið, honum var jafnan
(þá hætt var að vefa) stungið inn í vefaðið, þar sem eg hefi stungið
þessum; vinduteinninn var hafður til að vinda á, og var siðan því
uppundna smokkað ofan af, og hét það þá vinda, og var hún höfð
til að draga fyrir með, nl. hún var ívafið, og hefi eg stungið henni
upp undir rifinn, því það var ætíð gert þá hætt var að vefa. Eg
!) Oeconomisk Eeise igiennem de nordvestlige, nordlige og nordostlige Kanter
af Island, ved Olaus Olavius. Kbh. 1780.
2) Sbr. Kr. Kálund, Isl. beskr. I, 496, og Katalog over oldn. isl. hándskr. i
det store kgl. bibliotek, bl». 108.