Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1914, Page 31

31
ardal«. Sjálfur krossiun er nýr, smíðaður hér 1908, en róðan sjálf,
mynd Krists, er að öllu leyti forn. Hún er að hæð alls 107 cm. og
faðmlengd hennar 80 cm.; prentaða myndin er hér um bil '/a hluti
hennar að stærð. Hún er útskorin úr birki, sem kann að hafa vaxið
hér á landi; mestur gildleiki er 15,3 cm. um brjóst og 14 um hné.
Armar eru festir við, en að öðru leyti er myndin öll, með kórónu
á höfði og stalli undir fótum, eintrjáningur. Kórónan hefir verið
hærri, en brotnað hefir ofan af henni, og sömuleiðis framan af fingr-
unum. Að öðru leyti er myndin heil, og lýsir prentmyndin bezt út-
liti hennar. Á mörgum stöðum vottar fyrir málningu, rauðbrúnni á
fótstalli og fótum, hári og skeggi. Á mittisskýlunni, sem fest er um
mittið með mittisbandi eða belti, vottar sumstaðar fyrir sömu máln-
ingu, en sumstaðar sjást þó örlitlar leifar af bláleitri málningu. Á
kórónunni virðast leifar af grænleitri málningu. Skegg og hár er
kembt mjög reglulega, yfirskeggið nær aftur með kinnunum nær því
upp undir eyru. Niður á herðar og brjóst liðast fagursnúnir lokkar.
Er þetta ekki sérstakt fyrir þessa mynd, heldur algengt á fornum
myndum með þessari gerð, og þessi mynd hefir öll venjuleg einkenni
hinna fornu krossa með rómanskri gerð, eins og sjá má á prent-
myndinni, kóróna, en ekki þyrnisveigur á höfði, stallur undir fótum
og þeir aðgreindir og hvor negldur sér, en ekki negldir saman með
sama naglanum, armar beinir út, en ekki uppávið, mittisskýla breið,
nær niður á hné og er fest með belti. Kristur er sýndur lifandi,
með opin augu og uppréttu höfði. Síðusár er ekki sýnt með skurði;
hefir máske verið málað. Myndin virðist vel geta verið nær jafn-
gömul kristninni hér á landi og naumast vera yngri en frá annari
öld kristninnar hjá oss.
Ekki mun til vera jafnforn kross annar með líkri gerð hér á
landi. En í Noregi eru til á fornmenjasafni háskólans, í Björgvin-
jarsafni og í kirkjum, mjög fornir krossar útskornir úr tré1). í Sví-
þjóð eru og mjög gömul krossmörk til enn með rómanskri gerð, út-
skorin úr tré2).
Kross þessi hefir ekki verið hafður frammi á altarinu né heldur
verið borinn fyrir. Hann kann að hafa verið yfir kórdyrum, en
mestar líkur virðast þó vera til þess, að hann hafi verið yfir og
upp af altarinu aftast, líkt og t. d. krossinn á hinu alkunna altari
frá Broddaþorps-kirkju á Vestur-Gautlandi í Svíaríki, sem er talið
vera frá síðasta hluta 12. aldar8).
*) Harry Fett: Billedhuggerkunsten i Norge under Sverreætten.
*) Hans Hildebrand: Sveriges medeltid III. 5. bls. 473 o. s. frv.
*) Bernhard Salin: Altarprydnaden frán Broddetorpskyrka, i Sv. fornmför. tid-
skrift 8. b., bls. 24 o. s. frv. Sbr. H. Hildebrand 1. bls. 258—60.